Trong lúc dịch bệnh COVID-19 đang trở thành tâm điểm của mọi sự chú ý, mỗi thông tin về dịch bệnh đều được dư luận quan tâm. Tuy nhiên, vì chủ quan hoặc muốn thể hiện bản thân, nhiều người đã đăng tải hoặc chia sẻ những thông tin không đúng, chưa được kiểm chứng, khiến dư luận hoang mang, gây ảnh hưởng xấu, xáo trộn đời sống xã hội.
Sau đây là 10 lời khuyên từ Facebook để mọi người có thể phát hiện tin tức sai lệch, tin giả một cách dễ dàng:
1. Xem xét kỹ các tiêu đề: Những thông tin sai sự thật thường có tiêu đề hấp dẫn. Đặc biệt, nếu những thông tin trong tiêu đề nghe có vẻ khó tin hoặc gây sốc thì nhiều khả năng đó chính là tin giả.
2. Hãy chú ý tới các đường dẫn/liên kết: Đây cũng là một dấu hiệu cảnh báo về tin giả khi bạn phát hiện đường dẫn tới trang web giả mạo hoặc trông gần giống với địa chỉ/đường dẫn của một trang web chính thống. Thực tế, nhiều trang tin giả tạo nên một liên kết gần giống với nguồn tin gốc, chỉ khác biệt ở một số thay đổi nhỏ nhằm "giả dạng" hoặc mô phỏng lại nguồn tin gốc đó. Bạn có thể truy cập vào trang web và đưa ra so sánh với các nguồn tin cậy được xác nhận.
3. Tìm hiểu kỹ lưỡng nguồn thông tin: Hãy đảm bảo rằng câu chuyện đến từ một nguồn chính xác, tin cậy mà bạn đã được biết đến hoặc xác thực về danh tiếng. Nếu đó là một tổ chức xa lạ, hãy tìm đọc và kiểm tra kỹ lưỡng phần "Giới thiệu" để có cái nhìn rõ ràng về thông tin mà nguồn đó đưa ra.
4. Cảnh giác với định dạng bất thường: Nhiều trang lan truyền tin tức sai cũng sẽ mắc những lỗi về định dạng ví dụ như lỗi chính tả hoặc bố cục trang lộn xộn. Cần kiểm tra kỹ lưỡng các thông tin liên quan nếu bạn bắt gặp dấu hiệu kể trên.
5. Cân nhắc về hình ảnh: Những câu chuyện đưa tin sai lệch thường chứa hình ảnh hoặc video bị chỉnh sửa. Đôi khi bức ảnh được xác thực nhưng người đăng tải thông tin đưa nó ra khỏi bối cảnh gốc, dẫn đến việc gây nhầm lẫn cho người xem. Để đối phó với tình trạng này, bạn có thể sử dụng tính năng tìm kiếm ảnh, xác minh nguồn ảnh gốc cũng như hiểu bối cảnh một cách chính xác.
6. Kiểm tra ngày tháng: Những câu chuyện đưa thông tin sai lệch có thể chứa các mốc thời gian không có ý nghĩa hoặc ngày sự kiện đã bị thay đổi.
7. Rà soát bằng chứng: Kiểm tra nguồn của tác giả để xác nhận rằng chúng là chính xác. Việc thiếu bằng chứng xác thực hoặc chỉ đưa ra thông tin từ các chuyên gia không rõ tên họ là một dấu hiệu nhận biết tin giả.
8. Đối chiếu với các báo cáo khác: Nếu không có nguồn tin, đặc biệt là các nguồn chính thống, đang tường thuật cùng một chủ đề thì nhiều khả năng đó là tin giả. Hoặc ngược lại, nếu câu chuyện được thảo luận bởi nhiều nguồn mà bạn tin tưởng, khả năng cao nguồn tin đó là sự thật.
9. Phân biệt rõ tin tức thật với những câu nói đùa?: Đôi khi tin giả có thể bị nhầm lẫn với những câu nói đùa, những câu nói hài hước, châm biếm. Vì vậy, hãy đọc kỹ và cẩn thận đánh giá xem nguồn được biết đến có phải một kênh hài hay không, liệu các chi tiết và giọng điệu của câu chuyện có ngụ ý châm biếm khiến người đọc cười hay không.
10. Một số tin giả được tung ra có chủ đích: Vì vậy, hãy suy nghĩ kỹ lưỡng về những điều bạn được đọc và chỉ chia sẻ tin tức mà bạn ý thức được nó là đáng tin cậy.
ĐỨC THIỆN
Nguồn: Unsplash
Với lượng thông tin khổng lồ trong thời đại Internet hiện nay, nguồn gốc và mức độ tin cậy của chúng đang là một vấn đề đáng lo ngại. Lợi dụng khả năng lan truyền nhanh chóng của các trang mạng xã hội như Facebook và Twitter, những người đứng sau các tin tức sai lệch, giả mạo đang đưa chúng tiếp cận đông đảo người dùng hơn chỉ trong tích tắc nhằm trục lợi. Nếu không được trang bị kiến thức đầy đủ, người dùng Internet sẽ rất dễ sa vào những cái bẫy thông tin đó.
Việc tiếp thu những thông tin sai lệch này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến cá nhân người đọc, mà một khi đã được phát tán rộng rãi, nó có thể gây ra những hậu quả khôn lường. Tuy luật An ninh mạng vừa được thông qua và chính thức có hiệu lực từ đầu năm 2019 nhưng vẫn chưa thể rà soát triệt để các trang tin giả mạo đang tồn tại nhan nhản trên Internet.
Vì lý do đó, chúng ta cần trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để nhận biết và đưa ra quyết định đúng đắn trước những thông tin trôi nổi trên các trang mạng. Thực chất, việc này không đòi hỏi quá nhiều thời gian hay kiến thức chuyên môn. Vietcetera đã tổng hợp ba cách hiệu quả sau đây để giúp người đọc có thể xác minh được độ tin cậy của một bài viết.
Trước tiên hãy kiểm tra phần top-level domain [tên miền cấp cao nhất] của trang đó. Top-level domain chính là phần sau cùng của một tên miền Internet. Chẳng hạn như trong tên miền www.google.com thì com chính là top-level domain. Dưới đây là một số top-level domain mà bạn thường gặp:
com, info, net, org…: Đây là những top-level domain phổ biến nhất trên Internet vì bất cứ cá nhân hoặc tổ chức nào cũng có thể mua và sở hữu những tên miền này. Chính vì thế mà bạn phải thật cẩn trọng với tin tức từ những trang web kết thúc bằng đuôi này.
Riêng đuôi org, tuy là tên miền dành cho các tổ chức phi chính phủ hoặc phi lợi nhuận nhưng bạn cũng nên cảnh giác, bởi những trang này có thể đăng tải thông tin chủ quan vì mục đích riêng của tổ chức đó, chứ không hoàn toàn cung cấp thông tin khách quan cho người đọc.
vn, au, ca…: Đây là những top-level domain thuộc cấp quốc gia [vn – Việt Nam, au – Úc, ca – Canada, …]. Để có thể sở hữu những top-level domain này, người mua cần phải cung cấp đầy đủ giấy tờ hợp pháp cũng như đáp ứng đủ tiêu chí của quốc gia đó. Vì vậy, nội dung được đăng trên những website sử dụng đuôi này có mức độ tin cậy cao hơn những website nêu trên.
Tuy nhiên, những đuôi này vẫn có thể được mua bởi bất kỳ ai nên bạn cần xem xét thêm nhiều yếu tố khác để xác minh độ tin cậy.
edu, gov: Đây là top-level domain dành riêng cho các tổ chức giáo dục đào tạo [edu] và các tổ chức chính phủ [gov]. Bạn có thể tin tưởng và chia sẻ những nội dung được đăng tải trên các trang này vì đây đều là những thông tin chính thức.
Nếu bạn gặp một trang thông tin lạ chưa từng đọc hoặc chưa từng nghe tên thì hãy vào mục “About Us” [Về chúng tôi] để tìm hiểu thêm về những cá nhân hoặc tổ chức đứng sau. Họ có phải là những chuyên gia dày dặn kiến thức và kinh nghiệm trong lĩnh vực mà website đó tập trung vào không? Đó có phải là tòa soạn báo được nhiều người trong ngành tín nhiệm không? Hay chỉ là một trang blog thể hiện quan điểm của một cá nhân nào đó?
Đại đa số những website chính thống sẽ có đầy đủ thông tin về công ty chịu trách nhiệm; thành viên trong ban quản trị; nhiệm vụ, mục tiêu, và tầm nhìn của tổ chức đứng sau. Ngoài ra, những thông tin về ban lãnh đạo cũng nên được tìm thấy ở nhiều website khác chứ không chỉ riêng mỗi trang đó.
Hơn nữa, phần “About Us” sẽ giúp bạn biết liệu trang thông tin đó có nội dung châm biếm, trào phúng hay không. Ví dụ như The Onion [tiếng Anh] hoặc Tuổi Trẻ Cười [tiếng Việt] là những tờ báo được xác nhận mang tính chất trào phúng, châm biếm.
Những phần mềm chỉnh sửa hình ảnh như Photoshop [Adobe] đang bị lạm dụng nhằm xóa nhòa lằn ranh giữa thật và giả. Đôi khi rất khó nhận biết một hình ảnh đã qua hậu kì nếu chỉ nhìn sơ lược, người chỉnh sửa có trình độ cao, hoặc kích cỡ hình ảnh không đủ lớn.
Rất may là hiện nay chức năng tìm kiếm hình ảnh của Google Images có thể phần nào giúp chúng ta xác minh độ tin cậy của các bức hình trên Internet. Chỉ cần bấm chuột phải vào tấm hình mà bạn cảm thấy đáng ngờ và chọn “Search Google for image.” Phần “Pages that include matching images” sẽ hiển thị những trang web có chứa hình ảnh tương tự tấm ảnh bạn vừa tìm kiếm.
Nếu có nhiều trang web cũng sử dụng hình ảnh đó nhưng với những nội dung khác nhau thì bạn nên đặt nghi vấn về nguồn gốc bài viết mà bạn đang đọc. Nếu hình ảnh bạn vừa tìm có điểm khác biệt với những tấm còn lại thì bạn không nên tin tưởng bài viết đó.
Nếu trang tin tức bạn đọc sử dụng tiếng Anh làm ngôn ngữ chính, bạn có thể truy cập FactCheck, International Fact-Checking Network [IFCN], hoặc Snopes để xác minh nguồn tin. Đối với nội dung bằng tiếng Việt, bạn có thể tham khảo mục Giả – Thật của báo Tuổi Trẻ để kiểm tra tính xác thực của một hiện tượng hoặc sự kiện nổi trội nào đó.
Tìm trang web đăng nội dung tương tự
Kiểm tra xem thông tin bạn đang đọc có được đề cập trên những trang báo chính thống khác như Tuổi Trẻ hoặc Thanh Niên hay không. Nội dung trên những trang này hầu hết đã được rà soát và kiểm tra về tính xác thực trước khi được đưa lên mặt báo.
Kiểm tra chất lượng bài viết và nội dung bình luận
Nếu một bài viết phạm nhiều lỗi chính tả hoặc ngữ pháp, dù chỉ là lỗi nhỏ, thì bạn không nên tin tưởng vào nội dung bài viết đó. Ngoài ra, đọc lướt qua phần bình luận cũng là một cách để xác minh. Nếu có nhiều người chỉ ra những thông tin sai lệch của bài viết thì khả năng cao là bài viết đó không đáng tin cậy.
Nguồn / Tổng hợp từ:
Mindtools | CNN | NPR | Harvard | UMUC | UWGB
Đọc thêm:
[Bài viết] 5 Tips thuyết trình từ hai cựu thí sinh Shark Tank
[Bài viết] Top 6 khóa học Marketing và Truyền thông ngắn hạn
#Kỹ năng mềm#Kỹ năng sống#Mạng xã hội#Tin giả