Chính sách khoán hộ là gì

Từ năm 1963 – 1966, tỉnh Vĩnh Phúc đã thực hiện thí điểm “khoán hộ”, mang lại năng suất lao động ngày càng cao trong nông nghiệp.

Nói về quá trình Đổi mới ở Việt Nam, không thể không nhắc đến những người có tầm nhìn “đi trước thời gian”, và một trong những người tiên phong của hành trình đó là Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc Kim Ngọc.

Nhắc về hình ảnh người bố của mình trong những ngày tháng nghiên cứu thực tiễn sản xuất để khởi xướng nên “khoán chui”, bà Kim Thị Ngọc Minh, con gái Bí thư tỉnh ủy Kim Ngọc nhớ lại: “Trong cuộc sống ông có rất nhiều trăn trở, khi bà con mình quá đói nghèo. Ruộng có, đất có, người có nhưng không làm ra lúa, có làm cũng được rất ít sản phẩm, không đáp ứng đủ nhu cầu cho người dân. Bố tôi hầu như không có ngày chủ nhật. Ngày chủ nhật nào ông cũng về nông thôn, đi xuống đồng ruộng thăm bà con làm ăn thế nào, đồng ruộng ra làm sao. Ông có suy nghĩ làm sao giúp bà con vượt cái đói, cái khó”.

Chính từ những ngày chủ nhật mà không nghỉ đó, Cố Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc đã xắn quần lội ruộng để thấy thực tiễn ngoài rìa lúa lên tốt tươi, nhưng ở giữa ruộng thì cỏ cao hơn lúa. Ông có thể ngồi cả buổi ngoài ruộng để quan sát hai mẹ con nông dân cấy được 2 sào ruộng, bằng sức lao động của 20 xã viên làm trên ruộng của hợp tác xã. Hỏi ra mới hay, đó là ruộng phần trăm của hợp tác xã giao cho gia đình.

Kết quả mà “khoán hộ” mang lại đã tạo ra bước nhảy vọt cho toàn ngành nông nghiệp. (Ảnh minh họa: KT)

Cố bí thư tỉnh ủy Kim Ngọc đã nhận ra một điều, đó là sự đối nghịch giữa những khoảng ruộng nhỏ bé 5% được giao cho người nông dân làm chủ luôn xanh tốt trong khi 95% ruộng đất, những thửa ruộng chung mênh mông của hợp tác xã luôn xác xơ vàng vọt, nắng suất thấp.

Ông Phan Duy Yên, người dân xã Vũ Di, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc chia sẻ: “Lao động dư thừa mà ăn theo định mức thì rất đói, nhưng sau này khoán ruộng đến từng hộ gia đình thì tôi và các em tôi nữa sẵn sàng đi làm để phụ giúp gia đình. Hồi chưa khoán thì chưa hết mùa đã hết gạo. Có khoán rồi thì đủ ăn vụ nọ sang vụ kia. Sau này được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước mang các giống chất lượng về chuyển giao thì đời sống nông dân ngày càng khấm khá”.

Từ những suy ngẫm chiêm nghiệm cá nhân, kết quả việc thí điểm cải tiến quản lý hợp tác xã từ năm 1963 đến 1965 và kết quả khoán thí điểm ở 3 xã của huyện Vĩnh Tường, ngày 10/9/1966, Tỉnh uỷ Vĩnh Phúc đã ban hành Nghị quyết số 68 mang tên “Về một số vấn đề quản lý lao động nông nghiệp trong hợp tác xã hiện nay”. Kết quả mà “khoán hộ” mang lại đã tạo ra bước nhảy vọt cho toàn ngành nông nghiệp.

Tính đến cuối năm 1967, Vĩnh Phúc có hơn 70% số hợp tác xã đạt năng suất bình quân từ 5 - 7 tấn/ha; sản lượng lương thực quy thóc đạt 222.000 tấn, tăng hơn năm trước 4.000 tấn, diện mạo nông thôn Vĩnh Phú thay đổi hẳn kể giữa những năm 60 của thế kỷ XX.

Ngày 13/1/1981, trên cơ sở tổng kết thực tiễn làm thử khoán sản phẩm ở các địa phương, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị 100 về mở rộng công tác khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động trong các hợp tác xã. Tiếp đó, ngày 5/4/1988, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 10 về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp, hay còn gọi là “Khoán 10”.

So với Chỉ thị 100, Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị đã có một bước đột phá trong tư duy quản lý kinh tế khi lần đầu tiên thừa nhận và khẳng định hộ gia đình là đơn vị kinh tế tự chủ, người nông dân được trao quyền sử dụng đất và mức khoán lâu dài.

Năm 1990, chỉ sau 2 năm áp dụng khoán 10, lần đầu tiên nước ta không phải nhập khẩu gạo để cứu đói. Năm 1991, Việt Nam đã xuất khẩu gạo và cho đến ngày hôm nay, nước ta trở thành quốc gia xuất khẩu gạo đứng top đầu thế giới.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường có đánh giá: “30 năm đổi mới đã có bước phát triển nền tảng. Xác định mức khoán hộ mới tạo bước tăng trưởng nhanh. Nay nền nông nghiệp không chỉ đáp ứng nhu cầu cơ bản thiết yếu mà còn giành một lượng nông sản lớn cho xuất khẩu. Điều này cho thấy sức phát triển ở sản xuất nông nghiệp rất lớn”./.

 Theo Phương Chi/VOV1

https://vov.vn/kinh-te/tu-khoan-ho-den-nhung-doi-moi-trong-nong-nghiep-1003168.vov

Cố Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc Kim Ngọc (1917-1979) được coi là "cha đẻ của khoán hộ" (hay khoán mười) với quan điểm "xã viên không coi ruộng đất là của mình nên họ chẳng thiết tha gì với đồng ruộng, phải để nông dân làm chủ mảnh đất của mình".

Là người tiên phong đổi mới, sáng tạo trong nông nghiệp ở Việt Nam, ông được biết đến là một người lãnh đạo dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích của nhân dân.

Cuối năm ngoái, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Ban Tuyên giáo Trung ương, Tỉnh ủy Vĩnh Phúc tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc - Chân dung một con người đổi  mới, sáng tạo phát triển nông nghiệp”.

Hội thảo nhằm ôn lại thân thế, sự nghiệp và tôn vinh những cống hiến nổi bật của đồng chí Kim Ngọc đối với sự nghiệp cách mạng nói chung và sự phát triển ngành nông nghiệp Việt Nam nói riêng.

Sự kiện còn là dịp để khắc họa rõ nét và sâu đậm hơn chân dung, cốt cách Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc. Ông tên thật là Kim Văn Nguộc, sinh ngày 10/10/1917, trong một gia đình nông dân nghèo, có truyền thống yêu nước và cách mạng, tại thôn Đại Nội, xã Bình Định, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Xuất thân trong gia đình nông dân, Kim Văn Nguộc đã thấu tỏ những tâm tư, nguyện vọng của người nông dân.

Những trải nghiệm trong cuộc sống ở vùng đất thuần nông đã hun đúc, hình thành trong ông những suy nghĩ, mong muốn phải làm sao cho người nông dân thoát khỏi cảnh cơ cực, có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Ông khởi xướng chủ trương “Khoán hộ” ở Vĩnh Phúc những năm 1966-1968. 

Lúc bấy giờ kinh tế nước ta hết sức khó khăn, từ đòi hỏi của thực tiễn, một số nơi xé rào áp dụng “khoán chui”, tức là giao khoán cho mỗi hộ một số diện tích ruộng, hợp tác xã có thể điều hành một số khâu, xã viên nộp mức khoán sản phẩm theo diện tích được chia cho hợp tác xã, phần dư thừa nông dân được hưởng. Sở dĩ việc này được gọi là “khoán chui” vì trái với hình thức hợp tác hóa nông nghiệp thời đó.

Cuộc đấu tranh quan điểm về “khoán chui” trở nên hết sức gay go. Khoán hộ được Bí thư Kim Ngọc mạnh dạn cho thí điểm ở một số huyện như Vĩnh Tường, Yên Lạc… từ những năm 1965. Khi đó, không ít người đã lên tiếng phê phán khoán hộ là xa rời Chủ nghĩa Xã hội, đưa nông nghiệp trở lại con đường tư hữu hoá.

Mãi tới 10 năm sau ngày Bí thư tỉnh ủy tỉnh Vĩnh Phú Kim Ngọc nghỉ hưu và mất, sáng kiến “khoán hộ” mà ông triển khai ở địa phương từ cả chục năm trước mới chính thức đi vào Nghị quyết 10 về khoán hộ của Bộ Chính trị (năm 1988).

Mô hình “khoán chui” có tên gọi chính thức “Khoán 10”, đi vào lịch sử cách mạng thời kỳ đổi mới, tạo ra một hướng đi tích cực trong tìm tòi cách thức quản lý mới trong nông nghiệp, gắn lợi ích của người nông dân với kết quả lao động, nhằm đem lại hiệu quả thiết thực trong sản xuất nông nghiệp. Đây là quá trình đổi mới tư duy nhằm tháo gỡ khó khăn trong sản xuất nông nghiệp, khắc phục tình trạng “dong công, phóng điểm” diễn ra phổ biến trong các hợp tác xã nông nghiệp ở miền Bắc lúc bấy giờ. “Khoán hộ” chính là những đóng góp quan trọng về lý luận và thực tiễn, là cơ sở quan trọng để Đảng từng bước hoạch định chủ trương đổi mới quản lý trong nông nghiệp.

Thông qua “Khoán hộ”, chân dung Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc nổi bật là một con người giàu nghị lực, nhiệt huyết, quyết tâm đổi mới, sáng tạo trong phát triển nông nghiệp với mục tiêu tất cả vì lợi ích của người nông dân.

Chủ trương “khoán hộ” của Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc và tập thể Ban thường vụ Tỉnh ủy Vĩnh Phúc là một hướng đi tích cực trong tìm tòi cách thức quản lý mới trong nông nghiệp, gắn lợi ích của người nông dân với kết quả lao động nhằm đem lại hiệu quả cao trong sản xuất nông nghiệp. “Khoán hộ” góp phần thay đổi tư duy lý luận và kiểm nghiệm thực tiễn, là cơ sở quan trọng để Đảng từng bước hoạch định chủ trương đổi mới cơ chế quản lý trong nông nghiệp.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng nhìn nhận về cống hiến của Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc như sau: "Đất nước phải biết ơn anh Kim Ngọc. Một người tâm huyết dám đưa ra cái mới, đến bây giờ đất nước có phát triển là nhờ có lúa gạo mà anh Ngọc đã đi tiên phong".

Từ tấm gương của Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc, nhiều đảng bộ tỉnh, thành phố đã thấm nhuần, kế thừa, vận dụng tư duy đổi mới của đồng chí Kim Ngọc trong từng điều kiện hoàn cảnh cụ thể.

Đầu những năm 60 của thế kỷ trước, khoán trong nông nghiệp đã xuất hiện trong vài hợp tác xã ở 2 huyện An Lão, Tiên Lãng. Đặc biệt đối với các lãnh đạo ở xã Đoàn Xá, Đồ Sơn nay thuộc huyện Kiến Thụy đã mạnh dạn cùng tập thể cấp ủy, chính quyền và Nhân dân bàn cách "phá rào" đi lên - đây là cơ sở để Hải Phòng hình thành nên phương thức "Khoán sản phẩm trong nông nghiệp đến nhóm và người lao động".

Từ “Khoán hộ” ở Vĩnh Phúc đến "Khoán sản phẩm trong nông nghiệp" ở Hải Phòng là những cơ sở thực tiễn của "Khoán 100" và "Khoán 10" chính là bệ phóng cho nông nghiệp.

Trên cơ sở thí điểm ở các địa phương, ngày 13/01/1981, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị 100-CT/TW về “Cải tiến công tác khoán, mở rộng khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động trong hợp tác xã nông nghiệp” - lần đầu tiên khoán sản phẩm chính thức trở thành cơ chế quản lý mới trong cả nước với tên gọi “Khoán 100”. Ngày 5/4/1988, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 10-NQ/TW “Về đổi mới quản lý kinh tế trong nông nghiệp” do Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh ký ban hành (còn gọi là “Khoán 10”). 

Chính sách “Khoán 10” với những quy định mới, có tiếp thu những tinh thần cốt yếu của "Khoán hộ" và những điều chỉnh phù hợp cho một chính sách quy mô toàn quốc đã đánh thức tính năng động của người nông dân; khuyến khích nông dân chủ động sản xuất và làm giàu. Dân có giàu thì nước mới mạnh.

"Khoán 10" cùng với những chủ trương, chính sách thúc đẩy đổi mới mạnh mẽ của Đảng đã đưa nông nghiệp nước ta vào một thời kỳ phát triển bứt phá ấn tượng đầu tiên trong lịch sử, từ một nước thiếu lương thực triền miên đến năm 1989 (chỉ sau 1 năm thực hiện Khoán 10) sản lượng lúa gạo của cả nước đã đạt 21,5 triệu tấn và lần đầu tiên Việt Nam xuất khẩu được 1,2 triệu tấn lúa gạo. Cho đến nay, nước ta đã trở thành nước xuất khẩu gạo và nông sản thực phẩm hàng đầu thế giới.

"Khoán 10" cũng là tiền đề để quy định về giao ruộng đất ổn định, lâu dài cho nông dân được cụ thể hóa tại Luật Đất đai năm 1993, được củng cố ở những Luật đất đai 2003 và Luật Đất đai 2013. Trong những lúc đất nước khó khăn nhất, chính ngành nông nghiệp với những người nông dân được “cởi trói” từ chính sách "Khoán 10" và được tiếp sức bởi những chính sách mới sau đó đã trở thành nền tảng, trụ đỡ của nền kinh tế, của sự ổn định chính trị - xã hội. 

Tấm gương đổi mới, sáng tạo trong phát triển nông nghiệp của Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc đến hôm nay vẫn còn nguyên giá trị, để lại những kinh nghiệm, bài học quý có thể kế thừa, phát huy trong sự nghiệp đổi mới, đặc biệt là trong lĩnh vực phát triển kinh tế nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới.

"Với người nông dân nói riêng, câu chuyện về Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc sẽ mãi mãi là một trong những câu chuyện đẹp như huyền thoại trên cánh đồng thời đại Hồ Chí Minh và đáng ghi nhớ nhất của thế kỷ XX. Những đóng góp của đồng chí Kim Ngọc đã in dấu vào đời sống hàng chục triệu người nông dân Việt Nam suốt nửa thế kỷ qua. Với truyền thống "uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ người trồng cây", nông dân Việt Nam mãi mãi tri ân đồng chí Kim Ngọc", TS Thào Xuân Sùng bày tỏ tại Hội thảo “Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc - Chân dung một con người đổi  mới, sáng tạo phát triển nông nghiệp”. 

Khánh Hòa
Ảnh: Hoài Bắc
Video: Thu Hằng HP, Ngọc Trang, Quang Thậm

05/11/2021 07:35 (GMT+07:00)