Môn học Kỹ thuật lái xe

BÀI 1
CẤU TẠO, TÁC DỤNG CỦA CÁC BỘ PHẬN
TRONG BUỒNG LÁI XE Ô TÔ
1.1-TỔNG QUAN VỀ CÁC BỘ PHẬN CHỦ YẾU TRONG BUỒNG LÁI
XE Ô TÔ :
Trong buồng lái xe ô tô có bố trí nhiều bộ phận để người lái xe điều khiển
nhằm đảm bảo an toàn chuyển động cho xe ô tô. Những bộ phận chủ yếu học sinh
bước đầu cần biết được trình bày trên hình 1.1

Hình 1.1 : Các bộ phận chủ yếu trong buồng lái ô tô
1-Vô lăng lái;

2-Công tác còi đèn;

3-Công tắc đèn [đèn pha, cốt, đèn xin đường và đèn xin vượt];
4-Khóa điện;

5-Bàn đạp ly hợp;

6-Bàn đạp phanh;

7-Bàn đạp ga;

8-Cần số;

9-Cần điều khiển phanh tay.

Ngoài những bộ phận chủ yếu nêu trên, trong buồng lái còn bố trí những bộ
phận điều khiển khác như : Công tắc điều hòa nhiệt độ, công tắc riô cát sét;
công tắc rửa kính, công tắc gạt mưa, công tắc mở cốp, điều chỉnh gương chiếu hậu.

Trên những xe ô tô khác nhau, vò trí những bộ phận điều khiển trong buồng
lái cũng không hoàn toàn giống nhau. Do vậy, người lai xe phải tìm hiểu khi tiếp
xúc với từng loại xe ô tô cụ thể.
1.2-TÁC DỤNG, VỊ TRÍ VÀ HÌNH DÁNG CÁC BỘ PHẬN CHỦ YẾU
TRONG BUỒNG LÁI XE Ô TÔ :
1.2.1-Vô lăng lái :
Vô lăng lái dùng để điều khiển hướng chuyển động của ô tô.
Vò trí của vô lăng lái trong buồng lái phụ thuộc vào quy đònh của mỗi nước.
Khi quy đònh chiều thuận của chuyển động là bên phải [theo hướng đi của mình] thì
vô lăng lái được bố trí ở phía bên trái [còn gọi là tay lái thuận]. Khi quy đònh chiều
thuận của chuyển động là bên trái thì vô lăng lái được bố trí ở phía bên phải [còn
gọi là tay lái nghòch].
Trong giáo trình này chỉ giới thiệu loại “tay lái thuận” theo đúng Luật Giao
thông đường bộ.
Vô lăng lái có dạng hình vành khăn tròn, các kiểu loại thông dụng được
trình bày trên hình 1-2

Hình 1-2 : Các kiểu vô lăng lái
1.2.2-Công tắc còi điện :
Công tắc còi điện dùng để điều khiển còi phát ra âm thanh báo hiệu cho
người và phương tiện tham gia giao thông biết có xe ô tô đang chuyển động tới
gần.
Công tắc còi điện thường được bố trí thuận lợi cho người lái xe sử dụng, như
ở tâm vô lăng lái, hoặc ở gần vành của vô lăng lái [Hình 1-3].

Hình 1-3 : Vò trí công tắc còi điện
1.2.3-Công tắc đèn :
Công tắc đèn dùng để bật hoặc tắt các loại đèn trên xe ô tô, như đèn pha,

cốt và các loại đèn chiếu sáng khác.
Công tắc đèn loại điều khiển bằng tay [hình 1-4] được bố trí ở phía bên trái trên
trục lái. Tùy theo loại đèn mà thao tác điều khiển chúng có sự khác nhau.
-Điều khiển đèn pha cốt : Việc bật hoặc tắt đèn pha, cốt được thực hiện bằng
cách xoay núm điều khiển ở đầu công tắc. Núm điều khiển có ba nấc :
+Nấc “0” : Tất cả các loại đèn đều tắt;
+Nấc “1” : Bật sáng đèn cốt [đèn chiếu gần], đèn kích thước, đèn hậu, đèn
chiếu sáng bảng đồng hồ …;
+Nấc “2” : Bật sáng đèn pha [đèn chiếu xa] và những đèn phụ nêu trên.

Hình 1-4 : Điều khiển đèn pha, cốt
và các loại đèn chiếu sáng khác

-Điều khiển đèn xin đường : Khi cần thay đổi hướng chuyển động hoặc dừng
xe cần gạt công tắc về phái trước hoặc phía sau [hình 1-5] để xin đường rẽ phải
hoặc rẽ trái.
Khi gạt công tắc đèn xin đường thì đèn báo hiệu trên bảng đồng hồ sẽ nhấp
nhay theo.

Hình 1-5 : Điều khiển đèn xin đường
-Điều khiển đèn xin vượt : Khi muốn vượt xe, cần gạt công tắc đèn lên, xuống
về phía vô lắng lái liên tục để nháy đèn pha báo hiệu xin vượt [Hình 1-6].

Hình 1-6 : Điều khiển đèn xin vượt
Công tắc đèn pha, cốt loại điều khiển bằng chân thường được bố trí dưới sàn
buồng lái phía bên trái bàn đạp ly hợp.
1.2.4-Khóa điện :
Ổ khóa điện để khởi động hoặc tắt động cơ.
Ổ khóa điện thường được bố trí ở bên phải trên vỏ trục lái, hoặc đặt ở trên

thành bảng đồng hồ phía trước mặt người lái.
Khóa điện thường có bốn nấc [hình 1-7].
-Nấc “0” [LOCK] : Vò trí cắt điện;
-Nấc “1” [ACC] : Cấp điện hạn chế; vò trí động cơ không hoạt động nhưng
vẫn cấp điện cho radio cát sét, bảng đồng hồ, châm thuốc …;

-Nấc “2” [ON] : Vò trí cấp điện cho tất cả các thiết bò trên ô tô;
-Nấc “3” [START] : Vò trí khởi động động cơ. Khi khởi động xong chìa khóa
tự động quay về nấc “2”.

Hình 1-7 : Khóa điện
1.2.5-Bàn đạp ly hợp [bàn đạp côn] :
Bàn đạp ly hợp để đóng, mở ly hợp nhằm nối hoặc ngắt động lực từ động cơ
đến hệ thống truyền lực. Nó được sử dụng khi khởi động động cơ hoặc khi chuyển
số.
Bàn đạp ly hợp được bố trí ở phía bên trái của trục lái [hình 1-8].

Hình 1-8 : Bàn đạp ly hợp
1.2.6-Bàn đạp phanh [phanh chân] :
Bàn đạp phanh để điều khiển sự hoạt động của hệ thống phanh nhằm giảm tốc độ,
hoặc dừng hẳn sự chuyển động của ô tô trong những trường hợp cần thiết.

Bàn đạp phanh được bố trí phía bên phải trục lái ở giữa bàn đạp ly hợp và
bàn đạp ga [hình 1-9].

Hình 1-9 : Bàn đạp phanh
1.2.7-Bàn đạp ga :
Bàn đạp ga dùng để điều khiển độ mở của bướm ga [đối với động cơ xăng],

thay đổi vò trí thanh răng của bơm cao áp [đối với động cơ diezel]. Bàn đạp ga được
sử dụng khi cần thay đổi chế độ làm việc của động cơ.
Bàn đạp ga được bố trí phía bên phải trục lái, cạnh bàn đạp phanh [hình 110].

Hình 1-10 : Bàn đạp ga
1.2.8-Cần điều khiển số [cần số] :
Cần số để điều khiển tăng hoặc giảm số cho phù hợp với sức cản chuyển
động của mặt đường, để gài số mo “số 0” và gài số lùi trong những trường hợp cần
thiết.
Cần số được bố trí ở phía bên phải của người lái [hình 1-11].

Hình 1-11 : Cần số
1.2.9-Cần điều khiển phanh tay :
Cần điều khiển phanh tay để điều khiển hệ thống phanh tay nhằm giữ cho ô
tô đứng yên trên đường có độ dốc nhất đònh [thường sử dụng khi dừng hoặc đỗ xe].
Ngoài ra còn sử dụng để hỗ trợ phanh chân trong những trường hợp thật cần thiết.
Cần điều khiển phanh tay được bố trí ở phía bên phải người lái [hình 1-12].

Hình 1-12 : Cần điều khiển phanh tay
1.3-MỘT SỐ BỘ PHẬN ĐIỀU KHIỂN THƯỜNG DÙNG KHÁC :
1.3.1-Công tắc điều khiển gạt nước :
Công tắc điều khiển gạt nước dùng để gạt nước bám trên kính. Công tắc này
được sử dụng khi trời mưa, khi sương mù, hoặc khi kính chắn gió bò mờ.
Công tắc này thường có bốn nấc : nấc “0” là ngừng gạt; nấc “1” là gạt từng
lần một; nấc “2” là gạt chậm; nấc “3” là gạt nhanh [hình 1-13].

Hình 1-13 :
Chú ý : Có thể kéo công tắc gạt nước lên trên để điều khiển việc phun nước

rửa kính.
1.3.2-Các loại đồng hồ và đèn báo trong bảng đồng hồ :
Bảng các loại đồng hồ và đèn báo được bố trí trước mặt người lái [hình 114]

Hình 1-14 : Các loại đồng hồ và đèn báo
-Đồng hồ tốc độ : Biểu thò số Km xe ô tô chạy trong một giờ; trong đồng hồ có bộ
phận hiển thò báo tổng quãng đường và quãng đường xe ô tô đã chạy;
-Đồng hồ đo số vòng quay động cơ [vòng/phút];
-Đồng hồ báo mức nhiên liệu;
-Đồng hồ báo nhiệt độ nước làm mát.
-Đèn phanh [hình 1-15] : nếu sáng báo hiệu đang hãm phanh tay hoặc thiếu
dầu phanh;
-Đèn báo dầu máy [hình 1-16] : nếu sáng báo hiệu tình trạng dầu bôi trơn có
vấn đề;
-Đèn cửa xe [hình 1-17] : nếu sáng báo hiệu cửa xe đóng chưa chặt;
-Đèn nạp ắc quy [hình 1-18] : nếu sáng báo hiệu việc nạp ắc quy có vấn đề.

Hình 1-15

Hình 1-16

Hình 1-17

Hình 1-18

1.3.3-Một số bộ phận điều khiển khác :
-Công tắc điều hòa nhiệt độ dùng để điều khiển sự làm việc của điều hòa
nhiệt độ trong ô tô;
-Công tắc radio cát sét dùng để điều khiển sự việc của radio cát sét;

-Nút bấm để đóng mở tự động kính cửa sổ;
-Bộ phận điều khiển mở cốp sau, cốp trước [cabô];
-Bộ phận điều khiển mở nắp thùng nhiên liệu;
-Bộ phận điều chỉnh vò trí ghế lái, ghế khách …

BÀI 2
KỸ THUẬT CƠ BẢN LÁI XE Ô TÔ
2.1-KIỂM TRA TRƯỚC KHI ĐƯA XE Ô TÔ RA KHỎI CHỖ ĐỖ :
Trước khi đưa xe ô tô ra khỏi chỗ đỗ, người lái xe phải kiểm tra đầy đủ các
nội dung sau :
-Các nội dung kiểm tra trước khi khởi động động cơ;
-Áp suất hơi lốp, độ mòn hoa lớp và độ bền của lốp;
-Sự rò rỉ của dầu, nước hoặc các loại chất lỏng khác;
-Sự hoạt động của các cửa kính, gương chiếu hậu và các loại đèn chiếu sáng;
-Độ an toàn của khu vực phía trước, phía sau, hai bên thành và dưới gầm xe
[không có chướng ngại vật hoặc người đi bộ …]
2.2-LÊN VÀ XUỐNG XE Ô TÔ :
Người lái xe cần luyện các động tác lên và xuống xe ô tô đúng kỹ thuật để
đảm bảo an toàn.
2.2.1-Lên xe ô tô :
Trình tự đúng khi lên xe ô tô được trình bày trên hình 2-1.
-Kiểm tra an toàn : Trước khi lên xe ô tô, người lái xe cần quan sát tình
trạng giao thông xung quanh, nếu thấy không có trở ngại, đặc biệt là phía sau thì
mới mở cửa xe ở mức vừa đủ để người mình vào;
-Lên xe : Khi lên xe, nắm tay vào thành cửa, đưa chân phải vào trước, xoay
người ngồi vào ghế lái rồi đưa chân trái vào. Đặt bàn chân phải dưới bàn đạp ga và
chân trái dưới bàn đạp côn;
-Đóng cửa : Từ từ khép cửa lại, đến khi khe hở còn nhỏ thì đóng mạnh cho
cửa thật khít;

-Cài chốt khóa cửa : Đóng chốt cửa để đề phòng tai nạn.

Hình 2-1 : Lên xe ô tô

Đối với loại xe ô tô có bậc lên xuống, thì sau khi đã mở cửa, chân trái bước
lên bậc lên xuống, dùng lực của hai tay kéo chân phải đẩy người đứng lên bậc lên
xuống, đưa chân phải vào buồng lái, các động tác tiếp theo thực hiện giống như
trên.
2.2.2-Xuống xe ô tô :
Trình tự đúng khi xuống xe ô tô được trình bày trên hình 2-2.
-Kiểm tra an toàn : Trước khi xuống xe ô tô cần thực hiện các động tác đỗ
xe an toàn như tắt động cơ, kéo phanh tay … rồi quan sát tình hình giao thông xung
quanh xe ô tô;
-Mở cửa xe ô tô : Mở chốt khóa cửa, mở hé cánh cửa, dừng lại một lát để
báo tín hiệu xuống xe cho các phương tiện khác biết, quan sát lại tình hình giao
thông phía sau rồi mở cửa ở mức cần thiết để ra khỏi xe ô tô;
-Xuống xe ô tô : Tay trái giữ nguyên vò trí cửa đã mở, đưa chân trái xuống
trước và mau chóng xoay người ra khỏi xe ô tô;
-Đóng cửa : Từ từ khép cửa, khi còn khoảng cách 10cm thì đóng mạnh cho
cửa khít hẳn;
-Khóa cửa : Cần rèn thói quen khóa cửa để đề phòng trường hợp chìa khóa
vẫn cắm trong ổ mà cửa đã đóng.

Hình 2-2 : Xuống xe ô tô
Đối với loại xe ô tô có bậc lên xuống, thì sau khi mở cửa đưa chân trái
xuống bậc lên xuống, tay trái nắm vào thành cửa xe, xoay người đưa chân phải ra
khỏi buồng lái đặt xuống đất, đồng thời rời tay phải từ vành của vô lăng lái nắm
vào thành buồng lái. Đưa chân trái xuống đất và đóng cửa xe chắc chắn.
Trong thực tế tùy theo hình dáng, kết cấu của từng loại buồng lái mà chọn

động tác lên xuống xe ô tô cho phù hợp để đảm bảo đúng kỹ thuật và an toàn.
2.3-ĐIỀU CHỈNH GHẾ NGỒI LÁI XE VÀ GƯƠNG CHIẾU HẬU :
2.3.1-Điều chỉnh ghế ngồi lái xe :
Tư thế ngồi lái xe có ảnh hưởng đến sức khỏe, thao tác của người lái xe và
sự an toàn chuyển động của xe ô tô. Do vậy, cần phải điều chỉnh ghế lái cho phù
hợp với tầm thước của mỗi người.

Việc điều chỉnh cho ghế lái dòch lên trên hoặc lùi xuống dưới được thực hiện
bằng cách kéo cần điều chỉnh ở dưới gầm ghế [hình 2-3.1].
Việc điều chỉnh góc của đệm tựa được thực hiện bằng cách kéo cần điều
chỉnh hoặc xoay núm điều chỉnh ở phía bên trái ghế lái [hình 2-3.2].

Hình 2-3 : Điều chỉnh ghế lái và đệm tựa
Sau điều chỉnh phải đảm bảo những yêu cầu sau :
-Chân đạp hết hành trình các bàn đạp ly hợp, phanh và ga mà đầu gối vẫn
còn hơi chùng.
-2/3 lưng tựa nhẹ vào đệm lái;
-Có tư thế ngồi thỏa mái, ổn đònh, hai tay cầm hai bên vành vô lăng lái, mắt
nhìn thẳng về phía trước, hai chân mở tự nhiên [hình 2-4].
Ngoài ra người lái xe cần chú ý sử dụng quần áo cho phù hợp để không ảnh
hưởng đến các thao tác lái xe.

Hình 2-4 : Tư thế ngồi lái
2.3.2-Điều chỉnh gương chiếu hậu :
Người lái xe cần điều chỉnh gương chiếu hậu ở trong buồng lái và ở ngoài
buồng lái [cả phía bên phải và bên trái] sao cho có thể quan sát được tình trạng
giao thông ở phía sau, phía bên trái và bên phải của xe ô tô [hình 2-5]. Cần chú ý
việc chỉnh gương trong lúc xe ô tô đang chuyển động là rất nguy hiểm.

Hình 2-5 : Điều chỉnh gương chiếu hậu
2.3.3-Cài dây an toàn :
Kéo dây an toàn để quàng qua người như hình 2-6.

Hình 2-6 : Cài dây an toàn
2.4-PHƯƠNG PHÁP CẦM VÔ LĂNG LÁI :
Để dễ điều khiển hướng chuyển động của xe ô tô, người lái xe cần cầm vô
lăng lái đúng kỹ thuật.
Nếu coi vô lăng lái như một chiếc đồng hồ thì tay trái nắm vào vò trí từ [910] giờ, tay phải nắm vào vò trí từ [2-4] giờ, bốn ngón tay ôm vào vành vô lăng lái,
ngón tay cái đặt dọc theo vàng vô lăng lái [hình 2-7].
Yêu cầu : Vai và tay thả lỏng tự nhiên, đây là tư thế thuận lợi để lái xe lâu
không mệt mỏi và dễ thực hiện các thao tác khác.

Hình 2-7 : Vò trí cầm vô lăng lái

Chú ý : Trong khoảng giới hạn nêu trên, tùy theo góc nghiêng vô lăng lái
của từng loại xe người lái cần lựa chọn vò trí cầm cho phù hợp.
2.5-PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU KHIỂN VÔ LĂNG LÁI :
Khi muốn cho xe ô tô chuyển sang hướng nào thì phải quay vô lăng lái sang
hướng đó [cả tiến lẫn lùi]. Mức độ quay vô lăng lái phụ thuộc vào mức yêu cầu
chuyển hướng.
Khi xe ô tô đã chuyển hướng xong, phải trả lái kòp thời để ổn đònh hướng
chuyển động mới.
Muốn quay vô lăng lái về phía bên phải thì tay phải kéo, tay trái đẩy theo chiều
kim đồng hồ [hình 2-8.1]. Khi tay phải đã chạm vào sườn, nếu muốn lấy lái tiếp thì vuốt
tay phải xuống dưới [hình 2-8.2]; đồng thời rời vô lăng lái để nắm vào vò trí [9-11] giờ
[hình 2-8.3]. Tay trái tiếp tục đẩy cành vô lăng lái xuống dưới [Vò trí 5-6 giờ] [hình 2-8.4];
đồng thời rời tay trái nắm vào vò trí [9-10] giờ [hình 2-8.5].

Hình 2-8 : Phương pháp điều khiển vô lăng lái
Muốn quay vô lăng lái về bên trái thì tay trái kéo, tay phải đẩy ngược chiều
kim đồng hồ. Khi tay trái đã chạm sườn, nếu muốn lấy lái tiếp thì vuốt tay trái
xuống dưới [Vò trí 6-7 giờ], đồng thời rời vô lăng lái để nắm vào vò trí [1-3] giờ.
Tay phải tiếp tục đẩy vành vô lăng lái xuống dưới [Vò trí 6-7 giờ], rời tay phải nắm
vào vò trí [1-3] giờ.
Khi vào vòng gấp cần lấy nhiều lái thì các động tác lại lặp lại như trên.
2.6-PHƯƠNG PHÁP ĐẠP VÀ NHẢ BÀN ĐẠP LY HP :
2.6.1-Phương pháp đạp bàn đạp ly hợp :
Khi đạp bàn đạp ly hợp thì sự truyền động lực từ động cơ đến hệ thống
truyền lực bò ngắt. Đạp bàn đạp ly hợp [cắt ly hợp] được dùng khi xuất phát, khi
chuyển số, khi phanh.

Khi đạp bàn đạp ly hợp hai tay nắm vành vô lăng lái, người lái xe ngồi mắt
nhìn thẳng phía trước, dùng mũi bàn chân trái đạp mạnh bàn đạp xuống sát sàn xe
[gót chân không dính vào sàn xe]. Lúc này sự truyền động lực từ động cơ đến hộp
số đã bò ngắt.
Yêu cầu đạp bàn đạp còn phải dứt khoát.

Hình 2-9 : Đạp bàn đạp ly hợp
Chú ý : Quá trình đạp bàn đạp ly hợp thường được chia làm 3 giai đoạn : Giai
đoạn đạp hết hành trình tự do, giai đoạn đạp hết một nửa hành trình và giai đoạn
đạp hết hành trình.
2.6.2-Nhả bàn đạp ly hợp :
Nhả bàn đạp ly hợp là để nối truyền động từ động cơ đến hệ thống truyền
lực. Để động cơ không bò chết đột ngột, xe ô tô chuyển động không bò rung giật,
khi nhả bàn đạp ly hợp cần thực hiện theo trình tự sau :
-Khoảng 2/3 hành trình đầu nhả nhanh cho đóa ma sát của ly hợp tiếp giáp

với bánh đà.
-Khoảng 1/3 hành trình sau nhả từ từ, để tăng dần mô men quay truyền từ
động cơ đến hệ thống truyền lực.

Hình 2-10 : Nhả bàn đạp ly hợp
Chú ý : Khi nhả bàn đạp ly hợp phải đặt chân xuống sàn xe, không nên
thường xuyên đặt chân lên bàn đạp để tránh hiện tượng trượt ly hợp.

2.7-ĐIỀU KHIỂN CẦN SỐ :
2.7.1-Vò trí số của một số loại xe ô tô :
Các loại xe ô tô khác nhau thường có vò trí số khác nhau. Vò trí các số được
ghi trên núm cần số. Khi lái loại xe nào cần phải tìm hiểu kỹ vò trí số của loại xe
đó. Vò trí số của một số loại xe ô tô được trình bày ở hình dưới đây :

Hình 2-11 : Vò trí số của một số loại xe ô tô
2.7.2-Phương pháp điều khiển cần số :
Khi điều khiển cần số sẽ làm thay đổi sự ăn khớp giữa các bánh răng trong
hộp số, làm thay đổi sức kéo và tốc độ chuyển động của xe ô tô.
Để chuyển số người lái xe đặt lòng bàn tay phải vào núm cần số, dùng lực
của cánh tay đưa cần số từ số đang hoạt động về số “0”, rồi từ đó đưa cần số vào vò
trí số phù hợp.

Hình 2-12 : Tư thế thực hiện đổi số

Trước khi vào số lùi [R] phải thực hiện thêm thao tác phụ để mở khóa hãm.
Chú ý : Khi đổi số có thể đạp ly hợp hai lần, đạp lần đầu để đưa cần số về
số “0”, đạp lần hai để đưa cần số từ số “0” vào cửa số cần sử dụng [nhưng chú ý
phải đạp liền kề].

Yêu cầu : Mắt nhìn thẳng, thao tác nhanh, dứt khoát, khi xong đưa tay về
nắm vào vành vô lăng lái.
Dưới đây trình bày các thao tác chuyển số của hộp số có 5 số tiến và 1 số lùi
:
-Từ số “0” sang số “1” : số “0” – không có bánh răng nào ăn khớp, xe ô tô
không chuyển động. Số “1” – lực kéo lớn nhất nhưng tốc độ chậm nhất. Số “1”
được dùng khi bắt đầu xuất phát hoặc khi leo dốc cao. Để chuyển từ số “0” sang số
“1”, người lái xe kéo nhẹ cần số về phía cửa số “1” rồi đẩy vào số “1” [Hình 213.1].
-Từ số “1” sang số “2” : số “2” – so với số “1” lực kéo nhỏ hơn nhưng tốc
độ lớn hơn. Để chuyển từ số “1” sang số “2”, người lái xe kéo nhẹ cần số về số
“0” sau đó đẩy vào số “2” [Hình 2-13.2].
-Từ số “2” sang số “3” : số “3” – so với số “2” lực kéo nhỏ hơn nhưng tốc
độ lớn hơn. Để chuyển từ số “2” sang số “3”, người lái xe đẩy cần số về số “0”,
sau đó đẩy vào số “3” [Hình 2-13.3].
-Từ số “3” sang số “4” : số “4” – so với số “3” lực kéo nhỏ hơn nhưng tốc
độ lớn hơn. Để chuyển từ số “3” sang số “4”, người lái xe đẩy cần số về số “0”,
sau đó đẩy vào số “4” [Hình 2-13.4].
-Từ số “4” sang số “5” : số “5” – so với số “4” lực kéo nhỏ hơn nhưng tốc
độ lớn hơn. Để chuyển từ số “4” sang số “5”, người lái kéo cần số về số “0”, sau
đó đẩy nhẹ sang cửa số 5 và đẩy vào số “5” [Hình 2-13.5].
-Vào số lùi : Số lùi dùng khi lùi xe. Để vào số lùi, từ vò trí số “0” người lái
xe kéo cần số về phía cửa số lùi, sau đó đẩy vào số lùi [Hình 2-13.6].

Hình 2-13 : Điều khiển cần số hộp số cơ khí

Một số xe ô tô có ly hợp số tự động.
Trên loại xe này không có bàn đạp ly hợp. Hệ thống số tròn hoặc tự động sẽ tự
thực hiện các thao tác đóng, ngắt ly hợp và thao tác chuyển số. Chỉ khi tiến, lùi, leo
dốc, dừng xe mới cần thao tác chuyển số của người lái xe.

Hình 2-14 : Điều khiển cần số hộp số tự động
Theo hướng mũi tên xanh trên nắp hộp số không cần ấn nút cũng thao tác
được.

P : Đỗ xe hoặc khởi động động cơ;
R : Số lùi;
N : Số “0” [khi khởi động động cơ có thể về số “0”, nhưng khởi động ở vò trí
P là tốt nhất];
D : Số tiến dùng để chạy bình thường;
2 : Dùng khi phanh động cơ hoặc khi vượt dốc cao;
L : Dùng khi cần phanh động cơ với hiệu quả cao hoặc khi vượt dốc cao hơn.
Chú ý :
Khi gài số D để tiến [hoặc số R để lùi], phải giữ chặt chân phanh và kiểm tra
lại xem có bò nhầm số không rồi mới được cho xe lăn bánh.
Khi dừng xe mà cài số P hoặc số N cần đạp phanh chân nếu không xe vẫn cứ
tiến [hiện tượng xe tự chuyển động], trường hợp cần thiết phải kéo phanh tay cho an
toàn.
Nếu xuống dốc dài phải cài số 2 hoặc số L.
Khi đỗ xe phải cài số P và kéo phanh tay.

2.8-ĐIỀU KHIỂN BÀN ĐẠP GA :
Điều khiển bàn đạp ga nhằm duy trì hoặc thay đổi tốc độ chuyển động của
xe ô tô cho phù hợp với tình trạng đường giao thông thực tế.
2.8.1-Động tác đặt chân lên bàn đạp ga :
Khi điều khiển ga, đặt 2/3 bàn chân phải lên bàn đạp ga, gót chân tỳ lên sàn
buồng lái làm điểm tựa, dùng lực mũi bàn chân điều khiển bàn đạp ga [hình 2-15].

Hình 2-15 : Điều khiển bàn đạp ga

2.8.2-Điều khiển ga khi khởi động động cơ :
Để khởi động động cơ cần tăng ga. Người lái xe dùng mũi bàn chân ấn bàn
đạp ga xuống dưới cho đến khi động cơ hoạt động [nổ]. Sau đó giảm ga để động cơ
chạy ở chế độ không tải bằng cách từ từ nhấc mũi bàn chân, lò xo hồi vò sẽ đẩy
bàn đạp ga về vò trí ban đầu.
2.8.3-Điều khiển ga để xe ô tô khởi hành :
Ô tô đang đỗ có sức ỳ rất lớn, để khởi hành được phải tăng ga để tăng sức
kéo.
Nếu tải trọng của xe ô tô hoặc sức cản của mặt đường càng lớn thì ga phải
càng nhiều để động cơ không bò chết.
2.8.4-Điều khiển ga để thay đổi tốc độ chuyển động của xe ô tô :
-Điều khiển ga để tăng tốc độ chuyển động : Đạp ga từ từ để tốc độ của xe ô
tô tăng dần [hình 2-16].

Hình 2-16 : Điều khiển ga để tăng tốc độ
-Điều khiển ga để giảm tốc độ chuyển động : Nhà ga từ từ, để tốc độ của xe
ô tô giảm dần [hình 2-17].

Hình 2-17 : Điều khiển ga để giảm tốc độ
-Điều khiển ga để duy trì tốc độ chuyển động : Nhìn đồng hồ tốc độ, điều
chỉnh bàn đạp ga để xe ô tô chạy với tốc độ đều. Nếu giữ nguyên bàn đạp ga, xe ô
tô sẽ chạy lúc nhanh, lúc chậm tùy theo sức cản chuyển động của mặt đường [hình
2-18].

Hình 2-18 : Điều khiển ga để duy trì tốc độ chuyển động đều
2.8.5-Điều khiển ga để giảm số :
Khi chuyển từ số cao về số thấp, cần tăng ga [vù ga] để đảm bảo đồng tốc
khi gài số, tránh hiện tượng kêu, kẹt hoặc sứt mẻ răng của bánh răng trong hộp số.

Hình 2-19 : Điều khiển ga để giảm số
2.9-ĐIỀU KHIỂN BÀN ĐẠP PHANH :
2.9.1-Đạp bàn đạp phanh :
Muốn đạp phanh phải chuyển chân phải từ bàn đạp ga sang bàn đạp phanh.
Khi đạp phanh gấp, dùng mũi bàn chân đạp mạnh vào bàn đạp phanh, gót chân
không để dính xuống sàn xe [hình 2-20].

Hình 2-20 : Đạp bàn đạp phanh
Dẫn động phanh ô tô thường có 2 loại chủ yếu : phanh dầu và phanh khí
nén.
-Đối với dẫn động phanh khí nén : Từ từ đạp bàn đạp phanh cho đến khi tốc
độ xe ô tô giảm theo ý muốn.
-Đối với dẫn động phanh dầu : Cần đạp phanh hai lần, lần thứ nhất đạp 2/3
hành trình bàn đạp và nhả ra ngay, lần thứ hai đạp hết hành trình bàn đạp.
2.9.2-Nhả bàn đạp phanh :
Sau khi phanh, phải nhanh chóng nhấc chân khỏi bàn đạp phanh chuyển về
bàn đạp ga.
2.10-ĐIỀU KHIỂN PHANH TAY :
Phanh tay sử dụng chủ yếu khi dừng, đỗ xe.
Khi có nhu cầu sử dụng phanh tay, dùng lực tay phải kéo cần điều khiển
phanh tay hết hành trình về phía sau.
Khi không có nhu cầu sử dụng phải nhả phanh tay, dùng lực tay phải bóp
khóa hãm đẩy tay nhanh về phía trước hết hành trình. Nếu khóa hãm bò kẹt cứng
phải kéo phanh tay về phía sau một chút đồng thời bóp khóa hãm.

Hình 2-21 : Điều khiển phanh tay

2.11-PHƯƠNG PHÁP KHỞI ĐỘNG VÀ TẮT ĐỘNG CƠ :

2.11.1-Kiểm tra trước khi khởi động động cơ :
Để đảm bảo an toàn và tăng tuổi thọ của động cơ, trước khi khởi động
[ngoài những nội dung đã kiểm tra ở phần trước khi đưa xe ô tô ra khỏi chỗ đỗ]
người lái cần kiểm tra thêm các nội dung sau :
-Kiểm tra mức dầu bôi trơn trong máng dầu [các te dầu] của động cơ bằng
thước thăm dầu, nếu thiếu thì bổ sung đủ mức quy đònh;
-Kiểm tra mức nước làm mát, nếu thiếu đổ thêm cho đủ [sử dụng dung dòch
làm mát, nước sạch];
-Kiểm tra mức nhiên liệu trong thùng chứa;
-Kiểm tra độ chặt của đầu nối [đầu boọc] ở cựa ắc quy.
2.11.2-Phương pháp khởi động động cơ :
Khỏi động động cơ có hai cách : bằng tay quay và bằng máy khởi động.
a] Khởi động bằng máy khởi động :
Trình tự khởi động động cơ được thực hiện như sau :
-Kéo chặt phanh tay để giữ ô tô đứng yên;

Hình 2-22 : Kéo chặt phanh tay
-Đạp hết hành trình bàn đạp ly hợp

Hình 2-23: Đạp hết hành trình ly hợp
-Đưa cần số về vò trí số 0 [số mo];

Hình 2-24 : Đưa cần số

Hình 2-25 : Đạp phanh

về vò trí số “0”
-Đạp phanh để kiểm tra sự làm việc của hệ thống phanh;
-Đạp và giữ bàn đạp ga ở 1/3 hành trình đối với động cơ xăng và hết hành

trình đối với động cơ diezel;
-Vặn chìa khóa điện đến vò trí khởi động [START], khi động cơ đã nổ [nghe
bằng tai hoặc động cơ nổ thì đèn khởi động tắt] lập tức buông tay chìa khóa sẽ tự
trở về vò trí cấp điện [ON].

Hình 2-26 : Khởi động động cơ xăng
Chú ý :
-Mỗi lần khởi động không được quá 5 giây, sau ba lần khởi động mà động cơ
không nổ thì phải dừng lại để kiểm tra hệ thống nhiên liệu và hệ thống đánh lửa
sau đó mới tiếp tục khởi động.
-Nếu vừa xoay chìa khóa khởi động vừa đạp ga nhiều lần thì động cơ càng
khó nổ.
-Nếu động cơ đã nổ mà tiếp tục xoay chìa khóa thì dễ hỏng máy khởi động.
Cách khởi động động cơ diezel :

-Xoay chìa khóa đến vò trí cấp điện “ON” : đèn dư nhiệt bật sáng;
-Đợi khi đèn dư nhiệt tắt, xoay chìa khóa sang nấc khởi động “START”

Hình 2-27 : Khởi động động cơ diezel
b] Khởi động bằng tay quay :
Trên một số loại xe ô tô có bố trí bộ phận khởi động bằng tay quay.
Khởi động động cơ bằng tay quay thường chỉ sử dụng khi ắc quy yếu, ô tô
không khởi động được bằng khởi động điện.
Để đảm bảo an toàn trước khi khởi động động cơ bằng tay quay phải kéo
chặt phanh tay, chèn xe chắc chắn, đưa cần số về vò trí số không, quay trục khuỷu
quay từ 10-15 vòng để đưa dầu tới các bề mặt ma sát. Vặn chìa khóa điện theo
chiều kim đồng hồ để nối mạch điện từ nguồn cung cấp cho các phụ tải, đạp ga
khoảng 1/3 hành trình. Khi quay, người lái xe đứng chếch một góc 45 0 so với đường
tâm của tay quay, để tay quay ở phía dưới, hai tay nắm chắc tay quay và dật mạnh

từ dưới lên. Nếu động cơ chưa nổ cần thực hiện lại những động tác nêu trên.
Chú ý : Khởi động động cơ bằng tay quay tốt nhất là có hai người, một người
ngồi trên buồng lái, một người quay.
2.11.3-Phương pháp tắt động cơ :
Trước khi tắt động cơ cần giảm ga để động cơ chạy chậm từ 1-2 phút đối với
động cơ xăng và đến 5 phút đối với động cơ diezel.
Khi tắt động cơ xăng thì xoay chìa khóa điện ngược chiều kim đồng hồ trả về
nấc cấp điện hạn chế [ACC] sau đó xoay chìa khóa về nấc khóa [LOCK] và rút chìa
ra ngoài.
Khi tắt động cơ diezel dùng phương pháp khóa đường cung cấp nhiên liệu
đến bơm cao áp.
TÔ :

2.12-PHƯƠNG PHÁP KHỞI HÀNH, GIẢM TỐC ĐỘ VÀ DỪNG XE Ô
2.12.1-Phương pháp khởi hành [đường bằng] :

Một trong những vấn đề cơ bản trong kỹ thuật lái xe là khởi hành và dừng
xe. Để khởi hành và dừng xe đúng kỹ thuật cần biết phối hợp nhòp nhàng giữa bàn
đạp ga và bàn đạp ly hợp. Nếu sự phối hợp không tốt thì động cơ dễ bò chế hoặc bò
rung giật.

Khi khởi hành [động cơ đang nổ] cần thực hiện các thao tác theo trình tự
sau :
-Kiểm tra an toàn xung quanh xe ô tô;

Hình 2-28 : Kiểm tra an toàn xung quanh xe ô tô
-Đạp ly hợp hết hành trình;

Hình 2-29 : Đạp hết hành trình bàn đạp ly hợp

-Vào số “1” : vào số chính xác

Hình 2-30 : Vào số để khởi hành
-Nhả phanh tay : khi đèn tắt là phanh tay đã nhả hết;