THỰC TRẠNG HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TIỀN ĐỌC, VIẾT CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI TẠI BẾN CÁT, BÌNH DƯƠN
- 9 trang
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
THỰC TRẠNG HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TIỀN ĐỌC, VIẾT
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI TẠI BẾN CÁT, BÌNH DƯƠNG
Mai Thị Nguyệt Nga*, Nguyễn Thị Thanh Bình**
TÓM TẮT
Việc phát triển các kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi là rất cần
thiết. Nghiên cứu thực trạng hình thành kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ 5 6 tuổi
tại một số trường mầm non ở huyện Bến Cát tỉnh Bình Dương cho thấy: các giáo
viên đã thường xuyên sử dụng các biện pháp khác nhau để hình thành các kĩ năng
tiền đọc viết cho trẻ [trừ biện pháp sử dụng mô hình trực quan để giúp trẻ hiểu
rõ về thành phần âm thanh của từ]. Trên thực tế, mục tiêu chính của việc dạy trẻ
vẫn chỉ là giúp trẻ nhận biết các chữ cái; giáo viên chưa tổ chức các hoạt động có
ý nghĩa giúp phát triển ở trẻ các kỹ năng tiền đọc - viết.
ABSTRACT
Current situation in formation of early reading and writing skills
of kindergarten children aged 5-6 in Ben Cat district, Binh Duong province
It is necessary to develop early preschool literacy for children 5-6 years of age.
This survey study on the early literacy development for 5-6 years old children at
some preschools in Ben Cat District, Binh Duong Province shows: The preschool
teachers often use different instructional approaches for early literacy development [except using visualization models to help children to clearly understand the
phonetic parts of a word]. In reality, the main objective of the instruction is still
helping young children to recognize letters. Preschool teachers still do not apply
meaningful literacy activities that provide children to develop their early literacy
skills.
1. Đặt vấn đề
Ngôn ngữ là công cụ của tư duy, là chìa khóa
để nhận thức, là vũ khí để chiếm lĩnh kho tàng
kiến thức của dân tộc và của nhân loại. Ngôn
ngữ nói, và ngôn ngữ viết là hai dạng tồn tại
cơ bản của ngôn ngữ nói chung; trong đó ngôn
ngữ viết là công cụ mà con người dùng để ghi
lại những kinh nghiệm lịch sử xã hội của mình.
Ngôn ngữ nói có trước, nó xuất hiện từ rất sớm
và giúp trẻ nhỏ giao tiếp, học hỏi kinh nghiệm
của loài người qua giao tiếp, ngay từ nhỏ trẻ đã
có thể biết nói khi trẻ nghe và cảm nhận được âm
thanh của lời nói, đồng thời với sự phát triển của
cơ quan phát âm, trẻ từ nói bập bẹ dần chuyển
sang nói ngày càng lưu loát hơn, ngôn ngữ nói
trở thành công cụ giao tiếp và học hỏi chính của
trẻ. Song để tự mình chiếm lĩnh kho tàng tri thức
bao la của nhân loại, trẻ phải biết đọc, biết viết.
Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là lứa tuổi quan trọng
mà cuối độ tuổi đó, trẻ phải trải qua bước ngoặt
6 tuổi, khi có bước chuyển giao từ hoạt động
chủ đạo là hoạt động vui chơi của trẻ mầm non
thành hoạt động chủ đạo là hoạt động học tập
của học sinh tiểu học. Để sẵn sàng với việc học
ở trường phổ thông, trẻ cần được chuẩn bị toàn
diện về mọi mặt cả về hoạt động, nhận thức
và nhân cách. Công tác giáo dục này cần được
được tiến hành ngay từ khi trẻ còn nhỏ và có sự
hợp tác giữa gia đình và trường mầm non. Để trẻ
trở thành một học sinh thực thụ, trẻ phải được
học đọc, viết. Đọc, viết là kỹ năng chuyên biệt,
cần thiết cho việc trẻ học tập chủ động ở lớp một
* TS, Trường ĐH Văn Hiến
** CN.
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
91
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
nói riêng và ở bậc phổ thông nói chung. Ở trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi có thể hình thành những kỹ
năng làm tiền đề cho việc học đọc, học viết ở lớp
một, được gọi là kỹ năng tiền đọc, viết.
Trên thực tế việc hình thành những kỹ năng
này ở bậc học mầm non tồn tại với nhiều quan
điểm, cách thực hiện khác nhau. Có hai luồng
quan điểm trái chiều nhau như không cần chuẩn
bị hoặc ngược lại cho rằng chuẩn bị cho trẻ vào
trường phổ thông là cho trẻ học trước chương
trình lớp một. Hay cũng có quan điểm cho rằng,
chuẩn bị cho trẻ vào trường phổ thông là chuẩn
bị toàn diện, đặc biệt là chuẩn bị tốt cho trẻ
những kỹ năng học tập, lĩnh hội kiến thức, kỹ
năng tiền đọc viết, những kỹ năng để giúp cho
việc học đọc, học viết thành công ở trường phổ
thông.
Ở các thành phố lớn hay thành thị, nhiều trẻ
mẫu giáo được phụ huynh cho đi học chữ, học
toán ngay từ khi còn học lớp chồi [mẫu giáo 4-5
tuổi], do vậy, lên lớp lá 5-6 tuổi, nhiều trẻ đã
biết đọc, biết viết, biết làm toán như học sinh
lớp một. Bên cạnh đó, ở một số trường, giáo
viên lớp lá rèn chữ cho trẻ vào những buổi chiều
sau khi trẻ kết thúc giờ học. Chính vì vậy, việc
nghiên cứu xác định mức độ hình thành và đề
ra biện pháp hình thành kỹ năng tiền đọc - viết
của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi gặp nhiều khó khăn.
Ở những vùng phát triển của tỉnh Bình Dương
cũng có tình hình như vậy, riêng ở huyện như
Bến Cát, hầu hết các trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi chưa
được hình thành các kỹ năng đọc, viết vì đa số
phụ huynh chỉ cho trẻ học thêm vào kỳ nghỉ hè,
trước khi vào học ở trường phổ thông,.
Xuất phát từ tầm quan trọng của kỹ năng tiền
đọc, viết và thực trạng còn nhiều bất cập trong
công tác hình thành những kỹ năng này ở trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi, chúng tôi đã tiến hành nghiên
cứu tìm hiểu vấn đề: Thực trạng hình thành kỹ
năng tiền đọc - viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở
huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương. Đây sẽ là cơ
sở cho việc đề xuất các biện pháp hình thành kỹ
năng tiền đọc - viết cho trẻ được chính xác và
phù hợp hơn.
2. Cơ sở lý luận của việc hình thành kỹ
năng tiền học đọc, tiền học viết của trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi
Kỹ năng tiền học đọc - viết của trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi
Kỹ năng tiền đọc - viết là một trong những
92
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
cơ sở của hoạt động trí tuệ nói chung và hoạt
động học tập nói riêng; Kỹ năng tiền đọc - viết
còn là sự phản ánh trình độ phát triển của trẻ
trên các lĩnh vực nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm,
quan hệ xã hội [1]. Kỹ năng tiền đọc - viết của
trẻ là sự thể hiện của trẻ trong việc tạo ra và sử
dụng chữ viết theo chiều hướng có ý nghĩa, như:
viết nguệch ngoạc, vẽ tranh, tô màu chữ cái, bắt
chước hành động đọc viết, bắt chước viết tên
của mình...
Theo Mary Ruth Coleman, biểu hiện kỹ năng
tiền đọc - viết của trẻ bao gồm: hứng thú với
những hoạt động đọc, thích viết tên của mình,
nhận biết từ, nhớ tên gọi của chữ cái, học nghe
chữ cái, xác định hai chữ cái hoặc từ nghe đều
giống nhau, vỗ tay đúng số lượng âm trong một
từ, trình bày hiểu biết về âm điệu, kiến thức về
các phần của một quyển sách; đọc từ trái qua
phải, từ trên xuống dưới [4].
Theo tác giả Nguyễn Thị Phương Nga, để
chuẩn bị cho trẻ học Tiếng Việt tốt ở trường
phổ thông thì cần hình thành ở trẻ các kỹ năng
phân tích hoạt động ngôn ngữ như: Phân tích
câu thành tiếng, phân tích tiếng đơn giản thành
âm vị, xác định thứ tự tiếng trong câu, thứ tự
âm trong những tiếng đơn giản một cách trực
quan. Cũng theo tác giả cần phát triển ở trẻ kỹ
năng nghe bao gồm việc nghe và phân biệt đúng
các tiếng đơn giản, thanh và âm vị. Nhận ra các
thanh, âm vị trong tiếng, tìm tiếng có âm, có
thanh cho trước [2]. Nguyễn Thị Phương Nga
khẳng định để học đọc và học viết ở trẻ phải có
kỹ năng tách tiếng, và phát triển tai nghe âm vị
[3].
Theo quan điểm trên; việc phát triển kỹ năng
tiền đọc - viết của trẻ 5-6 tuổi bao gồm một số
kiến thức và kỹ năng ban đầu làm cơ sở cho
việc học đọc, học viết như: Kỹ năng nghe của
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Nghe và phân biệt đúng
các tiếng [đơn giản] thanh và âm vị; Kỹ năng
nói của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Nói to, rõ cả câu
hoàn chỉnh, mạnh dạn, tự tin; Kỹ năng đọc của
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Đọc chữ to, rõ, các tiếng
có thanh, các âm vị. Bước đầu làm quen với việc
đọc bập bẹ, đọc một tiếng [đơn giản]; Kỹ năng
viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Ngồi đúng tư thế,
cầm bút đúng cách, biết tô màu và tạo các con
chữ; Kỹ năng tự kiểm tra đánh giá: tự thực hiện
kiểm tra đánh giá của bản thân theo bài mẫu của
cô, hoặc tự kiểm tra đánh giá theo lời hướng dẫn
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
của cô.
Việc hình thành kỹ năng tiền học đọc, tiền
học viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Theo D.B.Elkonhin, tất cả các tìm kiếm
trong quá trình lịch sử dạy đọc đã hướng tới làm
sáng tỏ cơ chế tái tạo hình thức âm thanh của từ
theo mô hình chữ cái của nó và các biện pháp
hình thành cơ chế này. Kết quả là đã xác định
con đường dạy học đọc học viết như sau: từ việc
nghiên cứu các ý nghĩa âm thanh của các chữ
cái; từ sự phân tích và tổng hợp mặt âm thanh
của ngôn ngữ. Cho nên hiện nay, phương pháp
phân tích tổng hợp âm thanh được áp dụng trong
dạy học đọc, học viết. Nói cách khác, trong cơ
sở của việc dạy học có sự phân tích và tổng hợp
mặt âm thanh của tiếng nói và ngôn ngữ.
Phân tích cơ chế của việc đọc dẫn đến kết
luận rằng, trẻ cần được định hướng về mặt âm
thanh của ngôn ngữ. Cần chú ý nhiều đến việc
làm phát triển tri giác nghe âm vị. Tri giác nghe
âm vị là khả năng nhận thức các âm thanh của
tiếng nói người. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ
của trẻ em [A.N.Gvozdiev, N.Kh.Svatrkin,
G.M.Liamina và những người khác] đã chứng
minh rằng tri giác nghe âm vị được phát triển rất
sớm. Đến 2 tuổi, trẻ đã có thể phân biệt tất cả các
sự tinh vi của tiếng mẹ đẻ, hiểu và phản ứng với
các từ, chỉ khác nhau bởi một âm vị.
Phát triển tri giác nghe âm vị, hình thành ở
trẻ định hướng về tiếng nói, các kỹ năng phân
tích và tổng hợp âm thanh, cũng như sự phát
triển thái độ có ý thức với tiếng nói và ngôn ngữ
là một trong những nhiệm vụ cơ bản của việc
chuẩn bị đặc biệt cho việc học đọc học viết [5].
Hình thành kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ
không phải là huấn luyện hay dạy trẻ học đọc,
học viết một cách chính quy mà là nuôi dưỡng
ham muốn biết đọc, biết viết; phát triển các
kỹ năng nghe, nói, phát âm và khả năng phối
hợp vận động nhịp nhàng của tay, mắt vì đây
là những kỹ năng không thể thiếu để trẻ đọc
tốt, viết tốt. Cần hình thành ở trẻ sự hứng thú
tương tác với môi trường đọc, viết xung quanh,
khuyến khích phát triển những kỹ năng cần thiết
cho việc học đọc, học viết khi vào lớp một thông
qua việc thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với môi
trường đọc, viết phong phú, thân thiện và hữu
ích, tạo nhiều cơ hội cho trẻ được đọc, viết theo
cách riêng của mình. Nếu trẻ không được hình
thành những kỹ năng tiền đọc - viết trước khi
vào trường phổ thông thì trẻ sẽ rất khó khăn
trong sự hình thành kỹ năng đọc, viết thực thụ.
Tại trường mầm non, giáo viên cần thường
xuyên tổ chức tốt công tác hình thành cho trẻ các
kỹ năng tiền đọc, viết thông qua các hoạt động,
qua trò chơi và qua việc cho trẻ tiếp xúc với môi
trường chữ viết; có kế hoạch tuyên truyền, phối
hợp với phụ huynh giúp giáo dục trẻ. Bên cạnh
đó, giáo viên cần lập kế hoạch tổ chức các hoạt
động học tập có chủ đích cũng như hoạt động vui
chơi tại trường cho trẻ một cách hợp lý, khoa học
nhằm nuôi dưỡng hứng thú học tập của trẻ 5-6
tuổi, hình thành ở trẻ các kỹ năng cần thiết [đặc
biệt là kỹ năng tri giác nghe âm vị] đồng thời
giúp trẻ làm quen với hoạt động học tại trường
phổ thông. Nếu việc hình thành cho trẻ các kỹ
năng tiền đọc - viết không đúng có ảnh hưởng rất
lớn đến việc học tập của trẻ tại trường phổ thông
và sẽ gây khó khăn không nhỏ trong công tác
giáo dục và dạy học của giáo viên bậc tiểu học.
3. Phương pháp nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: thực trạng hình thành
các kỹ năng tiền đọc viết: Kỹ năng nghe: Nghe
và phân biệt đúng các tiếng [đơn giản] thanh và
âm vị; Kỹ năng đọc: Đọc chữ to, rõ, các tiếng có
thanh, các âm vị. Bước đầu làm quen với việc
đọc bập bẹ, đọc một tiếng [đơn giản]; Kỹ năng
viết: Ngồi đúng tư thế, cầm bút đúng cách, biết
tô màu và tạo các con chữ; Kỹ năng học tập của
trẻ 5-6 tuổi: Tuân thủ các quy định trong giờ học,
biết giơ tay khi muốn phát biểu, biết tự kiểm tra
đánh giá.
Khách thể nghiên cứu: Khảo sát trên 34
giáo viên lớp lá và 60 trẻ mẫu giáo từ 5-6 tuổi.
Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để tìm
hiểu thực trạng sự hình thành cho trẻ MG 5-6
tuổi các kỹ năng tiền đọc - viết ở trường MN.
- Phương pháp chuyên gia: Tham khảo thêm
ý kiến của 3 cán bộ quản lí trường mầm non.
- Phương pháp quan sát: dự giờ tại 7 nhóm
lớp ở trường mầm non.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt
động: các bản kế hoạch hoạt động trong một năm
học của giáo viên mẩm non và các vở bài học của
trẻ mầm non.
Tiêu chí đánh giá: Các tiêu chí để đánh giá
kỹ năng tiền học đọc - viết của trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi, bao gồm:
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
93
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Kỹ năng nghe gồm: 1] Kỹ năng tách từ như
là đơn vị ý nghĩa độc lập của ngôn ngữ; 2] Kỹ
năng tách câu như là đơn vị ý nghĩa độc lập của
ngôn ngữ; 3] Kỹ năng phân tích âm thanh của
một tiếng đơn giản; 4] Liên hệ đúng đắn âm vị
và chữ cái.
Kỹ năng đọc gồm: 5] Trẻ ghép được một
số chữ đơn giản [2 chữ cái] và đọc được nó; 6]
Đọc được một số từ, câu đơn giản, quen thuộc;
7] Nhận biết một số cấu tạo của một quyển sách;
8] Thực hiện được một số quy tắc của việc đọc.
Kỹ năng viết gồm: 9] Ngồi học đúng tư thế,
cầm viết đúng cách; 10] Biết tô màu và tạo các
con chữ; 11] Trẻ định hướng đúng trên trang vở;
12] Trẻ biết các qui tắc viết [từ trái qua phải];
13] Biết viết các yếu tố của chữ cái [nét tròn, nét
thẳng đứng, nét móc xuôi, nét móc ngược].
Kỹ năng học tập gồm: 14] Kỹ năng tự kiểm
tra, đánh giá bài làm của mình; 15] Kỹ năng
thực hiện các quy định trên giờ học.
4. Kết quả nghiên cứu
4.1. Về mức độ hình thành kỹ năng tiền
đọc - viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Bảng 1. Đánh giá của giáo viên mầm non
về mức độ hình thành kỹ năng tiền đọc viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
94
Các kỹ năng
tiền đọc - viết
1
Kỹ năng tách từ như là đơn vị ý
nghĩa độc lập của ngôn ngữ
Kỹ năng tách câu như là đơn vị ý
nghĩa của ngôn ngữ
Kỹ năng chia câu ra các từ và tạo
lập câu từ 2 4 từ đơn giản
Kỹ năng phân tích các âm thanh
[các âm vị] của một tiếng đơn giản
Phân biệt nguyên âm và phụ âm
Liên hệ đúng đắn âm vị và chữ cái
Nhận biết các chữ cái
Trẻ biết cách ghép chữ thành từ
đơn giản
Kỹ năng đọc các từ, câu đơn giản,
quen thuộc
Ngồi đúng tư thế, cầm bút đúng
cách
Kỹ năng viết các chữ cái
Kỹ năng sao chép con chữ
Kỹ năng tự kiểm tra, tự đánh giá
Kỹ năng thực hiện các qui định trên
giờ học
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
Tỉ lệ
81%
đến
100%
61%
đến
80%
41%
đến
60%
21%
đến
40%
20%
Không
ý kiến
2
3
4
5
6
7
0
11.8%
52.9%
17.6%
11.8%
5.9%
0
2.9%
55.9%
20.6%
14.7%
5.9%
0
11.8%
50%
17.6%
14.7%
5.9%
8.8%
14.7%
50%
5.9%
14.7%
5.9%
0
5.9%
67.6%
44.1%
8.8%
35.3%
23.5%
14.7%
50%
32.8%
2.9%
8.8%
8.8%
11.8%
2.9%
17.6%
26.5%
8.8%
2.9%
8.8%
5.9%
5.9%
0
5.9%
50%
14.7%
20.6%
5.9%
5.9%
2.9%
79.4%
14.7%
2.9%
2.9%
0
0
64.7%
61.8%
8.8%
58.8%
26.5%
23.5%
52.9%
17.6%
5.9%
8.8%
11.8%
11.8%
2.9%
2.9%
17.6%
2.9%
0
0
0
0
0
2.9%
8.8%
8.8%
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Dựa vào kết quả khảo sát ở bảng 1 ta thấy đa
số các giáo viên mầm non cho rằng, từ 61% đến
100% các trẻ đã được hình thành các kĩ năng
như: Nhận biết các chữ cái; ghép chữ thành từ
đơn giản; đọc các từ câu đơn giản, quen thuộc;
ngồi đúng tư thế, cầm bút đúng cách; viết các
chữ cái; sao chép con chữ; tự kiểm tra, tự đánh
giá và thực hiện các qui định trên giờ học. Đây
là những kĩ năng được quan tâm giáo dục cho
trẻ ở trường mầm non. Riêng các kĩ năng nghe,
nhờ đó giúp trẻ ý thức rõ về ngôn ngữ nói và về
mối liên hệ giữa âm thanh với chữ viết được các
giáo viên đánh giá thấp hơn. Một tỷ lệ lớn các
giáo viên mầm non cho rằng, từ 41% đến 60%
các trẻ đã được hình thành các kĩ năng này [xem
các ô 1-4, 2-4, 3-4, 5-4]. Kết quả này cho thấy,
các kĩ năng này chưa thật sự được quan tâm hình
thành ở trẻ.
Qua đối chiếu với nhận định của giáo viên
lớp một về mức độ hình thành các kỹ năng trên
chúng tôi thấy có sự khác biệt khá lớn. Đa số các
giáo viên lớp một đánh giá mức độ hình thành
kỹ năng của trẻ đầu vào lớp một chỉ nằm ở tỉ
STT
lệ dưới 40%. Chẳng hạn, có tới 50% giáo viên
mầm non đánh giá rằng ở 81% đến 100% các trẻ
đã hình thành kỹ năng đọc các từ, câu đơn giản,
quen thuộc, ngược lại chỉ có 11.1% giáo viên
tiểu học đồng tình với đánh giá trên, phần lớn họ
cho rằng ở 20% số trẻ được hình thành kỹ năng
này. Tương tự như vậy với kỹ năng ngồi đúng tư
thế, cầm bút đúng cách. 79.4% giáo viên mầm
non cho rằng ở 81% đến 100% các trẻ được hình
thành kỹ năng này, trong khi chỉ có 11.1% giáo
viên tiểu học công nhận tỉ lệ này, có tới 44.4%
trong số họ cho rằng tỉ lệ trẻ đạt được kỹ năng
này chỉ chiếm dưới 20%. Ở đây có thể thấy sự
chênh lệch giữa sự đánh giá của giáo viên mầm
non và sự mong đợi của giáo viên tiểu học. Qua
đây, ta thấy cần nâng cao hơn nữa hiệu quả của
công tác giáo dục hình thành các kĩ năng tiền
đọc viết cho trẻ mầm non nói chung và cho trẻ
mẫu giáo 5 6 tuổi nói riêng.
4.2. Các biện pháp giáo viên mầm non sử
dụng hình thành kỹ năng tiền đọc- viết cho
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Các biện pháp hình thành kỹ
năng tiền học đọc học viết
1
Mức độ
Thường Thỉnh Không
Rất
thường xuyên thoảng bao giờ
xuyên
2
3
4
5
1
Hướng dẫn trẻ dùng các từ để gọi tên đối tượng và đồ
chơi, các thuộc tính và các phẩm chất của chúng
91.2%
0
5.9%
2.9%
2
Hướng dẫn trẻ tự đặt các câu về đồ chơi, về các bức
tranh và kể truyện
82.4%
8.8%
5.9%
2.9%
3
Hướng dẫn trẻ tự nghĩ ra những mẩu truyện ngắn
55.9%
20.6%
20.6%
2.9%
4
Dạy trẻ chú ý nghe các bài thơ giúp trẻ phát hiện ra từ,
các âm thanh được lặp lại
85.3%
5.9%
5.9%
2.9%
5
Dạy trẻ đọc kéo dài một âm vị nào đó có trong 1 tiếng
41.2%
20.6%
20.6%
17.6%
6
Làm quen trẻ với tên gọi của âm vị
55.9%
11.8%
20.6%
11.8%
7
Dạy trẻ xác định vị trí của âm vị nào đó ở trong tiếng
[là âm đầu hay âm cuối]
61.8%
23.5%
5.9%
8.8%
8
Dạy trẻ gọi tên các tiếng đơn giản có chứa một âm vị
nào đó
55.9%
23.5%
8.8%
11.8%
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
95
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
9
Sử dụng mô hình để diễn tả cấu trúc của một tiếng đơn
giản và xác định vị trí của âm vị nào đó ở trong tiếng
17.6%
23.5%
17.6%
41.2%
10
Dạy trẻ đọc một tiếng theo mô hình của tiếng đó
17.6%
20.6%
20.6%
41.2%
11
Hướng dẫn trẻ đọc các âm tiết
70.6%
17.6%
8.8%
2.9%
12
Dạy trẻ định hướng đúng trên trang vở
91.2%
2.9%
2.9%
2.9%
13
Giúp trẻ làm quen với các qui tắc viết [từ trái qua phải]
94.1%
5.9%
0
0
14
Luyện viết các yếu tố của chữ cái [nét tròn, nét thẳng
đứng, nét móc xuôi, nét móc ngược]
97.1%
0
2.9%
0
15
Xây dựng môi trường viết, đọc
91.2%
5.9%
2.9%
0
16
Dạy trẻ sao chép từ, chữ cái
88.2%
0
11.8%
0
Dựa vào kết quả bảng 2, nhận thấy giáo viên
cho rằng đa số các biện pháp được nêu đều được
sử dụng thường xuyên và rất thường xuyên
[xem cột 2]. Chỉ biện pháp sử dụng mô hình trực
quan để giúp trẻ ghi lại thành phần cấu trúc âm
thanh của từ và sử dụng mô hình đó khôi phục
lại thành phàn âm thanh của một từ thì đa số
các giáo viên không sử dụng bao giờ và thình
thoảng mới sử dụng. Đây là một điều đáng tiếc
bởi vì mô hình trực quan là một phương tiện hữu
hiệu giúp trẻ hiểu rõ về thành phần âm thanh của
từ. Qua tham quan và dự giờ thực tế có thể thấy
đa số các giáo viên đã chú trọng sử dụng các
biện pháp hình thành kỹ năng tiền đọc - viết sau:
Tạo môi trường chữ viết: Vào đầu năm học,
các giáo viên tập trung trang trí lớp học với các
vật liệu, chú trọng tạo môi trường chữ viết bằng
cách cắt, dán chữ ở mọi nơi trong lớp học, chủ
yếu các chữ được cắt bằng đề can với nhiều màu
sắc, kích cỡ, kiểu dáng khác nhau; chữ được dán
ở các góc, trên tường, cửa sổ, cửa chính, nhà vệ
sinh,; trang bị nhiều sách truyện, thẻ loto chữ
cái; hình ảnh, thẻ bài cỡ lớn, nhỏ có kèm chữ
viết bên dưới hình.
Ưu điểm: Môi trường chữ viết nhiều màu
sắc, đa dạng, phong phú; nhiều ấn phẩm cho
trẻ tiếp xúc, sử dụng, làm quen với sách vở, các
kỹ năng đọc viết. Trẻ bắt chước hành động đọc,
viết, đọc mò, kể chuyện theo tưởng tượng, hứng
96
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
thú của bản thân một cách tự nhiên, thoải mái.
Khuyết điểm: Chỉ tạo môi trường, hấp dẫn
trẻ vào đầu năm học, không chú trọng phát huy,
cuốn hút trẻ, khiến trẻ hứng thú tập trung vào
việc học chữ. Không thường xuyên tổ chức hoạt
động lôi cuốn trẻ chú ý vào việc đọc hiểu các
chữ, trẻ không tò mò với chữ viết; không có nhu
cầu học chữ do không biết công dụng của chữ
viết.
Trẻ không chú ý vào các chữ đề can với mục
đích học đọc, học viết mà là chú ý vào sự bắt
mắt của chúng, trẻ thường gỡ những chữ trên
tường xuống để chơi, dán lên người, cặp và các
đồ dùng cá nhân như một trò chơi dán hình.
Các ấn phẩm, được trưng bày trên góc, kệ;
giáo viên chưa chú ý hướng dẫn trẻ cách bảo
quản, sử dụng, cách đọc dẫn đến việc trẻ chủ yếu
xem hình, trẻ thường xé hoặc làm rách sách do
lật giở mạnh tay, tranh giành sách với bạn nên
giáo viên thường có xu hướng cấm trẻ đọc, sử
dụng sách.
Thông thường trẻ đọc mò, kể chuyện theo
tranh, thích đọc, tò mò với nội dung quyển sách
mới; Tuy nhiên với hiểu biết và những kỹ năng
đọc viết vốn chưa được hình thành ở trẻ khiến
việc đọc các sách truyện của trẻ ngày một trở
nên nhàm chán và vô nghĩa, trẻ không có nhu
cầu đọc, hiểu các quyển sách truyện đó. Giáo
viên mầm non, chưa chú trọng giúp trẻ hình
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
thành kỹ năng tiền học đọc, tiền học viết qua
hoạt động này mà chỉ chú trọng cho trẻ làm quen,
nhận biết các chữ cái riêng lẻ trong bảng chữ cái
tiếng Việt.
Môi trường chữ viết là một biện pháp được
khuyến khích sử dụng trong trường mầm non,
nhưng hiện nay nó vẫn chưa phát huy được tác
dụng của mình. Môi trường chữ viết ở đây được
hiểu như là chữ viết ở khắp nơi, bất cứ nơi nào có
thể; lớp nào có nhiều chữ viết được đánh giá là
môi trường chữ phong phú mà không chú trọng
vào ý nghĩa thiết thực của nó là công dụng của
nó như thế nào, nó tác động đến trẻ ra sao? Có
giúp trẻ hình thành các kỹ năng tiền học đọc, tiền
học viết hay không?... Đây là nguyên nhân khiến
cụm từ trang trí môi trường lớp học trở nên phổ
biến và được sử dụng như từ ngữ chuyên dùng
của giáo viên thay vì cụm từ tạo môi trường học
tập, môi trường chữ viết đúng nghĩa vẫn được
các nhà giáo dục, nhà nghiên cứu khuyến khích.
Cũng chính vì vậy, môi trường chữ viết ngày
càng có tính chất trang trí là chủ yếu.
Sử dụng trò chơi:
Chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mầm non,
nó phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ, nó
chuyển tải hầu hết các kiến thức, kỹ năng xã hội
và đời sống đến trẻ; trẻ học thông qua chơi, chơi
mà học.
Trò chơi giúp giáo viên chuyển tải các nội
dung giáo dục đến trẻ một cách tự nhiên, thoải
mái và nhẹ nhàng.
Giáo viên các trường mầm non huyện Bến Cát
tỉnh Bình Dương rất chú trọng trong việc sáng
tạo các trò chơi hình thành kỹ năng tiền học đọc,
tiền học viết cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi như trò
chơi loto, chơi dán chữ, tạo hình chữ với nguyên
vật liệu, album chữ cái [trong đó trẻ sưu tầm cắt,
dán nhiều loại kiểu chữ in hoa, in thường, viết
hoa của các chữ cái đã học trên báo, tạp chí để
dán vào album của mình]
Ưu điểm: Trò chơi phù hợp với độ tuổi của
trẻ. Nội dung trò chơi đơn giản, gần gũi, dễ hiểu,
dễ chơi; Các vật liệu chơi gần gũi, dễ tìm, dễ
thực hiện. Nội dung chơi, luật chơi không quá
khó đối với trẻ. Trẻ dễ thực hiện, có thể tự mình
thao tác và tự tạo được đồ chơi, trò chơi cho mình.
Khuyết điểm: Các trò chơi chỉ nhằm mục
đích cho trẻ học và nhớ chữ cái riêng lẻ, không
giúp trẻ đọc được các từ, chữ trọn vẹn đơn giản;
không hướng trẻ làm quen với các đặt câu, đọc
các câu đơn giản.
Nội dung chơi không đa dạng, phong phú,
lặp đi lặp lại nhiều lần khiến trẻ dễ chán. Không
phát huy được tính tích cực hoạt động của trẻ.
Trẻ không nắm được các cách đọc viết các từ
một cách trọn vẹn mà chỉ nắm chữ cái vô nghĩa
khiến trẻ mau quên. Mất dần các hứng thú với
việc học chữ. Trò chơi không phát huy được tác
dụng tích cực vốn có của nó, đặc biệt đối với
việc học đọc học viết của trẻ.
Trò chơi chủ yếu tập trung vào kỹ năng nhận
biết, ghi nhớ chữ cái mà không chú trọng các kỹ
năng nghe, đọc, viết cho trẻ.
Nhìn chung các trò chơi học tập với mục
đích hình thành kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ
ở trường mầm non còn mang tính hình thức,
chú trọng một nội dung chơi, một cách chơi mà
không giúp trẻ chơi để học tập hiệu quả. Trẻ dễ
dàng đạt được nội dung chơi và cũng trở nên
nhàm chán một cách nhanh chóng. Trẻ chơi
gượng ép, miễn cưỡng khi bị yêu cầu chơi với
trò chơi cũ. Trẻ nhanh chóng quên những gì trò
chơi mang lại, để dễ dàng bị hấp dẫn bởi những
trò chơi khác và chú ý vào những góc chơi khác
hấp dẫn hơn.
Sử dụng hệ thống giờ học:
Các giờ học ở trường mầm non, chủ yếu
nhằm mục đích cho trẻ làm quen với các kỹ
năng, nề nếp học tập như ở trường tiểu học.
Trong các giờ học, trẻ được cung cấp kiến
thức một cách có kế hoạch, có mục đích. Nội
dung hình thành kỹ năng tiền học đọc, tiền học
viết cho trẻ được giáo viên chuyển tải gần như
chủ yếu trên những giờ học này. Thường được
gọi là giờ học làm quen chữ viết.
Các chữ cái là mục đích làm quen chính,
trong đó trẻ làm quen với chữ cái theo nhóm,
các nhóm chữ được đặt vào các chủ đề, giáo
viên tìm các từ chứa nhóm chữ đang học thuộc
chủ đề tại thời điểm đó cho trẻ làm quen, từng
bước phân tích chữ để tìm ra các chữ đã học và
giới thiệu chữ mới dưới dạng một từ tổng quát
có nghĩa, sau đó chủ yếu trẻ hoạt động với chữ
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
97
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
cái mà cô vừa giới thiệu bằng các hoạt đông cụ
thể giáo viên đề ra.
Giờ học làm quen chữ cái của trẻ được giáo
viên tiến hành theo khuôn mẫu, bao gồm 3 tiết
với một nhóm chữ với trình tự như sau:
Tiết 1: Nhận biết, phát âm các chữ cái mới.
[Trẻ chủ yếu được giáo viên giới thiệu chữ cái
mới, đọc và học các phát âm các chữ cái đó, sau
đó sử dụng hệ thống trò chơi cho trẻ thuần thục
cách nhận biết, phát âm chữ cái, được giáo viên
giới thiệu các kiểu chữ in thường, in hoa, viết
thường của các chữ cái vừa học].
Tiết 2: Nhận biết, phân biệt chữ cái đã học.
[Trẻ được yêu cầu nhận biết các chữ cái đã học,
chơi các trò chơi luyện kỹ năng phát hiện các
chữ cái đó trong môi trường lớp hoặc trong các
bài photo, hay bài viết tay của giáo viên; so sánh
hình dạng các chữ cái trong nhóm với nhau; làm
các bài tập trong vở làm quen chữ cái với các
dạng bài tập nối chữ cái vừa học với chữ cái đó
trong một từ cụ thể, gạch chân từ chứa chữ cái
đang học, khoanh tròn chữ cái đang học trong
một từ cụ thể].
Tiết 3: Ôn tập các chữ cái đã học. [Trẻ được
ôn các chữ cái đã học, học cách viết chữ cái đó,
xem cách cô viết chữ và mô tả hành động viết
các chữ cái đó bằng lời; luyện tập các dạng bài
tập mô tả cách viết như đồ chữ, tô màu các chữ
cái in hoa, in thường và viết thường theo màu
quy định cho từng loại].
Ngoài các giờ học chính kể trên, trẻ phải
thực hiện các bài tập trong tập làm quen chữ cái
với dạng bài đồ chữ, tô màu chữ cái đó trong
nhóm các chữ cái
Ưu điểm: Hệ thống giờ học giúp hình thành
kỹ năng học tập nghiêm túc cho trẻ, giúp trẻ có
kỹ năng tiếp nhận các nhiệm vụ học tập trên giờ
học. Trẻ làm quen với tiết học tương tự như ở
trường tiểu học. Tăng khả năng tập trung chú ý
có chủ định của trẻ.
Khuyết điểm: Các tiết học được diễn ra
theo khuôn mẫu chung, thường đề cao nhiệm vụ
nhận biết chữ cái; Gò ép trẻ, bắt trẻ hoàn thành
các bài tập trong vở làm quen chữ cái. Hoàn
thành các bài tập này được xem là nhiệm vụ cần
thiết, khiến giáo viên dành nhiều thời gian cho
trẻ thực hiện các bài tập trên; Giáo viên ít chú
98
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
ý đến cách viết các nét chữ của trẻ, chỉ hướng
dẫn chung cho tập thể trẻ sau đó chủ yếu cho trẻ
tự thực hiện. Dẫn đến tình trạng trẻ viết không
đúng quy tắc, viết sai nét. Tư thế ngồi, cách cầm
viết của trẻ dù được giáo viên uốn nắn song ngay
sau đó lại thả lỏng khiến trẻ dễ dàng ngồi sai tư
thế. Việc viết quá nhiều khiến trẻ nhàm chán và
cảm thấy áp lực với việc học và sợ học; Trẻ buộc
phải hoàn thành các bài tập viết mà không hiểu
viết để làm gì, ý nghĩa những chữ viết đó là như
thế nào. Chính vì vậy, trẻ muốn trốn tránh, mất
tập trung và không hứng thú với việc học chữ.
Trẻ coi việc học chữ là viết chữ cái, nhận biết
và đọc chữ cái, ngoài ra việc học chữ đối với trẻ
không có bất cứ ý nghĩa thực tiễn nào.
4. Kết luận
Kỹ năng tiền đọc - viết là một kỹ năng quan
trọng cần hình thành cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
Tuy nhiên công tác hình thành các kỹ năng này
trong các trường mầm non huyện Bến Cát, tỉnh
Bình Dương còn quá cứng nhắc, quá rập khuôn
và chưa mang lại hiệu quả cao, không phát huy
tính tích cực hoạt động, chủ động học hỏi cho
trẻ, chưa hình thành các kỹ năng tiền đọc - viết
cho trẻ.
Trẻ nhỏ ham thích tự mình phát hiện những
điều mới mẻ, thích khám phá và học hỏi khi có
nhu cầu. Chính vì vậy, biến việc học đọc học
viết thành nhu cầu của trẻ, việc học chữ càng
hấp dẫn, càng bí ẩn bao nhiêu thì trẻ càng hứng
thú bấy nhiêu. Giáo viên cần tận dụng những
đặc điểm này để hình thành kỹ năng tiền đọc
- viết cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi. Tuy các kỹ
năng này là cần thiết cho trẻ vào lớp một và đặc
biệt chín muồi vào lứa tuổi mẫu giáo 5 6 tuổi,
nhưng cần thiết hình thành cho trẻ ngay từ lớp
mẫu giáo bé và lựa chọn những nội dung giáo
dục thích hợp cho các trẻ ở độ tuổi nhỏ hơn.
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Phan Thị Lan Anh [2010], Sử dụng trò chơi trong phát triển khả năng tiền đọc viết cho trẻ mẫu giáo
5-6 tuổi trong các trường mầm non, Hà Nội.
2. Trần Nga [1997], Trẻ nhỏ tiếp cận đối với việc học đọc và học viết như thế nào, Tạp chí Giáo dục
Mầm non, số 2/1997, tr.14.
3. Nguyễn Thị Phương Nga [1996], Chuẩn bị cho trẻ mẫu giáo học tiếng Việt, Đề tài cấp Bộ, TP.HCM.
Tiếng Anh
4. Coleman M.R., Ph.D., Tracey West, Ph.D., & Margaret Gillis, Ph.D Definitions of Domains - //
www.getreadytoread.org.
Tiếng Nga
5. СНОСКА: Эльконин Д. Б. Как учить детей читать. М.: Знание, 1976. Вып.
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
99
THỰC TRẠNG HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TIỀN ĐỌC, VIẾT
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI TẠI BẾN CÁT, BÌNH DƯƠNG
Mai Thị Nguyệt Nga*, Nguyễn Thị Thanh Bình**
TÓM TẮT
Việc phát triển các kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi là rất cần
thiết. Nghiên cứu thực trạng hình thành kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ 5 6 tuổi
tại một số trường mầm non ở huyện Bến Cát tỉnh Bình Dương cho thấy: các giáo
viên đã thường xuyên sử dụng các biện pháp khác nhau để hình thành các kĩ năng
tiền đọc viết cho trẻ [trừ biện pháp sử dụng mô hình trực quan để giúp trẻ hiểu
rõ về thành phần âm thanh của từ]. Trên thực tế, mục tiêu chính của việc dạy trẻ
vẫn chỉ là giúp trẻ nhận biết các chữ cái; giáo viên chưa tổ chức các hoạt động có
ý nghĩa giúp phát triển ở trẻ các kỹ năng tiền đọc - viết.
ABSTRACT
Current situation in formation of early reading and writing skills
of kindergarten children aged 5-6 in Ben Cat district, Binh Duong province
It is necessary to develop early preschool literacy for children 5-6 years of age.
This survey study on the early literacy development for 5-6 years old children at
some preschools in Ben Cat District, Binh Duong Province shows: The preschool
teachers often use different instructional approaches for early literacy development [except using visualization models to help children to clearly understand the
phonetic parts of a word]. In reality, the main objective of the instruction is still
helping young children to recognize letters. Preschool teachers still do not apply
meaningful literacy activities that provide children to develop their early literacy
skills.
1. Đặt vấn đề
Ngôn ngữ là công cụ của tư duy, là chìa khóa
để nhận thức, là vũ khí để chiếm lĩnh kho tàng
kiến thức của dân tộc và của nhân loại. Ngôn
ngữ nói, và ngôn ngữ viết là hai dạng tồn tại
cơ bản của ngôn ngữ nói chung; trong đó ngôn
ngữ viết là công cụ mà con người dùng để ghi
lại những kinh nghiệm lịch sử xã hội của mình.
Ngôn ngữ nói có trước, nó xuất hiện từ rất sớm
và giúp trẻ nhỏ giao tiếp, học hỏi kinh nghiệm
của loài người qua giao tiếp, ngay từ nhỏ trẻ đã
có thể biết nói khi trẻ nghe và cảm nhận được âm
thanh của lời nói, đồng thời với sự phát triển của
cơ quan phát âm, trẻ từ nói bập bẹ dần chuyển
sang nói ngày càng lưu loát hơn, ngôn ngữ nói
trở thành công cụ giao tiếp và học hỏi chính của
trẻ. Song để tự mình chiếm lĩnh kho tàng tri thức
bao la của nhân loại, trẻ phải biết đọc, biết viết.
Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là lứa tuổi quan trọng
mà cuối độ tuổi đó, trẻ phải trải qua bước ngoặt
6 tuổi, khi có bước chuyển giao từ hoạt động
chủ đạo là hoạt động vui chơi của trẻ mầm non
thành hoạt động chủ đạo là hoạt động học tập
của học sinh tiểu học. Để sẵn sàng với việc học
ở trường phổ thông, trẻ cần được chuẩn bị toàn
diện về mọi mặt cả về hoạt động, nhận thức
và nhân cách. Công tác giáo dục này cần được
được tiến hành ngay từ khi trẻ còn nhỏ và có sự
hợp tác giữa gia đình và trường mầm non. Để trẻ
trở thành một học sinh thực thụ, trẻ phải được
học đọc, viết. Đọc, viết là kỹ năng chuyên biệt,
cần thiết cho việc trẻ học tập chủ động ở lớp một
* TS, Trường ĐH Văn Hiến
** CN.
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
91
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
nói riêng và ở bậc phổ thông nói chung. Ở trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi có thể hình thành những kỹ
năng làm tiền đề cho việc học đọc, học viết ở lớp
một, được gọi là kỹ năng tiền đọc, viết.
Trên thực tế việc hình thành những kỹ năng
này ở bậc học mầm non tồn tại với nhiều quan
điểm, cách thực hiện khác nhau. Có hai luồng
quan điểm trái chiều nhau như không cần chuẩn
bị hoặc ngược lại cho rằng chuẩn bị cho trẻ vào
trường phổ thông là cho trẻ học trước chương
trình lớp một. Hay cũng có quan điểm cho rằng,
chuẩn bị cho trẻ vào trường phổ thông là chuẩn
bị toàn diện, đặc biệt là chuẩn bị tốt cho trẻ
những kỹ năng học tập, lĩnh hội kiến thức, kỹ
năng tiền đọc viết, những kỹ năng để giúp cho
việc học đọc, học viết thành công ở trường phổ
thông.
Ở các thành phố lớn hay thành thị, nhiều trẻ
mẫu giáo được phụ huynh cho đi học chữ, học
toán ngay từ khi còn học lớp chồi [mẫu giáo 4-5
tuổi], do vậy, lên lớp lá 5-6 tuổi, nhiều trẻ đã
biết đọc, biết viết, biết làm toán như học sinh
lớp một. Bên cạnh đó, ở một số trường, giáo
viên lớp lá rèn chữ cho trẻ vào những buổi chiều
sau khi trẻ kết thúc giờ học. Chính vì vậy, việc
nghiên cứu xác định mức độ hình thành và đề
ra biện pháp hình thành kỹ năng tiền đọc - viết
của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi gặp nhiều khó khăn.
Ở những vùng phát triển của tỉnh Bình Dương
cũng có tình hình như vậy, riêng ở huyện như
Bến Cát, hầu hết các trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi chưa
được hình thành các kỹ năng đọc, viết vì đa số
phụ huynh chỉ cho trẻ học thêm vào kỳ nghỉ hè,
trước khi vào học ở trường phổ thông,.
Xuất phát từ tầm quan trọng của kỹ năng tiền
đọc, viết và thực trạng còn nhiều bất cập trong
công tác hình thành những kỹ năng này ở trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi, chúng tôi đã tiến hành nghiên
cứu tìm hiểu vấn đề: Thực trạng hình thành kỹ
năng tiền đọc - viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở
huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương. Đây sẽ là cơ
sở cho việc đề xuất các biện pháp hình thành kỹ
năng tiền đọc - viết cho trẻ được chính xác và
phù hợp hơn.
2. Cơ sở lý luận của việc hình thành kỹ
năng tiền học đọc, tiền học viết của trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi
Kỹ năng tiền học đọc - viết của trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi
Kỹ năng tiền đọc - viết là một trong những
92
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
cơ sở của hoạt động trí tuệ nói chung và hoạt
động học tập nói riêng; Kỹ năng tiền đọc - viết
còn là sự phản ánh trình độ phát triển của trẻ
trên các lĩnh vực nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm,
quan hệ xã hội [1]. Kỹ năng tiền đọc - viết của
trẻ là sự thể hiện của trẻ trong việc tạo ra và sử
dụng chữ viết theo chiều hướng có ý nghĩa, như:
viết nguệch ngoạc, vẽ tranh, tô màu chữ cái, bắt
chước hành động đọc viết, bắt chước viết tên
của mình...
Theo Mary Ruth Coleman, biểu hiện kỹ năng
tiền đọc - viết của trẻ bao gồm: hứng thú với
những hoạt động đọc, thích viết tên của mình,
nhận biết từ, nhớ tên gọi của chữ cái, học nghe
chữ cái, xác định hai chữ cái hoặc từ nghe đều
giống nhau, vỗ tay đúng số lượng âm trong một
từ, trình bày hiểu biết về âm điệu, kiến thức về
các phần của một quyển sách; đọc từ trái qua
phải, từ trên xuống dưới [4].
Theo tác giả Nguyễn Thị Phương Nga, để
chuẩn bị cho trẻ học Tiếng Việt tốt ở trường
phổ thông thì cần hình thành ở trẻ các kỹ năng
phân tích hoạt động ngôn ngữ như: Phân tích
câu thành tiếng, phân tích tiếng đơn giản thành
âm vị, xác định thứ tự tiếng trong câu, thứ tự
âm trong những tiếng đơn giản một cách trực
quan. Cũng theo tác giả cần phát triển ở trẻ kỹ
năng nghe bao gồm việc nghe và phân biệt đúng
các tiếng đơn giản, thanh và âm vị. Nhận ra các
thanh, âm vị trong tiếng, tìm tiếng có âm, có
thanh cho trước [2]. Nguyễn Thị Phương Nga
khẳng định để học đọc và học viết ở trẻ phải có
kỹ năng tách tiếng, và phát triển tai nghe âm vị
[3].
Theo quan điểm trên; việc phát triển kỹ năng
tiền đọc - viết của trẻ 5-6 tuổi bao gồm một số
kiến thức và kỹ năng ban đầu làm cơ sở cho
việc học đọc, học viết như: Kỹ năng nghe của
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Nghe và phân biệt đúng
các tiếng [đơn giản] thanh và âm vị; Kỹ năng
nói của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Nói to, rõ cả câu
hoàn chỉnh, mạnh dạn, tự tin; Kỹ năng đọc của
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Đọc chữ to, rõ, các tiếng
có thanh, các âm vị. Bước đầu làm quen với việc
đọc bập bẹ, đọc một tiếng [đơn giản]; Kỹ năng
viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi: Ngồi đúng tư thế,
cầm bút đúng cách, biết tô màu và tạo các con
chữ; Kỹ năng tự kiểm tra đánh giá: tự thực hiện
kiểm tra đánh giá của bản thân theo bài mẫu của
cô, hoặc tự kiểm tra đánh giá theo lời hướng dẫn
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
của cô.
Việc hình thành kỹ năng tiền học đọc, tiền
học viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Theo D.B.Elkonhin, tất cả các tìm kiếm
trong quá trình lịch sử dạy đọc đã hướng tới làm
sáng tỏ cơ chế tái tạo hình thức âm thanh của từ
theo mô hình chữ cái của nó và các biện pháp
hình thành cơ chế này. Kết quả là đã xác định
con đường dạy học đọc học viết như sau: từ việc
nghiên cứu các ý nghĩa âm thanh của các chữ
cái; từ sự phân tích và tổng hợp mặt âm thanh
của ngôn ngữ. Cho nên hiện nay, phương pháp
phân tích tổng hợp âm thanh được áp dụng trong
dạy học đọc, học viết. Nói cách khác, trong cơ
sở của việc dạy học có sự phân tích và tổng hợp
mặt âm thanh của tiếng nói và ngôn ngữ.
Phân tích cơ chế của việc đọc dẫn đến kết
luận rằng, trẻ cần được định hướng về mặt âm
thanh của ngôn ngữ. Cần chú ý nhiều đến việc
làm phát triển tri giác nghe âm vị. Tri giác nghe
âm vị là khả năng nhận thức các âm thanh của
tiếng nói người. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ
của trẻ em [A.N.Gvozdiev, N.Kh.Svatrkin,
G.M.Liamina và những người khác] đã chứng
minh rằng tri giác nghe âm vị được phát triển rất
sớm. Đến 2 tuổi, trẻ đã có thể phân biệt tất cả các
sự tinh vi của tiếng mẹ đẻ, hiểu và phản ứng với
các từ, chỉ khác nhau bởi một âm vị.
Phát triển tri giác nghe âm vị, hình thành ở
trẻ định hướng về tiếng nói, các kỹ năng phân
tích và tổng hợp âm thanh, cũng như sự phát
triển thái độ có ý thức với tiếng nói và ngôn ngữ
là một trong những nhiệm vụ cơ bản của việc
chuẩn bị đặc biệt cho việc học đọc học viết [5].
Hình thành kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ
không phải là huấn luyện hay dạy trẻ học đọc,
học viết một cách chính quy mà là nuôi dưỡng
ham muốn biết đọc, biết viết; phát triển các
kỹ năng nghe, nói, phát âm và khả năng phối
hợp vận động nhịp nhàng của tay, mắt vì đây
là những kỹ năng không thể thiếu để trẻ đọc
tốt, viết tốt. Cần hình thành ở trẻ sự hứng thú
tương tác với môi trường đọc, viết xung quanh,
khuyến khích phát triển những kỹ năng cần thiết
cho việc học đọc, học viết khi vào lớp một thông
qua việc thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với môi
trường đọc, viết phong phú, thân thiện và hữu
ích, tạo nhiều cơ hội cho trẻ được đọc, viết theo
cách riêng của mình. Nếu trẻ không được hình
thành những kỹ năng tiền đọc - viết trước khi
vào trường phổ thông thì trẻ sẽ rất khó khăn
trong sự hình thành kỹ năng đọc, viết thực thụ.
Tại trường mầm non, giáo viên cần thường
xuyên tổ chức tốt công tác hình thành cho trẻ các
kỹ năng tiền đọc, viết thông qua các hoạt động,
qua trò chơi và qua việc cho trẻ tiếp xúc với môi
trường chữ viết; có kế hoạch tuyên truyền, phối
hợp với phụ huynh giúp giáo dục trẻ. Bên cạnh
đó, giáo viên cần lập kế hoạch tổ chức các hoạt
động học tập có chủ đích cũng như hoạt động vui
chơi tại trường cho trẻ một cách hợp lý, khoa học
nhằm nuôi dưỡng hứng thú học tập của trẻ 5-6
tuổi, hình thành ở trẻ các kỹ năng cần thiết [đặc
biệt là kỹ năng tri giác nghe âm vị] đồng thời
giúp trẻ làm quen với hoạt động học tại trường
phổ thông. Nếu việc hình thành cho trẻ các kỹ
năng tiền đọc - viết không đúng có ảnh hưởng rất
lớn đến việc học tập của trẻ tại trường phổ thông
và sẽ gây khó khăn không nhỏ trong công tác
giáo dục và dạy học của giáo viên bậc tiểu học.
3. Phương pháp nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: thực trạng hình thành
các kỹ năng tiền đọc viết: Kỹ năng nghe: Nghe
và phân biệt đúng các tiếng [đơn giản] thanh và
âm vị; Kỹ năng đọc: Đọc chữ to, rõ, các tiếng có
thanh, các âm vị. Bước đầu làm quen với việc
đọc bập bẹ, đọc một tiếng [đơn giản]; Kỹ năng
viết: Ngồi đúng tư thế, cầm bút đúng cách, biết
tô màu và tạo các con chữ; Kỹ năng học tập của
trẻ 5-6 tuổi: Tuân thủ các quy định trong giờ học,
biết giơ tay khi muốn phát biểu, biết tự kiểm tra
đánh giá.
Khách thể nghiên cứu: Khảo sát trên 34
giáo viên lớp lá và 60 trẻ mẫu giáo từ 5-6 tuổi.
Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để tìm
hiểu thực trạng sự hình thành cho trẻ MG 5-6
tuổi các kỹ năng tiền đọc - viết ở trường MN.
- Phương pháp chuyên gia: Tham khảo thêm
ý kiến của 3 cán bộ quản lí trường mầm non.
- Phương pháp quan sát: dự giờ tại 7 nhóm
lớp ở trường mầm non.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt
động: các bản kế hoạch hoạt động trong một năm
học của giáo viên mẩm non và các vở bài học của
trẻ mầm non.
Tiêu chí đánh giá: Các tiêu chí để đánh giá
kỹ năng tiền học đọc - viết của trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi, bao gồm:
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
93
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Kỹ năng nghe gồm: 1] Kỹ năng tách từ như
là đơn vị ý nghĩa độc lập của ngôn ngữ; 2] Kỹ
năng tách câu như là đơn vị ý nghĩa độc lập của
ngôn ngữ; 3] Kỹ năng phân tích âm thanh của
một tiếng đơn giản; 4] Liên hệ đúng đắn âm vị
và chữ cái.
Kỹ năng đọc gồm: 5] Trẻ ghép được một
số chữ đơn giản [2 chữ cái] và đọc được nó; 6]
Đọc được một số từ, câu đơn giản, quen thuộc;
7] Nhận biết một số cấu tạo của một quyển sách;
8] Thực hiện được một số quy tắc của việc đọc.
Kỹ năng viết gồm: 9] Ngồi học đúng tư thế,
cầm viết đúng cách; 10] Biết tô màu và tạo các
con chữ; 11] Trẻ định hướng đúng trên trang vở;
12] Trẻ biết các qui tắc viết [từ trái qua phải];
13] Biết viết các yếu tố của chữ cái [nét tròn, nét
thẳng đứng, nét móc xuôi, nét móc ngược].
Kỹ năng học tập gồm: 14] Kỹ năng tự kiểm
tra, đánh giá bài làm của mình; 15] Kỹ năng
thực hiện các quy định trên giờ học.
4. Kết quả nghiên cứu
4.1. Về mức độ hình thành kỹ năng tiền
đọc - viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Bảng 1. Đánh giá của giáo viên mầm non
về mức độ hình thành kỹ năng tiền đọc viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
94
Các kỹ năng
tiền đọc - viết
1
Kỹ năng tách từ như là đơn vị ý
nghĩa độc lập của ngôn ngữ
Kỹ năng tách câu như là đơn vị ý
nghĩa của ngôn ngữ
Kỹ năng chia câu ra các từ và tạo
lập câu từ 2 4 từ đơn giản
Kỹ năng phân tích các âm thanh
[các âm vị] của một tiếng đơn giản
Phân biệt nguyên âm và phụ âm
Liên hệ đúng đắn âm vị và chữ cái
Nhận biết các chữ cái
Trẻ biết cách ghép chữ thành từ
đơn giản
Kỹ năng đọc các từ, câu đơn giản,
quen thuộc
Ngồi đúng tư thế, cầm bút đúng
cách
Kỹ năng viết các chữ cái
Kỹ năng sao chép con chữ
Kỹ năng tự kiểm tra, tự đánh giá
Kỹ năng thực hiện các qui định trên
giờ học
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
Tỉ lệ
81%
đến
100%
61%
đến
80%
41%
đến
60%
21%
đến
40%
20%
Không
ý kiến
2
3
4
5
6
7
0
11.8%
52.9%
17.6%
11.8%
5.9%
0
2.9%
55.9%
20.6%
14.7%
5.9%
0
11.8%
50%
17.6%
14.7%
5.9%
8.8%
14.7%
50%
5.9%
14.7%
5.9%
0
5.9%
67.6%
44.1%
8.8%
35.3%
23.5%
14.7%
50%
32.8%
2.9%
8.8%
8.8%
11.8%
2.9%
17.6%
26.5%
8.8%
2.9%
8.8%
5.9%
5.9%
0
5.9%
50%
14.7%
20.6%
5.9%
5.9%
2.9%
79.4%
14.7%
2.9%
2.9%
0
0
64.7%
61.8%
8.8%
58.8%
26.5%
23.5%
52.9%
17.6%
5.9%
8.8%
11.8%
11.8%
2.9%
2.9%
17.6%
2.9%
0
0
0
0
0
2.9%
8.8%
8.8%
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Dựa vào kết quả khảo sát ở bảng 1 ta thấy đa
số các giáo viên mầm non cho rằng, từ 61% đến
100% các trẻ đã được hình thành các kĩ năng
như: Nhận biết các chữ cái; ghép chữ thành từ
đơn giản; đọc các từ câu đơn giản, quen thuộc;
ngồi đúng tư thế, cầm bút đúng cách; viết các
chữ cái; sao chép con chữ; tự kiểm tra, tự đánh
giá và thực hiện các qui định trên giờ học. Đây
là những kĩ năng được quan tâm giáo dục cho
trẻ ở trường mầm non. Riêng các kĩ năng nghe,
nhờ đó giúp trẻ ý thức rõ về ngôn ngữ nói và về
mối liên hệ giữa âm thanh với chữ viết được các
giáo viên đánh giá thấp hơn. Một tỷ lệ lớn các
giáo viên mầm non cho rằng, từ 41% đến 60%
các trẻ đã được hình thành các kĩ năng này [xem
các ô 1-4, 2-4, 3-4, 5-4]. Kết quả này cho thấy,
các kĩ năng này chưa thật sự được quan tâm hình
thành ở trẻ.
Qua đối chiếu với nhận định của giáo viên
lớp một về mức độ hình thành các kỹ năng trên
chúng tôi thấy có sự khác biệt khá lớn. Đa số các
giáo viên lớp một đánh giá mức độ hình thành
kỹ năng của trẻ đầu vào lớp một chỉ nằm ở tỉ
STT
lệ dưới 40%. Chẳng hạn, có tới 50% giáo viên
mầm non đánh giá rằng ở 81% đến 100% các trẻ
đã hình thành kỹ năng đọc các từ, câu đơn giản,
quen thuộc, ngược lại chỉ có 11.1% giáo viên
tiểu học đồng tình với đánh giá trên, phần lớn họ
cho rằng ở 20% số trẻ được hình thành kỹ năng
này. Tương tự như vậy với kỹ năng ngồi đúng tư
thế, cầm bút đúng cách. 79.4% giáo viên mầm
non cho rằng ở 81% đến 100% các trẻ được hình
thành kỹ năng này, trong khi chỉ có 11.1% giáo
viên tiểu học công nhận tỉ lệ này, có tới 44.4%
trong số họ cho rằng tỉ lệ trẻ đạt được kỹ năng
này chỉ chiếm dưới 20%. Ở đây có thể thấy sự
chênh lệch giữa sự đánh giá của giáo viên mầm
non và sự mong đợi của giáo viên tiểu học. Qua
đây, ta thấy cần nâng cao hơn nữa hiệu quả của
công tác giáo dục hình thành các kĩ năng tiền
đọc viết cho trẻ mầm non nói chung và cho trẻ
mẫu giáo 5 6 tuổi nói riêng.
4.2. Các biện pháp giáo viên mầm non sử
dụng hình thành kỹ năng tiền đọc- viết cho
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Các biện pháp hình thành kỹ
năng tiền học đọc học viết
1
Mức độ
Thường Thỉnh Không
Rất
thường xuyên thoảng bao giờ
xuyên
2
3
4
5
1
Hướng dẫn trẻ dùng các từ để gọi tên đối tượng và đồ
chơi, các thuộc tính và các phẩm chất của chúng
91.2%
0
5.9%
2.9%
2
Hướng dẫn trẻ tự đặt các câu về đồ chơi, về các bức
tranh và kể truyện
82.4%
8.8%
5.9%
2.9%
3
Hướng dẫn trẻ tự nghĩ ra những mẩu truyện ngắn
55.9%
20.6%
20.6%
2.9%
4
Dạy trẻ chú ý nghe các bài thơ giúp trẻ phát hiện ra từ,
các âm thanh được lặp lại
85.3%
5.9%
5.9%
2.9%
5
Dạy trẻ đọc kéo dài một âm vị nào đó có trong 1 tiếng
41.2%
20.6%
20.6%
17.6%
6
Làm quen trẻ với tên gọi của âm vị
55.9%
11.8%
20.6%
11.8%
7
Dạy trẻ xác định vị trí của âm vị nào đó ở trong tiếng
[là âm đầu hay âm cuối]
61.8%
23.5%
5.9%
8.8%
8
Dạy trẻ gọi tên các tiếng đơn giản có chứa một âm vị
nào đó
55.9%
23.5%
8.8%
11.8%
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
95
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
9
Sử dụng mô hình để diễn tả cấu trúc của một tiếng đơn
giản và xác định vị trí của âm vị nào đó ở trong tiếng
17.6%
23.5%
17.6%
41.2%
10
Dạy trẻ đọc một tiếng theo mô hình của tiếng đó
17.6%
20.6%
20.6%
41.2%
11
Hướng dẫn trẻ đọc các âm tiết
70.6%
17.6%
8.8%
2.9%
12
Dạy trẻ định hướng đúng trên trang vở
91.2%
2.9%
2.9%
2.9%
13
Giúp trẻ làm quen với các qui tắc viết [từ trái qua phải]
94.1%
5.9%
0
0
14
Luyện viết các yếu tố của chữ cái [nét tròn, nét thẳng
đứng, nét móc xuôi, nét móc ngược]
97.1%
0
2.9%
0
15
Xây dựng môi trường viết, đọc
91.2%
5.9%
2.9%
0
16
Dạy trẻ sao chép từ, chữ cái
88.2%
0
11.8%
0
Dựa vào kết quả bảng 2, nhận thấy giáo viên
cho rằng đa số các biện pháp được nêu đều được
sử dụng thường xuyên và rất thường xuyên
[xem cột 2]. Chỉ biện pháp sử dụng mô hình trực
quan để giúp trẻ ghi lại thành phần cấu trúc âm
thanh của từ và sử dụng mô hình đó khôi phục
lại thành phàn âm thanh của một từ thì đa số
các giáo viên không sử dụng bao giờ và thình
thoảng mới sử dụng. Đây là một điều đáng tiếc
bởi vì mô hình trực quan là một phương tiện hữu
hiệu giúp trẻ hiểu rõ về thành phần âm thanh của
từ. Qua tham quan và dự giờ thực tế có thể thấy
đa số các giáo viên đã chú trọng sử dụng các
biện pháp hình thành kỹ năng tiền đọc - viết sau:
Tạo môi trường chữ viết: Vào đầu năm học,
các giáo viên tập trung trang trí lớp học với các
vật liệu, chú trọng tạo môi trường chữ viết bằng
cách cắt, dán chữ ở mọi nơi trong lớp học, chủ
yếu các chữ được cắt bằng đề can với nhiều màu
sắc, kích cỡ, kiểu dáng khác nhau; chữ được dán
ở các góc, trên tường, cửa sổ, cửa chính, nhà vệ
sinh,; trang bị nhiều sách truyện, thẻ loto chữ
cái; hình ảnh, thẻ bài cỡ lớn, nhỏ có kèm chữ
viết bên dưới hình.
Ưu điểm: Môi trường chữ viết nhiều màu
sắc, đa dạng, phong phú; nhiều ấn phẩm cho
trẻ tiếp xúc, sử dụng, làm quen với sách vở, các
kỹ năng đọc viết. Trẻ bắt chước hành động đọc,
viết, đọc mò, kể chuyện theo tưởng tượng, hứng
96
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
thú của bản thân một cách tự nhiên, thoải mái.
Khuyết điểm: Chỉ tạo môi trường, hấp dẫn
trẻ vào đầu năm học, không chú trọng phát huy,
cuốn hút trẻ, khiến trẻ hứng thú tập trung vào
việc học chữ. Không thường xuyên tổ chức hoạt
động lôi cuốn trẻ chú ý vào việc đọc hiểu các
chữ, trẻ không tò mò với chữ viết; không có nhu
cầu học chữ do không biết công dụng của chữ
viết.
Trẻ không chú ý vào các chữ đề can với mục
đích học đọc, học viết mà là chú ý vào sự bắt
mắt của chúng, trẻ thường gỡ những chữ trên
tường xuống để chơi, dán lên người, cặp và các
đồ dùng cá nhân như một trò chơi dán hình.
Các ấn phẩm, được trưng bày trên góc, kệ;
giáo viên chưa chú ý hướng dẫn trẻ cách bảo
quản, sử dụng, cách đọc dẫn đến việc trẻ chủ yếu
xem hình, trẻ thường xé hoặc làm rách sách do
lật giở mạnh tay, tranh giành sách với bạn nên
giáo viên thường có xu hướng cấm trẻ đọc, sử
dụng sách.
Thông thường trẻ đọc mò, kể chuyện theo
tranh, thích đọc, tò mò với nội dung quyển sách
mới; Tuy nhiên với hiểu biết và những kỹ năng
đọc viết vốn chưa được hình thành ở trẻ khiến
việc đọc các sách truyện của trẻ ngày một trở
nên nhàm chán và vô nghĩa, trẻ không có nhu
cầu đọc, hiểu các quyển sách truyện đó. Giáo
viên mầm non, chưa chú trọng giúp trẻ hình
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
thành kỹ năng tiền học đọc, tiền học viết qua
hoạt động này mà chỉ chú trọng cho trẻ làm quen,
nhận biết các chữ cái riêng lẻ trong bảng chữ cái
tiếng Việt.
Môi trường chữ viết là một biện pháp được
khuyến khích sử dụng trong trường mầm non,
nhưng hiện nay nó vẫn chưa phát huy được tác
dụng của mình. Môi trường chữ viết ở đây được
hiểu như là chữ viết ở khắp nơi, bất cứ nơi nào có
thể; lớp nào có nhiều chữ viết được đánh giá là
môi trường chữ phong phú mà không chú trọng
vào ý nghĩa thiết thực của nó là công dụng của
nó như thế nào, nó tác động đến trẻ ra sao? Có
giúp trẻ hình thành các kỹ năng tiền học đọc, tiền
học viết hay không?... Đây là nguyên nhân khiến
cụm từ trang trí môi trường lớp học trở nên phổ
biến và được sử dụng như từ ngữ chuyên dùng
của giáo viên thay vì cụm từ tạo môi trường học
tập, môi trường chữ viết đúng nghĩa vẫn được
các nhà giáo dục, nhà nghiên cứu khuyến khích.
Cũng chính vì vậy, môi trường chữ viết ngày
càng có tính chất trang trí là chủ yếu.
Sử dụng trò chơi:
Chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mầm non,
nó phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ, nó
chuyển tải hầu hết các kiến thức, kỹ năng xã hội
và đời sống đến trẻ; trẻ học thông qua chơi, chơi
mà học.
Trò chơi giúp giáo viên chuyển tải các nội
dung giáo dục đến trẻ một cách tự nhiên, thoải
mái và nhẹ nhàng.
Giáo viên các trường mầm non huyện Bến Cát
tỉnh Bình Dương rất chú trọng trong việc sáng
tạo các trò chơi hình thành kỹ năng tiền học đọc,
tiền học viết cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi như trò
chơi loto, chơi dán chữ, tạo hình chữ với nguyên
vật liệu, album chữ cái [trong đó trẻ sưu tầm cắt,
dán nhiều loại kiểu chữ in hoa, in thường, viết
hoa của các chữ cái đã học trên báo, tạp chí để
dán vào album của mình]
Ưu điểm: Trò chơi phù hợp với độ tuổi của
trẻ. Nội dung trò chơi đơn giản, gần gũi, dễ hiểu,
dễ chơi; Các vật liệu chơi gần gũi, dễ tìm, dễ
thực hiện. Nội dung chơi, luật chơi không quá
khó đối với trẻ. Trẻ dễ thực hiện, có thể tự mình
thao tác và tự tạo được đồ chơi, trò chơi cho mình.
Khuyết điểm: Các trò chơi chỉ nhằm mục
đích cho trẻ học và nhớ chữ cái riêng lẻ, không
giúp trẻ đọc được các từ, chữ trọn vẹn đơn giản;
không hướng trẻ làm quen với các đặt câu, đọc
các câu đơn giản.
Nội dung chơi không đa dạng, phong phú,
lặp đi lặp lại nhiều lần khiến trẻ dễ chán. Không
phát huy được tính tích cực hoạt động của trẻ.
Trẻ không nắm được các cách đọc viết các từ
một cách trọn vẹn mà chỉ nắm chữ cái vô nghĩa
khiến trẻ mau quên. Mất dần các hứng thú với
việc học chữ. Trò chơi không phát huy được tác
dụng tích cực vốn có của nó, đặc biệt đối với
việc học đọc học viết của trẻ.
Trò chơi chủ yếu tập trung vào kỹ năng nhận
biết, ghi nhớ chữ cái mà không chú trọng các kỹ
năng nghe, đọc, viết cho trẻ.
Nhìn chung các trò chơi học tập với mục
đích hình thành kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ
ở trường mầm non còn mang tính hình thức,
chú trọng một nội dung chơi, một cách chơi mà
không giúp trẻ chơi để học tập hiệu quả. Trẻ dễ
dàng đạt được nội dung chơi và cũng trở nên
nhàm chán một cách nhanh chóng. Trẻ chơi
gượng ép, miễn cưỡng khi bị yêu cầu chơi với
trò chơi cũ. Trẻ nhanh chóng quên những gì trò
chơi mang lại, để dễ dàng bị hấp dẫn bởi những
trò chơi khác và chú ý vào những góc chơi khác
hấp dẫn hơn.
Sử dụng hệ thống giờ học:
Các giờ học ở trường mầm non, chủ yếu
nhằm mục đích cho trẻ làm quen với các kỹ
năng, nề nếp học tập như ở trường tiểu học.
Trong các giờ học, trẻ được cung cấp kiến
thức một cách có kế hoạch, có mục đích. Nội
dung hình thành kỹ năng tiền học đọc, tiền học
viết cho trẻ được giáo viên chuyển tải gần như
chủ yếu trên những giờ học này. Thường được
gọi là giờ học làm quen chữ viết.
Các chữ cái là mục đích làm quen chính,
trong đó trẻ làm quen với chữ cái theo nhóm,
các nhóm chữ được đặt vào các chủ đề, giáo
viên tìm các từ chứa nhóm chữ đang học thuộc
chủ đề tại thời điểm đó cho trẻ làm quen, từng
bước phân tích chữ để tìm ra các chữ đã học và
giới thiệu chữ mới dưới dạng một từ tổng quát
có nghĩa, sau đó chủ yếu trẻ hoạt động với chữ
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
97
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
cái mà cô vừa giới thiệu bằng các hoạt đông cụ
thể giáo viên đề ra.
Giờ học làm quen chữ cái của trẻ được giáo
viên tiến hành theo khuôn mẫu, bao gồm 3 tiết
với một nhóm chữ với trình tự như sau:
Tiết 1: Nhận biết, phát âm các chữ cái mới.
[Trẻ chủ yếu được giáo viên giới thiệu chữ cái
mới, đọc và học các phát âm các chữ cái đó, sau
đó sử dụng hệ thống trò chơi cho trẻ thuần thục
cách nhận biết, phát âm chữ cái, được giáo viên
giới thiệu các kiểu chữ in thường, in hoa, viết
thường của các chữ cái vừa học].
Tiết 2: Nhận biết, phân biệt chữ cái đã học.
[Trẻ được yêu cầu nhận biết các chữ cái đã học,
chơi các trò chơi luyện kỹ năng phát hiện các
chữ cái đó trong môi trường lớp hoặc trong các
bài photo, hay bài viết tay của giáo viên; so sánh
hình dạng các chữ cái trong nhóm với nhau; làm
các bài tập trong vở làm quen chữ cái với các
dạng bài tập nối chữ cái vừa học với chữ cái đó
trong một từ cụ thể, gạch chân từ chứa chữ cái
đang học, khoanh tròn chữ cái đang học trong
một từ cụ thể].
Tiết 3: Ôn tập các chữ cái đã học. [Trẻ được
ôn các chữ cái đã học, học cách viết chữ cái đó,
xem cách cô viết chữ và mô tả hành động viết
các chữ cái đó bằng lời; luyện tập các dạng bài
tập mô tả cách viết như đồ chữ, tô màu các chữ
cái in hoa, in thường và viết thường theo màu
quy định cho từng loại].
Ngoài các giờ học chính kể trên, trẻ phải
thực hiện các bài tập trong tập làm quen chữ cái
với dạng bài đồ chữ, tô màu chữ cái đó trong
nhóm các chữ cái
Ưu điểm: Hệ thống giờ học giúp hình thành
kỹ năng học tập nghiêm túc cho trẻ, giúp trẻ có
kỹ năng tiếp nhận các nhiệm vụ học tập trên giờ
học. Trẻ làm quen với tiết học tương tự như ở
trường tiểu học. Tăng khả năng tập trung chú ý
có chủ định của trẻ.
Khuyết điểm: Các tiết học được diễn ra
theo khuôn mẫu chung, thường đề cao nhiệm vụ
nhận biết chữ cái; Gò ép trẻ, bắt trẻ hoàn thành
các bài tập trong vở làm quen chữ cái. Hoàn
thành các bài tập này được xem là nhiệm vụ cần
thiết, khiến giáo viên dành nhiều thời gian cho
trẻ thực hiện các bài tập trên; Giáo viên ít chú
98
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
ý đến cách viết các nét chữ của trẻ, chỉ hướng
dẫn chung cho tập thể trẻ sau đó chủ yếu cho trẻ
tự thực hiện. Dẫn đến tình trạng trẻ viết không
đúng quy tắc, viết sai nét. Tư thế ngồi, cách cầm
viết của trẻ dù được giáo viên uốn nắn song ngay
sau đó lại thả lỏng khiến trẻ dễ dàng ngồi sai tư
thế. Việc viết quá nhiều khiến trẻ nhàm chán và
cảm thấy áp lực với việc học và sợ học; Trẻ buộc
phải hoàn thành các bài tập viết mà không hiểu
viết để làm gì, ý nghĩa những chữ viết đó là như
thế nào. Chính vì vậy, trẻ muốn trốn tránh, mất
tập trung và không hứng thú với việc học chữ.
Trẻ coi việc học chữ là viết chữ cái, nhận biết
và đọc chữ cái, ngoài ra việc học chữ đối với trẻ
không có bất cứ ý nghĩa thực tiễn nào.
4. Kết luận
Kỹ năng tiền đọc - viết là một kỹ năng quan
trọng cần hình thành cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
Tuy nhiên công tác hình thành các kỹ năng này
trong các trường mầm non huyện Bến Cát, tỉnh
Bình Dương còn quá cứng nhắc, quá rập khuôn
và chưa mang lại hiệu quả cao, không phát huy
tính tích cực hoạt động, chủ động học hỏi cho
trẻ, chưa hình thành các kỹ năng tiền đọc - viết
cho trẻ.
Trẻ nhỏ ham thích tự mình phát hiện những
điều mới mẻ, thích khám phá và học hỏi khi có
nhu cầu. Chính vì vậy, biến việc học đọc học
viết thành nhu cầu của trẻ, việc học chữ càng
hấp dẫn, càng bí ẩn bao nhiêu thì trẻ càng hứng
thú bấy nhiêu. Giáo viên cần tận dụng những
đặc điểm này để hình thành kỹ năng tiền đọc
- viết cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi. Tuy các kỹ
năng này là cần thiết cho trẻ vào lớp một và đặc
biệt chín muồi vào lứa tuổi mẫu giáo 5 6 tuổi,
nhưng cần thiết hình thành cho trẻ ngay từ lớp
mẫu giáo bé và lựa chọn những nội dung giáo
dục thích hợp cho các trẻ ở độ tuổi nhỏ hơn.
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Phan Thị Lan Anh [2010], Sử dụng trò chơi trong phát triển khả năng tiền đọc viết cho trẻ mẫu giáo
5-6 tuổi trong các trường mầm non, Hà Nội.
2. Trần Nga [1997], Trẻ nhỏ tiếp cận đối với việc học đọc và học viết như thế nào, Tạp chí Giáo dục
Mầm non, số 2/1997, tr.14.
3. Nguyễn Thị Phương Nga [1996], Chuẩn bị cho trẻ mẫu giáo học tiếng Việt, Đề tài cấp Bộ, TP.HCM.
Tiếng Anh
4. Coleman M.R., Ph.D., Tracey West, Ph.D., & Margaret Gillis, Ph.D Definitions of Domains - //
www.getreadytoread.org.
Tiếng Nga
5. СНОСКА: Эльконин Д. Б. Как учить детей читать. М.: Знание, 1976. Вып.
SỐ 05 - THÁNG 11/2014
99
Tải về bản full