Tết Thanh Minh là một ngày lễ Tết thể hiện “Đạo lý uống nước nhớ nguồn”, lòng thành kính đối với tổ tiên của người dân Việt Nam. Mang đậm nét đẹp văn hóa, phong tục truyền thống in sâu trong mỗi người dân Việt Nam vào ngày này những người con xa quê đều sắp xếp về tảo mộ tổ tiên mình.
Vậy Tết Thanh Minh có ý nghĩa, nguồn gốc như thế nào? Và năm nay Tết Thanh Minh nhằm vào ngày nào dương lịch?
Ngày lễ Tết Thanh Minh không có ngày cố định thời gian bắt đầu từ ngày 4 - 5/4 [sau khi kết thúc tiết xuân phân] và kết thúc vào khoảng 20 - 21/4 dương lịch [khi bắt đầu Tiết Cốc Vũ]. Vào ngày lễ này con cháu cùng nhau kéo về thăm mộ của tổ tiên, cùng nhau dọn dẹp quét rửa mộ phần và bày mâm cúng cho tổ tiên mong tổ tiên phù hộ cho con cháu luôn khỏe mạnh bình an.
Tết Thanh Minh hay còn gọi là Tiết Thanh Minh bắt nguồn từ Trung Quốc diễn ra vào thời điểm Xuân Thu hằng năm. Truyền thuyết kể lại rằng, ngày xưa lúc vua Tấn Văn Công gặp loạn lạc và phải bỏ nước lưu vong khắp nơi. Trong thời gian lưu vong này, ông được vị hiền sĩ Giới Tử Thôi hộ tống và hiến kế để trốn nạn, vượt qua bao nhiêu khó khăn trên đường vị hiền sĩ đều dốc lòng bảo vệ vua đến cả cắt phần thịt ở chân mình để cứu vua khỏi chết đói. Mặc dù mang lòng cảm kích nhớ ơn người hiền sĩ này nhưng khi đã giành lại được đất nước ông lại quên mất người đã giúp mình năm xưa.
Thay vì truy cứu nhà vua Giới Tử Thôi cùng mẹ rút về trên núi Điềm Sơn ở ẩn và mặc kệ đồ vật ban thưởng của nhà vua. Trong lúc tức giận nhà vua đã vô tình đốt cháy cả rừng khiến hai mẹ con Giới Tử Thôi chết cháy, khi biết người mình mang ơn đã mất vua vô cùng đau buồn và ban lệnh cả nước phải kiêng đốt lửa và chỉ ăn đồ nguội trong 3 ngày [3/3 - 5/3 âm lịch] để tưởng nhớ công lao của Giới Tử Thôi. Từ đó, ngày 3/3 âm lịch hằng năm được lấy là ngày Tết Hàn thực, đây cũng là 1 ngày thuộc Tết Thanh Minh để tưởng nhớ sự hy sinh của người đã khuất.
Ngoài tục Hàn Thực, vào những ngày đầu năm tháng 3 còn có Hội Đạp Thanh hay còn gọi là hội giẫm cỏ. Đây là lễ hội cũng có nguồn gốc từ Trung Quốc trong dịp này, nam nữ sắm sửa cho mình quần áo đẹp để cùng đi chơi xuân. Hiện nay ở Việt Nam không còn lưu truyền lễ hội này nữa nhưng vẫn chúng ta vẫn có thể biết được lễ hội này qua đoạn thơ trong Truyện Kiều của Nguyễn Du:
"Thanh minh trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh,
Gần xa nô nức yến anh,
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân,
Dập dìu tài tử giai nhân,
Ngựa xe như nước áo quần như nêm"
Đối với người Việt Nam, Tết Thanh Minh là dịp để con cháu hướng về cội nguồn tổ tiên. Dù đi xa làm ăn thì vào ngày này gia đình cùng tụ họp đi tảo mộ sau đó về nhà quây quần bên mâm cơm gia đình. Những ngôi mộ sạch sẽ tươm tất như thay con cháu thể hiện lòng thành kính của mình đối với tổ tiên.
Trong ngày này ngoài việc tảo mộ, tục cúng hay chuẩn bị mâm cúng cũng là một phần quan trọng được nhiều người coi trọng. Mọi người trong gia đình sẽ đi chợ mua đồ để chuẩn bị mâm cúng, tùy theo phong tục và địa phương mâm cúng chuẩn bị sẽ khác nhau, nhưng chủ yếu vẫn là một mâm cơm bình thường để mời cơm ông bà tổ tiên cùng nhau ăn uống sum vầy chứ không khoa trương hay mở yến tiệc linh đình.
Năm 2022 Tết Thanh Minh rơi vào thứ Ba ngày mùng 5/4/2022 [5/3 âm lịch].
Tết Thanh Minh [hay còn gọi Tiết thanh minh] là lễ tảo mộ từ lâu đã trở thành một trong những ngày lễ thiêng liêng đi sâu vào tiềm thức và văn hóa người Việt. Với truyền thống đạo lý uống nước nhớ nguồn, nhân dân ta coi đây là dịp để con cháu tưởng nhớ, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đến những người thân đã khuất. Nguồn gốc Tết thanh minh xuất phát từ thời Trung Hoa cổ đại và thường tính theo ngày Dương lịch.
Lấy điểm Xuân Phân làm điểm xuất phát [kinh độ mặt trời ứng với 0 độ], thì Tiết Thanh Minh ứng với thời điểm kinh độ mặt trời là 15 độ. Theo cách tính này thì Tết Thanh Minh năm 2022 tính theo Dương lịch sẽ bắt đầu từ ngày 5/4 [khi kết thúc tiết Xuân Phân] đến ngày 20/4 [khi bắt đầu tiết Cốc Vũ]. Còn tính theo Âm lịch thì tiết Thanh Minh bắt đầu vào thứ 3 ngày 5/3 – tức ngày 05/04/2022 dương lịch. Vào ngày này, người Việt Nam thường tiến hành lễ tảo mộ để tỏ lòng thành kính, hiếu nghĩa đến đến những người thân đã khuất.
Tiết Thanh Minh 2022 rơi vào ngày Thứ 3, ngày 5/3 Âm lịch [5/4/2022 Dương lịch]
Tiết Thanh Minh có nguồn gốc từ Trung Quốc. Vào thời Xuân Thu chiến quốc, vua Tấn Văn Công của nước Tấn gặp loạn phải đi lưu vong. Lúc bấy giờ, một vị hiền sĩ tên Giới Tử Thôi luôn đi theo vua hiến kế và giúp vua vượt qua khó khăn. Lúc hết lương thực, ông đã không mảy may suy nghĩ bèn cắt một miếng thịt đùi của mình để nấu dâng lên vua khiến nhà vua vô cùng cảm kích. Giới Tử Thôi phò tá vua trong 19 năm, trải qua bao khó khăn hoạn nạn. Nhưng đến khi vua giành lại ngôi báu lại phong thưởng hậu hĩnh cho những người có công mà quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử thôi không những không đem lòng oán hận mà còn xem đó là nghĩa vụ của mình, sau đó cùng mẹ tới núi Điền Sơn ở ẩn.
Xem thêm : Lăng mộ đá đẹp Ninh Bình
Về sau, khi vua nhớ ra bèn cho người đi tìm, có ý phong thưởng nhưng Giới Tử Thôi đã từ chối. Vua liền hạ lệnh đốt rừng ý muốn ép Giới Tử Thôi phải ra ngoài nhưng ông nhất quyết không ra, cuối cùng cả hai mẹ con ông cùng chết cháy. Vua thương xót nên đã cho lập miếu thờ và hạ lệnh kiêng đốt lửa 3 ngày, chỉ ăn đồ nguội để tưởng nhớ [từ ngày 3/3 đến 5/3 âm lịch]. Cũng chính vì thế mà trong dân gian còn gọi đó là Tết Hàn Thực.
Từ thời Lý, nhân dân ta có ảnh hưởng bởi ngày này nhưng đã thay đổi ý nghĩa để phù hợp với phong tục tập quán người Việt. Nhân dân ta coi ngày Tiết Thanh Minh là dịp để tu sửa phần mộ dòng họ tổ tiên, tưởng nhớ đến người thân đã khuất. Vào này này, con cháu quanh năm đi làm ăn xa cũng thường trở về để sum họp gia đình, làm lễ tảo mộ, thăm viếng và dọn dẹp mộ phần ông bà tổ tiên.
Ý nghĩa của Tết thanh minh.
Tết thanh minh được xem là ngày tảo mộ. Ông bà ta xưa chọn Tiết thanh minh là ngày cắt cỏ trên mộ và đắp đất lên mộ, vì ngày này thời tiết chuyển sang ấm dần, mưa nhiều hơn, cây cỏ tươi tốt hơn trùm lên phần mộ, có thể làm mộ sụt lở nên cần phải cắt cỏ, đắp thêm đất lên mộ. Nhân lúc đi Thanh Minh tảo mộ, để tưởng nhớ tổ tiên, người đã khuất , mọi người có thể dạo chơi ngắm cảnh cỏ cây tươi tốt, nên còn gọi là Đạp Thanh. Đại thi hào Nguyễn Du có câu:
Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ, hội là Đạp Thanh
Tết thanh minh đến sau ngày lập xuân khoảng 45 ngày. Thường ngày này các gia đình hay làm bánh trôi, bánh chay để cúng .
Lễ tảo mộ cần chuẩn bị những gì?
Vào dịp thanh minh các gia đình, con cháu thường làm lễ tảo mộ
Trong dịp Thanh Minh, Tảo mộ được coi là nghi lễ quan trọng nhất, con cháu sẽ làm lễ tạ mộ ngay tại mộ phần. Việc chuẩn vị mâm lễ tạ mộ sao cho đầy đủ được các gia đình rất coi trọng.
Chuẩn bị lễ vật cúng Thanh minh ngoài mộ gồm:
- Hương thơm, tiền vàng, giấy ngũ sắc, quần áo giấy - Bánh kẹo, hoa quả tươi - Trầu cau, thuốc, chè - Rượu trắng, nước sạch để cúng - Đồ ăn chay hoặc mặn
- Một bộ tam sinh [có thể có hoặc không]
Lưu ý: Trước khi cúng Thanh minh ngoài mộ, nênthắp hương cúng Thổ Công và Thổ Địa tại nơi an táng mộ phần trước để xin phép. Các gia đình cần chuẩn bị lễ cúng dành riêng cho các ngài với lễ vật đơn giản gồm: hương nhang, trầu cau, rượu, tiền vàng, hoa quả, bánh kẹo... tùy theo mỗi gia đình.
Mâm lễ cúng Thanh Minh tại nhà không cần quá cầu kỳ, tùy theo điều kiện gia đình và phong tục tập quán vùng miền, điều quan trọng là người làm lễ phải có tâm thành kính.
Tùy theo mỗi gia đình, có thể chuẩn bị mâm cúng chay hoặc mặn với đầy đủ các món mặn như xôi, gà , giò, nem, canh miến, thêm đĩa xào… và một số lễ vật khác như hoa quả, bánh kẹo, trầu cau, vàng mã...
Mâm cơm cúng đơn giản tại nhà trong ngày tết Thanh Minh
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. – Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ, chư vị Tôn thần: – Con kính lạy các ngài Thần linh bản xứ cai quản trong khu vực này. Hôm nay là ngày… Tín chủ [chúng] con là… Nhân tiết Thanh minh [hoặc là nhân tiết thu, tiết đông, hoặc nhân ngày lành tháng tốt...] tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước án, kính mời chư vị Tôn thần lai lâm chiếu giám. Gia đình chúng con có ngôi mộ của…
Táng tại xứ này, nay muốn sửa sang xây đắp [hoặc tảo mộ, bốc mộ…] vì vậy chúng con xin kính cáo các đấng Thần linh, Thổ công, Thổ phủ Long Mạch, Tiền Chu Tước, Hậu Huyền Vũ, Tả Thanh Long, Hữu Bạch Hổ và Chư vị Tôn thần cai quản trong khu vực này, chúng con kính mời các vị chư Thần về đây chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho vong linh được an nhàn yên ổn, siêu thoát. Cúi xin các vị phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con toàn gia mạnh khỏe an bình, bốn mùa không tật ách, tám tiết hưởng thái bình.
- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương - Con Kính lạy Hương linh [Hiển khảo, Hiển tỷ hoặc Tổ Khảo] Hôm nay là ngày… Nhân tiết… Tín chủ [chúng] con là… Ngụ tại… Chúng con và toàn thể gia đình con cháu, nhờ công ơn võng cực, nền đức cao dầy, gây dựng cơ nghiệp của chạnh lòng nghĩ đến âm phần ở nơi hoang vắng, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước mộ, kính mời chân linh lai lâm hiến hưởng. Chúng con xin phép được sửa sang phần mộ, bồi xa, bồi thổ, cho được dầy bền, tu sửa minh đường hậu quỷ cho thêm vững chắc. Nhờ ơn Phật Thánh phù trì, đội đức trời che đất chở, cảm niệm Thần linh phù độ, khiến cho được chữ bình an, âm siêu dương thái. Con cháu chúng con xin vì chân linh Phát nguyện tích đức tu nhân, làm duyên, làm phúc cúng dâng Tin Bảo, giúp đỡ cô nhi quả phụ, tế bần cứu nạn, hiếu thuận tông nhân để lấy phúc này hướng về Tiên Tổ. Cúi xin linh thiêng chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì con cháu, qua lại soi xét cửa nhà. Che tai cứu nạn, ban tài tiếp lộc, điều lành mang đến, điều dữ xua đi. Độ cho gia đạo hưng long, quế hờ tươi tốt, cháu con vinh hưởng lộc trời, già trẻ nhuần ơn Phật Thánh.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám.
Nam mô A di Đà Phật! Nam mô A di Đà Phật! Nam mô A di Đà Phật! Con lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương Con lạy gia tiên tiền tổ, họ hàng nội ngoại hai bên gia tộc họ… Con lạy bà tổ cô ông mãnh, ông bà, cô bé Đỏ, cậu bé Đỏ tại gia Hôm nay là ngày... tháng... năm... Nay con giữ việc phụng thờ tên là..., tuổi…, sinh tại xã..., huyện..., tỉnh... cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ. Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm. Kính dâng lễ bạc: trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cùng phẩm vật lòng thành nhân dịp tiết Thanh Minh, kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ. Con thành tâm thành kính cúi xin gia tiên tiền tổ, bà tổ cô ông mãnh, ông bà… phù hộ độ trì, đề tâm xếp nếp, vuốt ve che chở cho đại gia đình con bình an, thịnh vượng, ba tháng mùa hè chín tháng mùa đông đều mát mẻ, tốt tươi. Điều lành mang lại, điều dữ mang đi cho công việc của gia đình con đều thuận buồn xuôi gió, gặp nhiều may mắn. Chúng con kính dâng lễ bạc tâm thành, cúi xin gia tiên chứng minh chứng giám cho lòng thành của toàn thể gia quyến. Nam mô A di Đà Phật! Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Sau khi đọc xong bài vấn, gia chủ vái ba vái, chờ tuần hương sau đó hóa vàng, hạ mâm lễ để thụ lộc.
1. Khi đi tảo mộ, trên đường đi KHÔNG được dẫm đạp lên phần mộ của người khác, cần phải lễ độ cung kính, không được phá hoại đồ thờ cúng hay tỏ thái độ bất kính để tránh gặp xui xẻo.
2. Đi tảo mộ nên mặc quần áo nghiêm chỉnh, KHÔNG mặc quần đùi áo cộc hay váy ngắn. Không nên chụp ảnh tạo dáng ngoài mộ, không được cười đùa, mắng chửi ăn uống tại mộ phần.
3. Thắp hương ở nơi thờ thổ công, thổ địa trước khi thắp hương ở phần mộ phần gia tiên. Bên cạnh đó, khi thắp hương nên thắp cho cả những ngôi mộ ở xung quanh mộ nhà mình. 4. Người làm lễ nên là con trưởng, cháu đích tôn hoặc người kế thừa việc thờ cúng trong gia đình, dòng họ. 5. Đối với những mộ xây, nếu cần tu sửa lăng mộ những phần bị hư hỏng thì cần thắp hương xin phép lau dọn. Đối với những ngôi mộ đất thì xin phép dọn cỏ, đắp đất mới… để phần mộ được sạch sẽ, cao ráo. Tuy nhiên cần lưu ý chỉ nên nhổ cỏ ở bề mặt trên, không nên đào bới gây sạt lở và ảnh hưởng đến mộ phần. Đặc biệt lưu ý, những ngôi mộ kết [mộ phát] chỉ sắp lễ thắp hương, tuyệt đối không nên động chạm đến mộ, không nhổ cỏ hay đào xới lên phần mộ đó, tránh ảnh hưởng đến gia đình, con cháu.
Tham khảo:
Mộ kết - Hiện tượng tâm linh kỳ bí chưa có lời giải đáp
6. Phụ nữ có thai hay đang trong thời kỳ kinh nguyệt cũng tránh không nên đi tảo mộ. Những người bị đau nhức xương khớp hay nhiễm phong hàn cũng không nên ra mộ, thành kính vái vọng là được.
7. Những người có khí chất yếu, khi về nhà nên bước qua chậu lửa. Nam 7 lần và nữ 9 lần hoặc rắc nước lá bưởi để xóa bỏ năng lượng xấu, tránh nhiễm hàn khí. 8. Tết Thanh Minh không nên mua giày, vì trong tiếng Trung "giày" và "trừ tà" đọc giống nhau. Chính vì thế mua giày dép đồng nghĩa với việc rược vận xui vào người.
9. KHÔNG dừng chân quá lâu ở những nơi vắng vẻ. Theo quan niệm phong thủy, đi tảo mộ ở những nơi vắng vẻ sẽ dễ nhiễm tà khí, nếu như thật sự cần đi, nên đi nhiều người.
→Bài viết liên quan: Tổng hợp 36+ mẫu lăng mộ đá đẹp nhấtHi vọng bài viết Đá mỹ nghệ Phan Vinh sưu tầm và tổng hợp trên đây sẽ cung cấp những thông tin hữu ích cho bạn đọc!