Ích mẫu từ lâu được biết đến là loại dược liệu quý cho chị em phụ nữ, giúp điều hòa kinh nguyệt, an thai, giảm đau bụng kinh,...Hãy đọc bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé.
Ngay từ thời xa xưa trong dân gian đã có câu ca dao ví von về tác dụng trị bệnh của cây ích mẫu đối với phụ nữ: “Nhân trần, ích mẫu đi đâu/ Để cho gái đẻ đớn đau thế này!". Ngay cái tên “ích mẫu" là đã gợi lên sự có ích cho phụ nữ rồi.
1Tìm hiểu chung về cây ích mẫu
Toàn cây ích mẫu có tên gọi là ích mẫu thảo, quả gọi là sung úy tử
Ích mẫu có danh pháp khoa học Leonurus heterophyllus, họ Lamiaceae, là một loài cây thân thảo có hoa, vốn sinh trưởng ở vùng Đông Á từ Nhật Bản, Hàn Quốc tới Campuchia, nhưng ngày nay đã được di thực tới nhiều nơi trên thế giới.
Ích mẫu còn có tên gọi khác là ích minh, cây sung úy, làm ngài, xác điến, cây chói đèn [Tày], chạ linh lo [Thái],...
Trong Y học cổ truyền Trung Quốc, loài thực vật này làm thuốc chữa các bệnh thuộc tâm, can và bàng quang. Y học hiện đại đặt tên dược cho ích mẫu là Herba leonuri.
Ở nước ta ích mẫu mọc hoang và trồng khắp các địa phương ở ven sông, ven suối, ven đường, các bãi và ruộng hoang nơi có đất nhẹ đủ ẩm. Là loại cỏ sống 1 - 2 năm, cao 0,6 - 1m.
Ích Mẫu là cây thân cỏ, thân hình vuông, ích phân nhánh, toàn thân có phủ lông nhỏ ngắn. Lá mọc đối, tùy theo lá mọc ở gốc, giữa thân hay đầu cành mà có hình dạng khác nhau. Lá ở gốc, có cuống dài, phiến lá hình tim, mép có răng cưa thô và sâu, lá ở thân có cuống ngắn hơn, phiến lá thường xẻ sâu thành 3 thùy, trên mỗi thùy lại có răng cưa thưa, lá trên cùng phần lớn không chia thùy và hầu như không cuống. Hoa mọc vòng ở kẽ lá. Tràng hoa màu hồng hay tím hồng, xẻ thành hai môi gần đều nhau. Quả nhỏ, 3 cạnh, vỏ màu xám nâu.
Toàn cây ích mẫu thường gọi là ích mẫu thảo; quả gọi là sung uý tử. Sau khi trồng được 3 - 4 tháng, khi cây bắt đầu ra hoa mới cắt để lại các chồi gốc cho cây tiếp tục phát triển. Thu hoạch cây vào lúc trời nắng, rửa sạch, dùng tươi, hay phơi trong râm để héo đem nấu cao, hoặc phơi khô để dùng dần.
Thành phần hóa học của cây Ích Mẫu
Toàn cây ích mẫu chứa leonurin, atachydrin, leonuridin. Hạt ích mẫu chứa leonurin.
Y học nhận thấy các hoạt chất của ích mẫu có tác dụng trên tử cung, huyết áp, tim mạch, hệ thần kinh, kháng sinh đối với một số vi trùng; ngoài ra có tác dụng đối với viêm thận và phù thũng cấp.
2Những lợi ích của ích mẫu đối với sức khỏe phụ nữ
Ích mẫu có vị cay đắng, tính mát, đi vào kinh can và tâm bào
Đông y cho rằng, ích mẫu có vị cay đắng, tính mát, đi vào kinh can và tâm bào nên có tác dụng hoạt huyết, khứ ứ, sinh tân [thải huyết ứ, sinh huyết mới], tiêu thủy nên còn là thuốc có tác dụng trị nhiều bệnh cho chị em như điều kinh tiêu thủy, chữa kinh nguyệt không đều [rối loạn kinh nguyệt], đau bụng kinh, kinh nguyệt ra nhiều, máu ứ tích tụ sau khi sinh đẻ, làm an thai, giảm đau, làm dễ đẻ, thống kinh, bế kinh, phù nề cổ trướng...
Hạt Ích Mẫu được dùng vào thuốc phụ khoa, làm cho dạ con mau co lại, co tử cung, làm thuốc lợi tiểu. Hạt ích mẫu có vị cay, tính hơi ấm, tác dụng bổ can thận, ích tinh sáng mắt, bổ huyết, hoạt huyết và điều kinh.
Ích mẫu có thể sắc uống với liều lượng dùng 6 - 12g thân lá hoặc hạt. Hặc có thể dùng ngoài giã đắp hoặc sắc lấy nước rửa chữa bệnh sưng vú, chốc đầu, lở ngứa...
Tuy nhiên, có một số lưu ý rằng:
Đối với phụ nữ đang mang thai uống quá liều ích mẫu quá liều có thể dẫn đến tai biến chảy máu nhiều, gây sảy thai.
Không dùng ích mẫu cho người huyết hư không ứ, đồng tử giãn.
Hy vọng bài viết trên giúp bạn hiểu rõ thêm về cây ích mẫu và những lợi ích về sức khỏe mà loại dược liệu quý này mang lại cho chị em phụ nữ. Tuy nhien, hãy tham khảo ý kiến bác sỹ hoặc dược sỹ nếu có ý định sử dụng bất kỳ loại thuốc nào để tránh những tác dụng không mong muốn có thể xảy ra nhé.
Nếu em sử dụng thuốc này thường xuyên thì có hại gì không, có ảnh hưởng gì đến việc lấy chồng và sinh con sau này không?
[Bạn đọc]
- Trả lời của phòng mạch online :
Bạn biết rằng trong mỗi vòng kinh, nội tiết của buồng trứng mà cụ thể là estrogen và progesteron làm nội mạc tử cung dày lên, nhưng khi chất nội tiết này tụt xuống thì động mạch co thắt, đứt. Máu nuôi nội mạc tử cung không còn, nội mạc tử cung bong máu chảy ra ngoài gọi là kinh nguyệt.
Khi nội tiết này tăng và giảm theo nhịp độ tương đương với một tháng thì kinh nguyệt sẽ đều. Nếu lâu lâu vài tháng mới tăng giảm được một lần thì kinh sẽ thưa, vài tháng mới có một lần. Hoạt động nội tiết của buồng trứng còn tùy thuộc vào sự chỉ huy và kích thích của hoạt động các tuyến nội tiết ở phía trên.
Trực tiếp với buồng trứng là tuyến yên. Trên tuyến yên có vùng dưới đồi chứa trung khu sinh dục. Vùng dưới đồi lại chịu ảnh hưởng của hoạt động vỏ não. Vỏ não điều khiển tất cả các cảm xúc nên nhiều khi bạn vui, buồn, thay đổi chỗ ở, thời tiết biến động cũng làm kinh nguyệt thay đổi. Như vậy, có nhiều nguyên nhân làm kinh nguyệt không đều và không phải bao giờ cũng tìm được nguyên nhân.
Các loại nguyên nhân thường gặp nhất là:
- Ăn uống kém, chủ yếu là thiếu chất đạm và thiếu vitamin. Nội tiết buồng trứng được tổng hợp bắt đầu từ cholesterol [lòng đỏ trứng gà, thịt]. Không nên hoàn toàn nghĩ rằng đạm chỉ có ở trong thịt, cá, trứng. Các thức ăn thuộc loại ngũ cốc cũng có hàm lượng đạm cao, nhất là trong các loại đậu. Vitamin không phải chỉ ở dưới dạng thuốc tiêm, thuốc uống mà chủ yếu trong thức ăn, rau quả. Những vitamin liên quan trực tiếp đến hoạt động nội tiết sinh dục là các vitamin E, C và A, có trong các mầm hạt, rau tươi, quả tươi.
- Thần kinh, tâm thần căng thẳng như lo lắng, sợ sệt, buồn phiền đều dễ dàng làm cho các hoạt động nội tiết liên quan đến sinh dục bị kém đi. Ở lứa tuổi của các em gái đang còn học phổ thông, nếu học hành, thi cử căng thẳng quá cũng có thể dẫn đến kinh nguyệt rối loạn.
Thông thường sau một thời gian kinh nguyệt của các em sẽ diễn ra bình thường, không đến nỗi ảnh hưởng đến chức năng sinh sản của người phụ nữ sau này.
Tác dụng của Ích Mẫu:
1. Tác dụng trên tử cung: Ích Mẫu có tác dụng trực tiếp hưng phấn tử cung, làm cho tử cung co thắt nhiều và mạnh hơn dù yếu hơn Oxytocin. Điều trị tử cung sa bằng nước sắc Ích Mẫu thấy có tác dụng giống như thuốc Ergotamine, tuy nhiên tác dụng của Ích Mẫu chậm nhưng an toàn hơn [Tài nguyêncây thuốc Việt Nam].
2. Tác dụng lên tim mạch: thuốc có tác dụng tăng lưu lượng động mạch vành, làm chậm nhịp tim, cải thiện việc tuần hoàn bị rối loạn, ức chế tiểu cầu ngưng tập, nâng cao hoạt tính Fibrinogen. Có tác dụng làm tan huyết khối trong phôi súc vật thực nghiệm [chỉ một thời gian ngắn].
3. Cao Ích Mẫu làm hạ huyết áp, nhất là đối với thời kỳ đầu của bệnh [Tài nguyên cây thuốc Việt Nam].
4. Điều trị cầu thận-tiểu cầu viêm bằng nước sắc Ích Mẫu cho 80 bệnh nhân nhiều độ tuổi khác nhau, được điều trị bình thường. Tất cả đều khỏi. Thời gian trị ngắn nhất là 5 ngày, chậm nhất là 36 ngày. Theo dõi trong 5 năm, không thấy có tái phát [Trung dược học].
5. Cây thường có tác dụng gây sẩy thai. Uống nước sắc Ích Mẫu nhiều có khả năng gây không thụ thai [Tài nguyên cây thuốc Việt Nam].
6. Cao Ích Mẫu chiết bằng nước hoặc cồn mới có tác dụng tăng cường co bóp tử cung, còn thành phần tan trong Ether thì trái lại, có tác dụng ức chế hoạt động co bóp của tử cung.
• Tiêu thủy, hành huyết, trục huyết cũ, sinh huyết mới, điều kinh, chủng tử, giải độc [Trung Quốc dược học đại từ điển].
• Hoạt huyết, điều kinh, khứ ứ, lợi tiểu, tiêu viêm [Trung dược học].
• Trừ huyết ứ, sinh huyết mới, hoạt huyết, điều kinh [Đông dược học thiết yếu].
• Từ xưa y học phương Đông dùng ích mẫu để: Trị kinh nguyệt không đều, thống kinh, vô sinh, khí hư ra nhiều, bụng đau sau khi sinh, huyết vận, sinh xong sản dịch ra không dứt [Trung dược đại từ điển].
Cao Ích Mẫu có tác dụng làm khí huyết lưu thông nên tuyệt đối không dùng khi phụ nữ mang thai, còn ngoài ra thì rất tốt cho sức khỏe phụ nữ.
Theo Đông y, ích mẫu tính hàn, vị đắng, vào kinh can, có tính năng hoạt huyết tiêu ứ, bổ huyết. Đây là món thuốc quý cho phụ nữ. Một số món dược thiện từ vị thuốc này:
Canh ích mẫu: Dùng lá ích mẫu non nấu canh, nấu cháo kích thích tiêu hóa và chữa bệnh đường ruột, hạ cao huyết áp.
Ích mẫu với trứng gà: Ích mẫu 30-60 g, huyền hồ 20 g, trứng gà 2 quả. Cho 2 vị thuốc vào túi vải thưa nấu chung với trứng gà. Khi trứng chín, bóc bỏ vỏ, xong cho trứng vào thuốc nấu một lúc nữa, sau đó ăn trứng, uống nước thuốc, bỏ bã. Dùng trước kỳ kinh nguyệt 1 lần trong 7 ngày để chữa rối loạn kinh nguyệt, thống kinh do huyết ứ [có kinh đau bụng].
Bạn có thể uống dạng cao, viên nén, capsule đều được. Bạn uống một thời gian thường 6 tháng chu kỳ kinh mới đều được. Còn chuyện sinh con sau này bạn cũng chẳng nên lo lắng làm gì. Một số phụ nữ không có kinh, khi “dính” bầu mới có "máu báo", số khác kinh đều nhưng vẫn khó khăn trong việc có em bé vì trứng không rụng… Nếu bạn cẩn thận thì nên đi kiểm tra chu kỳ rụng trứng, kỹ hơn là định lượng hormon. Tôi chỉ lo là sau này bạn lại hỏi chuyện ngừa thai vì “máy móc” sao nhạy quá vậy.
Bạn có những thắc mắc về sức khỏe của mình mà không biết hỏi ai. Bạn cần được tư vấn cho những thắc mắc về sức khỏe của mình, của người thân... Phòng mạch Online của Tuổi Trẻ Online sẽ giúp bạn giải đáp 1.001 thắc mắc về sức khỏe. Mọi thắc mắc về sức khỏe xin gửi về địa chỉ email: tto@tuoitre.com.vn
Để chính xác về nội dung, vấn đề cần hỏi, xin bạn đọc vui lòng gõ có dấu [font chữ unicode]. Xin chân thành cảm ơn!