Hướng dẫn Soạn văn 6 bài: Lao xao mùa hè trang 116 sgk Ngữ văn 6 tập 1 nằm trong bộ sách "Chân trời sáng tạo" được biên soạn theo chương trình đổi mới của Bộ giáo dục. Cùng đến với những hướng dẫn cụ thể và lời giải chi tiết sau đây để nắm vững bài học hiệu quả hơn nhé.
Chuẩn bị đọc
Theo em, vì sao học sinh thường yêu thích và trông đợi mùa hè? Hãy nói về vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ từ một kì nghỉ hè đã qua.
Lời giải
- Học sinh thường yêu thích mùa hè và trông đợi mùa mùa vì đó là khoảng thời gian sẽ được nghỉ học sau một năm học hành căng thẳng, được đi chơi như về quê thăm ông bà hoặc đi du lịch, được tham gia những trò chơi cùng với chúng bạn.
- Kì nghỉ hè vừa qua em đã được bố mẹ cho đi tham quan tại Nha Trang, khung cảnh thiên nhiên vùng biển vô cùng tuyệt vời, những bãi cát trải dài và sóng biển rì rào, những hòn đảo hoang sơ và tuyệt đẹp với nước biển trong xanh.
Trải nghiệm cùng văn bản
1. Các từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây nhắc đến một từ ngữ đã xuất hiện trong đoạn trước của văn bản, đó là từ nào?
2. Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp em hiểu gì thêm về nhân vật này?
3. Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có gì giống và khác với nhân vật “tôi”
Lời giải
1. Từ ngữ xuất hiện ở đoạn văn bản trước là bồ các [cũng gọi là ác là]
2. Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật tôi rất am hiểu về tập tính của các loài chim, có sự quan sát kĩ lưỡng với từng loài.
3. Giống nhau: cảm nhận của em cũng giống với nhân vật tôi, mỗi loài chim có đặc tính khác nhau, có loài chim hiền, có loài chim hung dữ.
Khác nhau: nhân vật tôi có sự am hiểu sâu sắc từ tự quan sát tự nhiên và kinh nghiệm có được khi sống ở vùng quê.
Suy ngẫm và phản hồi
1, Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của ai, theo ngôi kể nào?
2. Hãy liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp ích gì cho việc thể hiện không khí ngày hè?
3. Chỉ ra một số âm thanh, hình ảnh mà theo em, đã góp phần làm nên cái “lao xao ngày hè” trong văn bản này. Từ đó cho biết, người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao ấy bằng những giác quan nào?
4. Xác định chủ đề của văn bản Lao xao ngày hè.
5. Đọc kĩ đoạn văn:
Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về, trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve, trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng…
Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.
Ôi cái mùa hè hiếm hoi. Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng xóm hình như không ai được ngủ, cùng thức với giời, với đất. Tôi khát khao thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!
Theo em tác giả hồi kí đã thể hiện những cảm xúc gì khi kể về những ngày hè đã qua?
6. Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.
Lời giải
1. Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, ngôi thứ nhất.
2. Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản:
Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm: Đâu có xác chết. Đâu có gà con… Khi tiến nó rú lên, tất cả gà chui vào cánh mẹ.
Người ta nói chèo bẻo là kẻ cặp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo/ Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất đã cất tiếng gọi người” “Chè cheo chét” Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!.....
Việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sôi động hơn.
3. Một số âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịm bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.
Hình ảnh:
- Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.
- Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.
- Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.
- Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.
…..
Tác giả đã sử dụng sự quan sát tinh tế, tỉ mỉ bằng thính giác, thị giác để thấy những âm thanh, hình ảnh trên, góp phần tạo nên cái lao xao ngày hè.
4. Chủ đề văn bản: thể hiện tình yêu với thiên nhiên và sự trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh sắc quê hương Việt Nam.
5. Tác giả đã thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc khi được trải qua những mùa hè êm đềm, bình yên ở quê hương.
6. Ấn tượng và cảm xúc khi đọc Lao xao ngày hè:
Bài văn đã đêm đến cho em những hiểu biết thú vị về đặc điểm, tập tính, hình dáng của một số loài chim. Bằng khả năng quan sát tinh tế, tỉ mỉ, hiểu biết về các loài chim, tác giả đã miêu tả thế giới các loài chim vô cùng sinh động, chúng liên kết thành một xã hội như loài người: có hiền, có dữ, có mâu thuẫn giải quyết bằng bạo lực… Qua đó, em cảm thấy yêu mến thế giới tự nhiên quanh mình.
Bài văn Lao xao trích từ tập hồi kí Tuổi thơ im lặng của Duy Khán, một trong những tác phẩm được dư luận đánh giá cao trong mảng văn học thiếu nhi từ sau năm 1975 trở lại đây. Qua những kỉ niệm thời niên thiếu của mình ở một làng quê thuộc tỉnh Bắc Ninh, tác giả đã dựng lại bức tranh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt ở nông thôn thuở trước. Hãy Cunghocvui.com tìm hiểu bài Lao xao qua bài phân tích dưới đây
Lao xao
* Các điểm cơ bản - Bài văn thuộc thể loại thơ tự sự, vừa kể vừa miêu tả. - Đời sống, tâm hồn tuổi thơ “lao xao” cùng những cánh chim và cây cối ở làng quê Bắc Bộ.
- Bài văn dùng nhiều tiếng địa phương. Soạn bài luyện tập Lao xao
I. Duy Khán [1934 - 1995] quê ở huyện Quê Võ, tỉnh Bắc Ninh. Tuổi thơ im lặng [1985] là tập hồi ki tự truyện của tác giả. Thông qaa hồi tưởng và kỉ niệm tuổi thơ, tác giả dựng lại những nét chấm phá về cuộc sống ở làng quê thuở trước trong những bức tranh thiên nhiên, sinh hoạt, đồ vật và hình ảnh con người. Cuộc sống ấy tuy nghèo khó, vất vả nhưng giàu sức sống bền bỉ và chứa đựng bản sắc vàn hóa độc đáo của làng quê.
Bài Lao xao trích từ tác phẩm Tuổi thơ im lặng của Duy Khán, tác phẩm được giải thưởng Hội Nhà văn năm 1987. Đoan văn kể lại khoảng đời trong sáng của nhà văn ở làng quê, nhất là với những cánh chim trong ngày hè mới chớm.
Lao xao
II. Mở đầu bài văn là những câu miêu tả ngắn gọn về thời gian, chung cảnh. Thời gian thì “chớm hè”, mới bắt đầu mùa nắng. Không gian thì từ rộng đến hẹp, từ “cả làng” đến “góc vườn ông Tuyển”. Đặc trưng cùa khung cảnh là hoa lan, hoa giẻ, hoa móng rồng... tỏa hương. Tất nhiên không thiếu ong và bướm. Và có sự xuất hiện của “chúng tôi”, bọn trẻ, trong đó có nhà văn, chuyện trò “râm ran”. Một sáng sớm ngày hè thanh bình, trong sáng. Nhưng sự xuất hiện của con người chỉ đế tô điểm cho buổi sáng mùa hè, là cái cớ để tác giả miêu tả và kế chuyện về các loài chim. Ví dụ, khi nghe tiếng con bồ các kêu vang, chị Điệp nhanh nhảu đọc bài đồng dao:
“ - Bồ các là bác chim ri. Chim ri là dì sáo sậu. Sáo sậu là cậu sáo đen. Sáo đen là em tu hú. Tu hú lại là chú bồ các, ...”
Nhờ đó mà nhà văn đã miêu tả một loạt dòng họ của chim bồ các. Nếu bồ các “bao giờ cũng vừa bay vừa kêu như bị ai đuổi đánh” thì dòng họ của nó “đều hiền cả”. “Chúng đều mang vui đín cho giời đất”. Tác giả vừa miêu tả vừa kế’ cái tính hiền hậu của họ nhà chim này. Từ hình ảnh sáo sậu, sáo đen đậu trên lưng trếu hót mừng được mùa, con sáo đen “tọ tọe” tập nói ở nhà bác Vui cho đến con “tu hú đỗ ngọn cây tu hú mà kêu” đều là loại chim mang vui đên c:ho trời đât. Để miêu tả và kể chuyện quê mình, Duy Khán đã dùng tiếng địa phương như “giời, thống buổi, ngấp ngoái” [trời, xế buổi - quá nửa buổi, ngắc ngoài] khiến người đọc như được nghe một người vùng Bắc Ninh kế về làng mình. Cùng là một từ “tu hú” tên của loài chim cùng họ với bồ các nhưng cũng là tên của cây vải theo địa phương chỉ vì khi chim tu hú kêu là báo hiệu mùa trái vải chín. “Quả chín đỏ, đầy ụ như mâm xôi gấc”:
Lướt qua đàn chim ngói, chim nhãn, nhà văn bắt đầu miêu tả các loài chim dữ mà trước hết là “con bìm bịp”. Nhà văn đã kế chuyện “về một ông sư dữ như hổ mang” đế giải thích vì sao chim có tính dữ và tên ấy. Khoác bộ cánh màu nâu, suốt đêm ngày núp trong bụi rậm, và chí lên tiếng “bịp bịp” khi “thống buổi”. Và “khi nó kêu tìù một loạt chim ác, chim xấu mới ra mặt”. Vừa miêu tả chim bìm bịp câu văn vừa giữ vai trò chuyến tiếp trong việc miêu tả các loài “chim ác, chim xâu” khác. Tiếng kêu của nó như hiệu lệnh cho đồng bọn hành sự.
Ra mặt đầu tiên là con diều hâu “có cái mũi khoắm đánh hơi tinh lắm”. Ở vùng quê, “Đâu có xác chết. Đâu có gà con...” là thấy nó rồi! Tác giả bắt đầu kể lại trận “ẩu đả dưới gốc vối già” giữa diều hâu và gà mẹ mà tác giả đã nhìn tận mắt. Ấy là đoạn văn kể chuyện bằng cách miêu tả các chi tiết chọn lọc, gợi hình: “Con diều hâu lao như mũi tên xuống, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu”. Trận này, diều hâu thắng, bắt được gà con mang đi thì “những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu tới tấp bay đến. Ấy là những con chèo bẻo ”, mệnh danh là “kẻ cắp”. Thế là một trận chiến nữa xảy ra trên không giữa diều hâu và đàn chèo bẻo. Ngôn ngữ miêu tả tự nhiên, có cả thành ngữ, gợi hình ảnh sinh động. Lần này thì diều hâu thua, phải chạy trốn. Chèo bẻo là kẻ chiến thắng, để lại hình ảnh đẹp làm thay đổi tình cảm của nhà văn “Từ đây, tôi lại quý chèo bẻo”, đế rồi tác giả đưa ra nhận xét: “Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm”. Chèo bẻo “trị kẻ ác” nên tấn công cả những tên “lia lia láu” như “quạ đen, quạ khoang” khi chúng rình vào chuồng lợn để bắt gà con hay trộm trứng. Con quạ bị đàn chèo bẻo tấn công chết đến rũ xương...
Cảm nhận về bài văn Lao xao của Duy Khán
Người đời thường bảo vỏ quýt dày có móng tay nhọn, kẻ cắp gặp bà già. Có diều hâu, quạ thì có chèo bẻo, có chèo bẻo thì có chim cắt. Duy Khán kết hợp thật nhuần nhuyễn, văn miêu tá và văn kể chuyện trong đoạn văn này, hay nói đúng hơn là Duy Khán đã kể lại chuyện chim bồ câu nhà chú Chàng bị chim cắt xỉa chết và tràn đánh kinh hoàng giữa chim cắt và chèo bẻo bằng lối vân miêu tả. Khi miêu tả, nhà văn chỉ chọn những chi tiết đặc biệt. Ví dụ, miêu tả chim cắt thì chỉ tả “cánh nhọn như dao bầu dục chọc tiết lợn”. Về đặc tính hoạt động thì “Chúng là loài quỷ đen, vụt đến, vụt biến...”, và “Khi dánh nhau, chim cắt chỉ xỉa bằng cánh”. Những câu văn so sánh và đặc tả ấy cũng đủ để gây ấn tượng với người đọc về loài chim ác này. Trận chiến đấu kinh hoàng trên không được sự cố vũ của đám trẻ con kết thúc bởi cái chết cứa con chim cắt và kẻ chuyên trị chim ác là chèo bẻo đã chiến thắng. Kẻ phục thiện và làm điều thiện đà được đền đáp!
III. Với sự quan sát tinh tưởng, tài chọn lọc các chi tiết trong sự hiểu biết phong phú về các loài chim, tình cảm sâu đậm với quê hương, cùng với sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa văn tự sự và miêu tả, Duy Khán đã thành công với Lao xao trích từ tác phẩrn Tuổi thơ im lặng. Người đọc càng có ấn tượng khi đọc những câu văn ngắn, nghệ thuật so sánh... khiến bức tranh quê vừa giàu sắc thái vừa sinh động mà nhà văn đã kể lại để càng yêu thương đất nước Việt Nam.