Để đảm bảo năng suất cây trồng, giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển bền vững, nâng cao năng suất gieo trồng, đảm bảo an ninh lương thực, phân bón là một trong những yếu tố then chốt, quan trọng không thể thiếu. Nước ta là một nước nông nghiệp nên nhu cầu về tiêu thụ phân bón khá cao, trong đó phân bón hóa học chiếm phần lớn [khoảng hơn 80%] nhu cầu tiêu thụ phân bón trong cả nước.
1. Phân hóa học là gì?
Phân bón hóa học có tên gọi khác là phân bón vô cơ, là những loại phân bón có nguồn gốc sản xuất từ các khoáng chất của thiên nhiên hay từ hóa chất, được sản xuất theo quy trình công nghiệp. Loại phân này tồn tại ở dạng muối khoáng có được nhờ trải trải các quá trình vật lý
Phân bón hóa học có chứa các nguyên tố dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng như: N, P, K, Cu, Zn, B, Ca, Mg,…Dựa trên các thành phần nguyên tố dinh dưỡng riêng biệt loại phân này được chia thành 3 nhóm phân cơ bản là phân đạm, phân lân và phân kali. Và một số loại phân bón hóa học khác như phân hỗn hợp, phân phức hợp và phân vi lượng.
2. Các loại phân bón vô cơ:
2.1. Phân đơn:
Là những loại phân bón trong thành phần có yếu tố dinh dưỡng đa lượng N hoặc P2O5 hữu hiệu hoặc K2O hữu hiệu.
a. Phân đạm
Là những sản phẩm trong thành phần có đạm là dinh dưỡng đa lượng. Các loại phân đạm bao gồm: phân ure, sunphat amoni, nitrat amon, clorua amoni, xianamit và hợp chất chứa nitơ, các muối vô cơ dạng nitrat.
Phân đạm sunphat [NH4]2SO4 chứa 20-21% N. Phân đạm clorua [NH4Cl] chứa 24-25% N 39% S. Phân amôn nitrat [NH4NO3] có chứa 33-35% N. Phân phôtphat đạm [phôt phat amôn] có 16% N, 20% P. Phân Xianamit canxi chứa 20-21% N, 20-28% vôi, 9-12% than.
b. Phân lân:
Là những sản phẩm phân bón có chứa lân [P] cung cấp cho cây trồng [được tính bằng P2O5 hữu hiệu].
Phân super lân: có hàm lượng lân chiếm từ 17-20% dễ hòa tan thành dạng H2PO4- thích hợp để bón cho nhiều loại cây, cây dễ hấp thu và mang lại hiệu quả nhanh chóng. Phân lân có thể làm đất chua thêm nên hạn chế bón super lân trên đất chua, phèn.
Thermo phosphat [phân lân nung chảy] chứa từ 15-18% hàm lượng P2O5 hữu hiệu, có màu xám đen ở dạng bột óng ánh. Thích hợp sử dụng cho các chân đất chua, phèn, bạc màu, trũng. Không thích hợp để bón cho chân đất kiềm, phù sa trung tính.
c. Phân kali:
Là loại phân bón hóa học có chứa chất dinh dưỡng đa lượng là kali trong thành phần chính [được tính bằng K2O hữu hiệu].
Phân kali sunphat [K2SO4]: có màu trắng, dưới dạng tinh thể, không hút ẩm và tan nhanh trong nước, có hàm lượng K2O chiếm từ 48-50%. Loại phân này được sử dụng để bón cho nhiều loại cây, đặc biệt là cây có dầu, cà phê,.. là những cây có nhu cầu cao về lưu huỳnh.
Phân kali clorua [KCl]: chiếm phần lượng phân kali trên thế giới, được sử dụng cho nhiều loại cây trên nhiều loại đất trồng khác nhau, tồn tại dưới dạng tinh thể đỏ hồng. Có chứa từ 55 – 60% K2O giúp cây cứng cáp, tăng phẩm chất, nâng cao chất lượng nông sản.
Không nên sử dụng KCl cho các giống cây trồng mẫn cảm với Clo như sầu riêng và một số cây nguyên liệu,…Phân kali clorua khó sử dụng do khi để ẩm phân bị kết dinh lại, việc bón phân nhiều cũng khiến đất ngày càng chua.
2.2. Phân phức hợp:
Có chứa từ hai nguyên tố dinh dưỡng trở lên được sản xuất bằng việc liên kết, kêt hợp các thành phần lại với nhau để xuất hiện các phản ứng hóa học giữa các thành phần, sản phẩm cuối cùng kết quả là một hợp chất ổn định, có hàm lượng dưỡng chất cao.
a. Phân DAP [Diamôn photphat]
Trong thành phần có chứa hai dưỡng chất chính là lân P2O5 chiếm 44-46% và đạm [N] chiếm 16-18%. Thích hợp sử dụng cho các loại đất phèn, đất bazan, cung cấp đồng thời hai dưỡng chất đạm và lân cho cây. Phân DAP không thích hợp để bón cho cây lấy củ, đất cát, đất bạc màu, các chân đất đang thiếu kali.
b. Phân kali nitrat [KNO3]
Đây là loại phân đắt tiền, có giá trị cao, thích hợp để kich thích cây trồng ra hoa. Là loại phân kali phức hợp, có 45 – 46% trong thành phần là K2O và 13% là đạm.
2.3. Phân khoáng trộn hay còn gọi là phân hỗn hợp
Được tạo thành bằng cách phối trộn hai hay nhiều loại phân vô cơ như phân đa – trung – vi lượng. Có 3 hình thức phối trộn là:
-
Trộn và vê thành viên.
-
Trộn các loại phân khô với nhau một cách cơ giới.
-
Sản xuất với nhiều các yếu tố lỏng.
3. Những lợi ích phân bón hóa học mang lại
a. Tăng năng suất cho cây trồng
Đây là lợi ích quan trọng nhất từ việc bón phân mang lại, Bón phân cung cấp các dưỡng chất đủ điều kiện để cây trồng sinh trưởng và phát triển ổn định, tối đa hóa năng suất cây trồng.
b. Giúp đất tăng độ phì nhiêu
Người canh tác cần tính toán được lượng phân bón nên được sử dụng và canh thời điểm bón phân đúng lúc, kết hợp với các dưỡng chất hữu cơ có sẵn trong đất để thúc đẩy sự hoạt động của các vi sinh vật có ích. Đảm chất dinh dưỡng có chứa trong đất giúp cây trồng sinh trưởng, hoạt động sản xuất đạt năng suất cao.
c. Kích thích ra hoa, ra rễ
Phân bón là điều kiện cần có để tổng hợp protein, giúp cây phát triển một cách ổn định nhất. Tăng sức đề kháng cho cây, giúp cây khỏe mạnh chống chọi lại dịch bệnh, hạn hán, các điều kiện xấu từ môi trường một cách tốt nhất. Đặc biệt là có thể kích thích cây ra rễ và nở hoa.
4. Tác hại của việc sử dụng phân bón hóa học cho môi trường và con người
Lạm dụng phân bón vô cơ, bón không cân đối, không đúng cách, bón quá nhiều trong thời gian dài đã gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường, làm suy kiệt nguồn đất, gây hại đến sức khỏe con người và sinh vật có ích. Bên cạnh đó, chúng còn để lại những tồn dư dưới dạng muối trong đất gây nên những hậu quả sau
a. Đối với cây trồng:
-
Ngăn cản sự hấp thụ các dưỡng chất cần thiết
-
Khi được sử dụng với mật độ từ năm này qua năm khác, các acid tạo thành sẽ phá hủy các chất mùn hữu cơ phì nhiêu được tạo ra từ sự phân rã của các cơ thể vi sinh vật đã chết.
-
Làm gia tăng sự mẫm cảm của cây trồng đối với các loài sâu bệnh vì phân hóa học giết chết các vi sinh vật trong đất mà các vi sinh vật này nhằm đề kháng cho cây trồng khỏi một chứng bệnh nào đó.
b. Đối với nguồn nước:
Việc bón phân đạm một cách dư thừa với đặc tính dễ hòa tan trong nước dễ dẫn đến tình trạng rửa trôi xuống ao hồ, sông, suối ngấm xuống nước ngầm làm ô nhiễm nguồn nước. Hàm lượng nitrat cao trong nước là gây độc cho những sinh vật dưới nước.
c. Đối vơi đất đai:
Lạm dụng phân bón vô cơ khiến đất đai bị bạc màu, chai cứng, đất bị chua hóa, độ pH giảm và gây tích tụ một số kim loại nặng trong đất.
Mất cân bằng sinh học do tiêu diệt hệ vi sinh vật có lợi trong đất, có khá nhiều loại phân bón vô cơ [đặc biệt là các loại phân đơn] không cung cấp hay không thay thế được chất vi lượng mà cây trồng hấp thu từ đất gây cạn kiệt dần các chất vi lượng có chứa trong đất.
d. Đối vơi không khí:
Không khí bị ô nhiễm do quá trình chuyển hóa làm bay hơi một số khí độc như amoniac khi sử dụng quá nhiều phân bón vô cơ, đặc biệt là các phân bón chứa đạm [N].
e. Đối với con người:
Sử dụng phân bón vô cơ dư thừa sẽ làm tồn dư đạm trong đất, nguồn nước và nông sản. Dẫn đến tác động tiêu cực tới sức khỏe con người. Nguyên nhân gây ra các bệnh ung thư, chứng máu methaemoglobin,… là do NO2- và NO3-.
Với những chia sẻ từ bài viết này hy vọng sẽ mang lại những thông tin bổ ích về khái niệm “phân bón hóa học là gì?” Và những điều cần biết trước khi đưa phân hóa học vào sử dụng.
Ngoài ra, công ty Luật Glaw Vietnam chuyên tư vấn thủ tục nhập khẩu phân bón. Các cá nhân hoặc doanh nghiệp đang có nhu cầu nhập khẩu phân bón hoặc muốn tìm hiểu thêm về thủ tục có thể liên hệ Hotline: 0945.929.727 hoặc email:
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt lợi, phân bón hóa học còn có những nhược điểm gây ra phiền toái đến chất lượng cây trồng và môi trường đất của chúng ta. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu về đặc điểm, phân loại, ưu và nhược điểm của các loại phân hóa học.
Phân bón hóa học là gì?
Phân bón hóa học hay còn được gọi là phân bón vô cơ. Những loại phân bón sản xuất từ hóa chất hoặc từ các khoáng chất của thiên nhiên thì được gọi là phân bón hóa học. Những hợp chất hóa học này chứa các nguyên tố dinh dưỡng, được bón cho cây nhằm tăng năng suất.
Phân bón hóa học có chứa các nguyên tố dinh dưỡng cần cho cây trồng như: N, K, P, Ca, Mg, B, Cu, Zn… và được chia thành 3 loại cơ bản là phân đạm, phân lân và phân kali dựa trên các thành phần nguyên tố dinh dưỡng riêng biệt.
Các loại phân bón hóa học phổ biến
1. Phân đạm
Đạm là một trong những loại phân bón hóa học luôn được người nông dân tin dùng và khá phổ biến. Tác dụng của Phân đạm là kích thích quá trình sinh trưởng của cây giúp cho cây trồng phát triển nhanh hơn, cho nhiều hạt, củ hoặc quả.
Phân bón hóa học loại này sẽ cung cấp Nitơ hóa hợp cho cây trồng dưới dạng ion Amoni NH4+ và ion Nitrat NO3-. Mức độ dinh dưỡng của phân đạm sẽ được xác định bằng hàm lượng % Nitơ có trong phân.
Một số loại phân đạm phổ biến thường được sử dụng là: Phân đạm Amoni, phân đạm Nitrat và Ure.
a. Phân đạm Amoni
- Phân đạm amoni được tổng hợp từ các muối amoni: NH4NO3, [NH4]2SO4, NH4Cl,…
- Đối với loại phân bón hóa học này chúng ta sẽ bón thúc và chia làm nhiều lần.
Chú ý: Với đất chua chúng ta không nên dùng phân đạm amoni vì phân có chứa nhiều amoni [axit] sẽ làm tăng độ chua của đất, điều này không tốt cho cây trồng.
b. Phân đạm Nitrat
- Phân đạm Nitrat được tổng hợp từ các muối nitrat: Ca[NO3]2, NaNO3, …
- Đối với loại phân bón hóa học này chúng ta sẽ bón thúc cho lúa với lượng nhỏ và được sử dụng để bón cho cây trồng công nghiệp như: bông, chè, café, mía…
- Phân đạm nitrat tan rất dễ chảy rửa và tan nhiều trong nước, vì thế khi bón phân cho đất, nó có tác dụng nhanh với cây trồng, nhưng cũng rất dễ bị nước mưa rửa trôi.
c. Phân đạm Urê
- Urê là loại phân bón hóa học được sử dụng rộng rãi nhất hiện nay. Phân Urê với công thức là [NH2]2CO và nó có hàm lượng đạm cao nhất so với các loại phân đạm khác với 46% N có trong phân.
- Đối với phân bón hóa học loại này chúng ta sẽ bón đều và không bón tập trung vì cây sẽ bị thừa N, và có thể trộn phân với mùn cưa, đất để bón hoặc phun lên lá.
2. Phân lân
Phân lân là một loại phân bón hóa học khá phổ biến không kém gì phân đạm. Phân lân cung cấp cho cây nguyên tố photpho dưới dạng ion photphat. Mức độ dinh dưỡng của phân lân sẽ được xác định theo tỉ lệ % khối lượng nguyên tử Photpho có trong thành phần của nó.
Ở thời kì sinh trưởng của cây, phân lân sẽ rất cần thiết cho sự thúc đẩy các quá trình sinh hóa, trao đổi chất và năng lượng. Phân lân có tác dụng làm cho hạt chắc, quả hoặc củ to, cành lá khỏe.
Phân lân nung chảy và Supephotphat là hai loại của phân lân.
a. Phân lân nung chảy
- Thành phần chính của phân lân nung chảy là Ca3[PO4]2
- Phân bón hóa học loại này cây khó hấp thụ vì nó không tan trong nước, loại này thích hợp với các loại cây ngô đậu và đất chua.
b. Supephotphat
- Supephotphat có thành phần chính là muối tan canxihidrophotphat Ca[H2PO4]2. Bao gồm 2 loại là supephotphat đơn và supephotphat kép
3. Phân Kali
- Thành phần chính của phân kali là nguyên tố Kali và cung cấp chất dinh dưỡng cho cây dưới dạng ion K+. Mức độ dinh dưỡng của phân Kali được xác định theo tỉ lệ % của K2O hay lượng Kali có trong thành phần của nó.
- Phân bón hóa học loại này giúp cho cây có thể hấp thu nhiều đạm hơn, cần cho việc tạo ra chất bột chất sơ, chất đường và chất dầu. Ngoài ra chúng ta không thể không nói đến một tác dụng nổi bật của phân Kali là giúp cây trồng tăng cường sức chống bệnh, chống rét và chịu hạn.
- Khi bón phân Kali chúng ta nên bón kết hợp với các loại phân khác. Với phân bón hóa học loại này chúng ta có thể bón thúc, phun lên lá vào các thời gian cây ra hoa, làm củ và tạo sợi.
- Khi bón phân kali chúng ta có thể bón bổ sung thêm các nguyên tố vi lượng như magiê và natri thì sẽ rất hữu ích cho cây trồng. Phân Kali thích hợp với các loại cây như: chè, mía, thuốc lá, dừa, chuối, khoai, bông…
Chú ý: Chỉ nên bón phân Kali cho cây một lượng vừa đủ. Nếu bón thừa nó có thể gây ra những tác động xấu lên rễ, làm cây teo rễ.
4. Các loại phân bón hóa học khác
Ngoài các loại phân bón hóa học khá phổ biến trên thì còn có các loại khác phù hợp với từng loại cây trồng vào các giai đoạn phát triển như phân hỗn hợp, phân phức hợp, phân vi lượng…
a. Phân hỗn hợp
Đây là loại phân bón hóa học chứa cả 3 nguyên tố N, K, P còn thường được gọi là phân NKP và được tạo ra nhờ trộn cả 3 loại phân đơn trên với nhau.
Mức độ tỉ lệ của các loại phân trong phân hỗn hợp phải tùy thuộc vào loại đất sử dụng và loại cây trồng sản xuất.
b. Phân phức hợp
Phân phức hợp là một loại phân bón hóa học được phức hợp từ các chất được tổng hợp trực tiếp bằng các tương tác hóa học.
Ngoài ra phân phức hợp còn được tạo ra bằng cách hóa hợp [phân hóa hợp]. Các chất dinh dưỡng của loại phân này được hóa hợp theo các phản ứng hóa học.
c. Phân vi lượng
Đây là một loại phân bón hóa học có chứa một lượng nhỏ các nguyên tố như: kẽm, bo, mangan,… dưới dạng hợp chất. Với loại phân này chúng ta sẽ bón cùng với phân vô cơ hoặc hữu cơ tùy thuộc vào từng loại cây và từng loại đất.
Phân vi lượng có tác dụng giúp tăng khả năng kích thích tao đổi chất và sinh trưởng, tăng cường khả năng quang hợp cho cây. Nhưng cây trồng chỉ cần 1 lượng nhỏ phân vi lượng vì nếu quá liều cây sẽ chết.
Phân bón hóa học đã trở lên rất phổ biến đối với người dân và là thành phần không thể thiếu trong sản xuất nông nghiệp. Nhưng ngoài những công dụng thì nó vẫn có những hạn chế vì vậy chúng ta cần kết hợp cả 2 loại phân bón hóa học và phân bón hữu cơ để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Lợi ích của phân bón hóa học
1. Tăng năng suất cây trồng
Tất nhiên rồi, mục đích của mọi loại phân bón hóa học là giúp cây trồng có được năng suất cao và đó cũng là lợi ích quan trọng nhất mà các sản phẩm phân bón hóa học có thể mang lại cho cây trồng tăng.
Điều này sẽ giúp cho cây có thể được phát triển một cách ổn định và cho năng suất tối đa.
2. Làm tăng độ phì nhiêu cho đất
Để làm được điều này thì bà con phải tính toán được lượng vừa phải phân bón hóa học và căn thời gian bón đúng lúc, kết hợp với các chất hữu cơ có sẵn trong đất để tăng cường sự hoạt động của các vi sinh vật có ích thì đất sẽ luôn đảm bảo dinh dưỡng giúp hoạt động sản xuất đạt hiệu quả cao.
3. Kích thích cây ra rễ, hoa
Ngoài hai chức năng trên phân bón hóa học còn là yếu tố quan trọng giúp tổng hợp protein cho cây có thể phát triển một cách ổn định nhất.
Đặc biệt là có thể kích thích nở hoa và ra rễ, tăng sức đề kháng cho cây khỏe mạnh có thể chịu đựng được hạn hán và bệnh dịch một cách tốt nhất.
Tác hại của phân bón hóa học đến môi trường
Khi sử dụng phân bón hóa học chúng ta cần bón cân đối, đúng cách và không được lạm dụng chúng. Nếu không phân bón hóa học sẽ có những tác động, ảnh hưởng xấu tới môi trường [ô nhiễm môi trường, đất đai suy kiệt], sinh vật có ích và đặc biệt là đối với con người.
1. Đất đai
Có rất nhiều loại phân bón vô cơ [đặc biệt các loại phân đơn] không cung cấp hoặc không thay thế được chất vi lượng mà cây trồng hấp thu từ đất gây suy kiệt vi lượng trong đất, khiến đất đai kém màu mỡ làm giảm năng suất cho các vụ sau.
Bón trong thời gian dài và nhiều phân bón hóa học sẽ khiến đất đai bạc màu chai cứng, đất bị chua, tích tụ một số kim loại năng trong đất và làm mất cân bằng sinh học.
2. Nước
Phân hóa học dễ hòa tan nhanh trong nước, dẫn tới việc dễ bị rửa trôi xuống ao hồ, sông, suối, ngấm xuống nước ngầm gây ô nhiễm nguồn nước gây độc hại cho những sinh vật dưới nước và cả con người khi sử dụng nguồn nước.
3. Không khí
Việc lạm dụng phân bón hóa học, đặc biệt là các phân bón chưa đạm [N] khi chuyển hóa làm bay hơi một số khí như NH3 gây ô nhiễm không khí.
4. Con người
NO2– và NO3– có trong phân bón hóa học là nguyên nhân gây ung thư, chứng máu methaemoglobin,…Và sẽ tác động đến con người thông qua sự tồn đọng trong đất nước và đặc biệt là trong nông sản.
Vậy là chúng ta đã có những kiến thức về cách sử dụng và tác động của phân hóa học để có thể dụng chúng khi sản xuất nông nghiệp một cách hiệu quả nhất. Chúc các bà con có những vụ mùa bội thu nha!