Lưu Ba [chữ Hán: 劉巴; ?-222] là quan nhà Thục Hán thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc.
Lưu Ba có tên tự là Tử Sơ [子初], người ở nam quận Linh Lăng [thuộc Kinh châu]. Ông nội của Lưu Ba là Lưu Diệu từng làm Thái thú Thương Ngô [thuộc Giao châu]. Cha ông là Lưu Tường, nguyên là Thái thú Giang Hạ [cũng thuộc Kinh châu], Đãng Khấu tướng quân thời Đông Hán.
Khi Tôn Kiên cử binh đánh Đổng Trác, Thái thú Nam Dương là Trương Tư không chịu cấp quân lương nên bị Tôn Kiên giết chết. Lưu Tường cũng đồng lòng với Kiên, vì vậy bị nhân sĩ Nam Dương oán hận, cử binh đến đánh. Lưu Tường giao tranh bại trận bị giết.
Sau đó Lưu Biểu đến làm thứ sử Kinh châu vốn cũng không có quan hệ tốt với Lưu Tường nên giam lỏng Lưu Ba. Lưu Biểu muốn giết ông, song lại chưa dứt khoát, bèn sai người thân tín cũ của Lưu Tường giả mật báo với Lưu Ba rủ ông cùng trốn. Ba lần rủ mà Lưu Ba đều không nghe theo. Lưu Biểu được thuật lại việc này, bèn bỏ ý định giết ông và thả ông ra[1].
Năm mười tám tuổi, Lưu Ba làm Tào sử chủ ký chủ bộ ở quận Linh Lăng. Lưu Bị đến Kinh châu với Lưu Biểu, nghe tiếng Lưu Ba bèn viết thư cho ông, định sai cháu họ về bên ngoại là Chu Bất Nghi theo ông học tập. Lưu Ba viết thư khiêm nhường từ chối.
Sau đó Lưu Biểu liên tục gọi mời, tiến cử làm Mậu Tài, Lưu Ba đều không tới. Năm 208, Lưu Biểu chết, Tào Tháo đánh Kinh châu. Lưu Bị chạy xuống phía Nam, kẻ sĩ vùng Kinh Sở đều chạy theo về phía đó, riêng Lưu Ba đi lên phía bắc gặp Tào Tháo, khuyên Tào Tháo nhất định không thể để Lưu Bị chiếm Kinh châu. Ông được Tào Tháo lấy làm Duyện, sai đi chiêu nạp kẻ sĩ ở các quận Trường Sa, Linh Lăng, Quế Dương.
Không lâu sau Tào Tháo bại trận ở Xích Bích, phải rút về phía bắc, Lưu Bị thu được ba quận Trường Sa, Linh Lăng, Quế Dương, vì vậy Lưu Ba không thể trở về với Tào Tháo nữa, định bỏ chạy đến quận Giao Chỉ [thuộc Giao châu] để mượn đường trở về Hứa Đô. Ông gửi thư cho quân sư tướng quân dưới quyền Lưu Bị là Gia Cát Lượng. Gia Cát Lượng khuyên ông về theo Lưu Bị nhưng ông tỏ ra không khuất phục khiến Lưu Bị rất hận ông[1].
Lưu Ba đến Giao Chỉ, đổi thành họ Trương. Ông bàn bạc cùng Thái thú Giao Chỉ là Sĩ Nhiếp nhưng không hợp, bèn theo đường quận Tường Kha [thuộc Ích châu] trở về bắc, bị quan trấn giữ ở quận trị quận Ích Châu. Thái thú quận Ích Châu muốn giết Lưu Ba nhưng viên Chủ bộ can ngăn rằng ông là người phi thường không nên giết. Thái thú Ích châu nghe lời Chủ bộ, cho giải ông đến Thành Đô cho Lưu Chương.
Lưu Chương trọng dụng ông, mỗi khi có việc lớn đều đến hỏi han. Lưu Chương sai Pháp Chính đón Lưu Bị vào Tây Xuyên giúp chống Trương Lỗ, Lưu Ba can không nên nhưng Lưu Chương không nghe theo. Lưu Ba đóng cửa cáo bệnh.
Năm 214, Lưu Bị đánh chiếm Tây Xuyên từ tay Lưu Chương. Lưu Bị hạ lệnh không ai được làm hại ông. Lưu Ba quyết định quy phục Lưu Bị, có lời tạ tội trái lệnh lúc trước, Lưu Bị không trách cứ ông[1].
Lưu Ba được Gia Cát Lượng tán dương cân nhắc tiến cử, Lưu Bị dùng làm Tả Tướng quân Tây Tào duyện.
Khi đánh Lưu Chương, Lưu Bị hẹn với quân sĩ sau khi thắng trận sẽ ban phát của cải trong kho cho họ. Vì vậy khi chiếm được Thành Đô, quân sĩ đều bỏ vũ khí chạy đến các kho tàng mà đua nhau lấy tài vật. Quân dụng chi dùng không đủ, Lưu Bị rất lo buồn. Lưu Ba hiến kế rằng:
Lưu Bị nghe theo, chỉ khoảng vài tháng, kho tàng lại đầy đủ sung túc[2].
Năm 219, Lưu Bị xưng Hán Trung vương, cho Lưu Ba làm Thượng thư, sau kế tục Pháp Chính làm Thượng thư Lệnh.
Lưu Ba khiêm hoà liêm khiết, không mưu làm giàu cá nhân, cung kính trầm mặc, không quan hệ riêng tư, chỉ bàn việc công[1].
Năm 220, con Tào Tháo là Tào Phi giành ngôi nhà Hán. Lưu Bị muốn lên ngôi hoàng đế để kế tục Hán Hiến Đế. Lưu Ba cho rằng hãy tạm hoãn lại, không nên vội vàng như vậy khi chưa yên được thiên hạ. Ông cùng Chủ bộ Ung Mậu can Lưu Bị[1]. Lưu Bị không nghe, sau đó mượn cớ khác giết Ung Mậu và lên ngôi hoàng đế vào tháng 4 năm 221.
Khi Lưu Bị lên ngôi, các loại văn cáo sách mệnh đều do Lưu Ba chấp bút[1]. Năm 222, Lưu Ba qua đời, không rõ bao nhiêu tuổi.
Sau khi ông mất, quan Thượng thư phó xạ nước Nguỵ là Trần Quần có viết thư gửi Thừa tướng Gia Cát Lượng hỏi thăm tin tức của ông, gọi ông là Lưu quân Tử Sơ, vô cùng kính trọng[1].
Ở bên Đông Ngô, trong khi Trương Chiêu chê ông là người hẹp hòi thì Tôn Quyền lại ca ngợi ông là cao sĩ[1].
Lưu lạc
Tại Ích châu
Lấy từ “//vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Lưu_Ba&oldid=67501324”
Đọc nhiều
Thời trang
- Sống đẹp
- Trái hay phải?
- Tâm sự
Phác họa hình ảnh Chu Bất Nghi.
| Tào Tháo [155-220] là nhà chính trị, quân sự kiệt xuất cuối thời Đông Hán trong lịch sử Trung Quốc. Ông là người đặt nền móng hình thành Tào Ngụy thời Tam quốc. La Quán Trung phác họa hình tượng Tào Tháo trong tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa có phần cảm tính, chưa thật đúng với con người Tào Tháo. Loạt bài này sẽ tập trung khai thác câu chuyện bí ẩn xung quanh cuộc đời Tào Tháo và những khía cạnh Tam quốc diễn nghĩa chưa đề cập. |
Theo trang mạng Qulishi [Trung Quốc], Tào Tháo khi còn sống có hai người con mà ông tâm đắc nhất. Một người là Tào Phi, sau này trở thành Hoàng đế Tào Ngụy. Người còn lại là Tào Xung, tự Thương Thư, không may qua đời khi mới 12 tuổi. Cũng vì cái chết của Tào Xung mà Tào Tháo quyết tâm diệt trừ người bạn thân mà mình giới thiệu cho con trai, để tránh hậu họa về sau.
Kỳ nhân 17 tuổi
Sử sách Trung Quốc không ghi chép nhiều về Chu Bất Nghi, một phần vì ông cũng không có nhiều đóng góp cho đến khi bị sát hại năm 17 tuổi.
Chu Bất Nghi, tự Nguyên Trực, người Linh Lăng, Hồ Nam, cháu của quan Biệt giá Lưu Tiên dưới trướng nhà quân phiệt Lưu Biểu.
Bản thân Lưu Tiên không phải là người tầm thường. Ông từng khuyên Lưu Biểu dựa vào thế lực Tào Tháo nhưng Lưu Biểu lại do dự, không dám quyết.
Lưu Tiên thậm chí còn dám chỉ trích Tào Tháo gây khó dễ cho Lưu Biểu ngay giữa triều đình Đông Hán, khiến Tào Tháo không những không căm hận mà còn nể phục. Năm 208, Lưu Biểu bệnh mất còn Tào Tháo sau khi chiếm Kinh Châu cũng phong Lưu Tiên làm Thượng thư.
Sau này, Lưu Tiên tiếp tục phục vụ dưới trướng nhà Ngụy sau khi Tào Tháo trở thành Ngụy Vương.
Tào Xung là con trai mà Tào Tháo yêu quý nhất.
Là cháu của Lưu Tiên, Chu Bất Nghi thừa hưởng những tổ chất hơn người. Chu được Lưu Tiên gửi gắm đến thụ giáo Lưu Ba, người sau này trở thành Thượng thư của nhà Thục Hán. Lưu Ba còn khiến Gia Cát Lượng “tự thẹn không bằng”.
Chỉ sau một thời gian ngắn, bản thân Lưu Ba cũng phải thừa nhận rằng, ông không có đủ tài năng để truyền thụ cho Chu Bất Nghi.
Nhờ mối quan hệ với Lưu Tiên, Chu Bất Nghi được Tào Tháo biết tới. Tào Tháo vốn trọng người tài nên rất tán thưởng Chu Bất Nghi. Tào Tháo thậm chí còn so sánh trí thông minh của Chu Bất Nghi không kém con trai mình hết mực tâm đắc là Tào Xung.
Câu chuyện "Tào Xung cân voi Đông Ngô" được ghi chép trong sử sách Trung Quốc, là minh chứng rõ nhất thể hiện trí tuệ bất phàm của con trai Tào Tháo. Khi đó, Tào Xung mới 6 tuổi.
Sau này, Tào Tháo tạo điều kiện để Chu Bất Nghi trở thành bằng hữu, người bạn thân của Tào Xung.
Người được Tào Tháo gửi gắm kỳ vọng
Tào Xung sớm qua đời khi mới 12 tuổi.
Các học giả Trung Quốc nhận định, Tào Tháo khi đó đã ngầm lựa chọn Tào Xung là người kế tục, nối tiếp sự nghiệp của mình và phụ giúp cho con trai không ai khác, chính là Chu Bất Nghi.
Khi Tào Tháo bế tắc trong việc tấn công Liễu Thành năm 206, Chu Bất Nghi [14 tuổi], hiến lên 10 kế, ngay lập tức giúp Tào Ngụy vượt trở ngại. Vị thế của Chu Bất Nghi từ đó ngày càng được củng cố.
Tuy nhiên, điều khiến Tào Tháo không hài lòng là việc Chu Bất Nghi từ chối lấy con gái mình. Sử sách chép rằng, Tào Tháo đã phải “mở to mắt” khi nghe tin Chu Bất Nghi từ chối mối hôn sự này.
Nhưng Tào Tháo cũng ngậm ngùi cho qua chuyện gì ông biết Chu Bất Nghi là người tài, cũng như mối quan hệ thân tình với con trai Tào Xung.
Cuộc đời Chu Bất Nghi rẽ sang hướng khác khi Tào Xung lâm trọng bệnh, qua đời khi mới 12 tuổi vào năm 208. Các sử gia Trung Quốc cho đến nay vẫn tranh cãi về cái chết này. Tào Xung được cho là nạn nhân trong cuộc tranh đấu quyền lực giữa các con của Tào Tháo, mà cụ thể chính là người anh Tào Phi.
Tào Tháo trong bộ phim Tân Tam quốc diễn nghĩa.
Cái chết của Tào Xung là điều khiến Tào Tháo hết sức đau lòng. Bởi ông đã ngầm chọn Thương Thư là người tiếp nối cơ nghiệp.
Tào Phi là người tích cực khuyên giải Tào Tháo nhất, nhưng không ngờ cha lại nói: “Đây là điều bất hạnh với ta, nhưng chẳng phải là may mắn cho con sao”. Tào Phi khi đó “cứng họng” mà không biết giải thích ra sao.
Các học giả Trung Quốc nhận định, Thương Thư không sớm qua đời thì Tào Phi sẽ không bao giờ có cơ hội lên ngôi hoàng đế. So sánh với Tào Xung, Tào Phi không phải là đối thủ tương xứng.
Sau này, Tào Phi xưng đế nhưng vẫn thường nói: “Nếu Thương Thư em trai ta còn sống, ta không thể nào ngồi lên ngai vàng quân chủ thiên hạ".
Trở thành “cái gai” trong mắt Tào Tháo
Chu Bất Nghi đang là thiên tài trong mắt Tào Tháo nhưng nhanh chóng trở thành “cái gai trong mắt” sau khi Tào Xung mất. Thần đồng 17 tuổi từng dám cãi lệnh Tào Tháo hiển nhiên không còn chốn dung thân.
Khi biết tin cha quyết tâm triệt hạ Chu Bất Nghi, Tào Phi cố gắng can gián thì được Tào Tháo thẳng thừng nói: “Kẻ này không phải là người mà con có khả năng kiểm soát”.
Nhờ Tào Xung sớm qua đời mà Tào Phi mới có cơ hội trở thành hoàng đế.
Tào Phi lúc đó mới hiểu ra ý đồ của Ngụy vương. Ông cũng nhận thức được mối nguy hiểm tiềm tàng của một thiên tài nhưng không nghe lời như Chu Bất Nghi.
Chu Bất Nghi dù chưa lập nhiều công trạng nhưng có sử gia Trung Quốc còn so sánh thần đồng 17 tuổi với Tư Mã Ý. Đây cũng là mục tiêu cần phải diệt trừ của Tào Tháo nhưng nhờ có Tào Phi kiên quyết phản đối mà Tư Mã Ý bảo toàn được mạng sống.
Đối với Chu Bất Nghi, khi Tào Xung mất, không còn ai ngăn Tào Tháo lạnh lùng ra tay. Năm 209, Tào Tháo phái thích khách ám sát Chu Bất Nghi, đánh dấu chấm hết cho nhân tài yểu mệnh thời Tam quốc.
Lý do Tào Tháo phải bí mật ra lệnh sát hại Chu Bất Nghi là bởi kỳ nhân 17 tuổi chưa hề làm quan mà danh tiếng vang dội, khiến Tào Tháo không có lý do để “đường đường chính chính” triệt hạ.
Các học giả Trung Quốc nhận định, Tào Tháo là nhân vật kiệtxuất, ông vốn hay đa nghi nhưng cũng coi trọng những đối thủ khác như Lưu Bị, Tôn Quyền, Quan Vũ…
Để Tào Tháo phải gấp rút ra tay, chứng tỏ Chu Bất Nghi còn khiến Ngụy vương lo sợ hơn tất cả các nhân tài kiệt xuất khác thời Tam quốc.
Có những ý kiến cho rằng, nếu như “cặp bài trùng” Tào Xung-Chu Bất Nghi không mất sớm, triều đại Tào Ngụy có thể tồn tại được lâu hơn hay thậm chí là hoàn thành tâm nguyện lớn nhất đời Tào Tháo – đó là thống nhất Trung Nguyên.
_______________
Bài viết xuất bản ngày 1.2 sẽ làm rõ bí mật giúp Tào Tháo mưu lược hơn người, thậm chí có phần còn vượt qua cả những toan tính của Gia Cát Lượng.