[HNMO] - Chương trình tiêm chủng mở rộng [TCMR] được triển khai trên toàn quốc ở Việt Nam từ năm 1985. Hơn 30 năm qua, hàng trăm triệu liều vắc xin đã được tiêm miễn phí cho trẻ em và phụ nữ để phòng các bệnh truyền nhiễm như lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi, bại liệt, viêm gan B,...
| Ảnh minh họa. |
Những cột mốc quan trọng
Giai đoạn thí điểm [1981-1984]: TCMR được triển khai thí điểm ở Việt Nam từ năm 1981 và tiếp tục được mở rộng hằng năm. Hết giai đoạn thí điểm, đã có 50% số tỉnh, thành phố trên cả nước triển khai dịch vụ TCMR.
Giai đoạn mở rộng dịch vụ tiêm chủng trên cả nước [1985-1990]: Năm 1985, chương trình TCMR được đẩy mạnh và triển khai trên phạm vi cả nước với 6 loại vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm là lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi, bại liệt. Đến năm 1990, đã có 100% số huyện với trên 96,4% số xã triển khai chương trình TCMR.
Giai đoạn xóa xã trắng về tiêm chủng mở rộng [1991-1995]: Mặc dù số xã chưa triển khai TCMR trong năm 1990 chỉ chiếm khoảng 3,6% tổng số xã trong cả nước nhưng đây lại là những xã khó khăn, ở vùng sâu, vùng xa, thiếu điều kiện giao thông, thiếu cơ sở y tế, lưới điện… Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Y tế, thực hiện chương trình kết hợp quân dân y, đặc biệt là sự phối hợp với quân y bộ đội biên phòng, đến năm 1995, ngành Y tế đã hoàn toàn xóa bỏ được các xã trắng về tiêm chủng, đánh dấu mốc quan trọng trong công tác TCMR về thực hiện tiêm chủng ở 100% xã, phường trên toàn quốc.
Giai đoạn nâng cao tỷ lệ tiêm chủng và mở rộng vắc xin mới [1996 đến nay]: Năm 1997, bốn loại vắc xin mới [gồm vắc xin viêm gan B, vắc xin viêm não Nhật Bản, vắc xin thương hàn, vắc xin tả] được đưa vào triển khai miễn phí trong chương trình TCMR của Việt Nam, đưa tổng số loại vắc xin được triển khai trong chương trình này lên con số 10. Từ tháng 6-2010, vắc xin Hib phòng bệnh viêm phổi và viêm màng não mủ do Hib trong thành phần vắc xin phối hợp DPT-VGB-Hib [Quinvaxem] được triển khai trên toàn quốc. Năm 2012, vắc xin Rubella trở thành vắc xin thứ 12 được triển khai trong chương trình này. Năm 2018, thêm một số loại vắc xin được đưa vào chương trình TCMR như vắc xin phòng bệnh sởi-rubella, vắc xin bại liệt, vắc xin phối hợp 5 trong 1 phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và viêm phổi/viêm màng não mủ do vi khuẩn Hib...
Thành quả của chương trình tiêm chủng mở rộng
Với hơn 16.000 điểm tiêm chủng, vắc xin trong chương trình TCMR đã đến được với trẻ em trên cả nước, đặc biệt là trẻ em ở những vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, miền núi hải đảo... Trong quá trình triển khai, dự án TCMR đã nhận được sự hưởng ứng, ủng hộ tích cực của các bộ, ngành và người dân. Đến nay, tiêm chủng không chỉ là công việc của cán bộ y tế mà còn là nhu cầu của người dân bởi hầu hết các bà mẹ đã chủ động đưa con đi tiêm chủng trong chương trình tiêm chủng thường xuyên hằng tháng và trong các chiến dịch tiêm chủng bổ sung được tổ chức trên toàn quốc.
Cập nhật: 16:18 - 14/09/2022 | Lần xem: 382
Trước tình hình gián đoạn cung ứng 2 loại vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng [TCMR] là vắc xin sởi đơn [tiêm khi trẻ đủ 9 tháng tuổi] và vắc xin DPT [vắc xin bạch hầu, ho gà, uốn ván tiêm khi trẻ đủ 18 tháng tuổi], một nguy cơ đáng lo ngại có khả năng cao xảy ra đó là: thêm dịch sởi bùng phát chồng lên các dịch bệnh hiện hữu là rất lớn [dịch số xuất huyết và COVID-19].
Nhu cầu vắc xin sởi và vắc xin DPT hàng tháng của Thành phố là hơn 8.000 liều cho mỗi loại, trước tình hình nguồn cung ứng 2 loại vắc xin trong chương TCMR là vắc xin sởi đơn và vắc xin DPT có dấu hiệu bị gián đoạn, Sở Y tế đã 3 lần gửi công văn [tháng 6, tháng 8 và tháng 9/2022] báo cáo Bộ Y tế và đề nghị Bộ Y tế chỉ đạo Chương trình tiêm chủng Quốc gia phân bố kịp thời đủ số lượng cho Thành phố, tuy nhiên đến thời điểm hiện nay vẫn chưa nguồn vắc xin cung cấp cho Thành phố.
Nói cho rõ thêm, Thành phố đang thiếu 2 loại vắc xin sởi đơn dung để tiêm cho trẻ khi đủ 9 tháng tuổi và vắc xin DPT [bạch hầu, ho gà, uốn ván] dung để tiêm cho trẻ khi đủ 18 tháng tuổi trong chương trình tiêm chủng mở rộng [TCMR], các mũi vắc xin cơ bản có thành phần bạch hầu - ho gà - uốn ván lúc trẻ được 2-3-4 tháng tuổi vẫn có đủ vắc xin cung ứng. Điều đáng lo ngại nhất chính là do gián đoạn cung ứng vắc xin sởi nên nguy cơ tái bùng phát dịch sởi trong năm nay là rất lớn.
Theo yêu cầu của Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia thì tỷ lệ bao phủ vắc xin sởi phải đạt ít nhất 95% ở trẻ dưới 1 tuổi để có thể kiểm soát được dịch sởi. Thực tế, cứ 4 năm 1 lần thì dịch sởi lại xảy ra theo chu kỳ, gần nhất là các đợt bùng phát dịch sởi vào các năm 2013-2014 và nhất là dịch sởi năm 2018-2019. Càng đáng lo ngại hơn khi sau 2 năm do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, tỷ lệ tiêm vắc xin sởi tại TP.HCM là rất thấp, nay lại bị gián đoạn nguồn vắc xin nên nguy cơ xảy ra dịch sởi là rất lớn.
Cụ thể, tính đến tháng 8/2022, trẻ sinh năm 2020 có tỷ lệ tiêm nhắc sởi mũi 2 [lúc 18 tháng tuổi] chỉ mới đạt 75,3% [thiếu 19,7% so với chỉ tiêu 95%], còn trẻ sinh năm 2019 tỷ lệ tiêm sởi mũi 2 đạt 83,6% [vẫn thiếu 11,4% so với chỉ tiêu 95%]. Thêm vào đó, trong thời gian qua, tỷ lệ tiêm vắc xin sởi mũi 1 cho trẻ sinh năm 2021 vẫn chưa đạt do nguồn vắc xin sởi bị gián đoạn, chỉ mới đạt 79,9% [thiếu 15,1% so với chỉ tiêu đạt 95%]. Như vậy, ngoài chu kỳ 4 năm theo thông lệ, 3 năm qua từ 2019-2021, tỷ lệ trẻ tiêm vắc xin sởi đều không đạt do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và mới đây là gián đoạn nguồn cung ứng vắc xin trong chương trình TCMR nên nguy cơ dịch sởi tái bùng phát là lớn hơn rất nhiều lần so với những đợt dịch trước.
Trong tình hình gián đoạn tạm thời vắc xin sởi và DPT của chương trình TCMR như hiện nay, Sở Y tế chỉ đạo các trạm y tế phường, xã thực hiện một số biện pháp trước mắt như sau: [1] Lập danh sách các trẻ đã đủ tuổi nhưng chưa được tiêm chủng để mời tiêm ngay khi nhận được vắc xin từ chương trình, trong trường hợp các bậc phụ huynh quá lo lắng và muốn trẻ được tiêm đúng lịch, tư vấn cho phụ huynh có thể đưa trẻ đến các cơ sở tiêm chủng dịch vụ để tiêm chủng; [2] Đối với trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên nhưng chưa được tiêm vắc xin sởi, trạm y tế có thể chỉ định tiêm vắc xin MR [sởi - rubella] trong chương trình TCMR, hoặc tư vấn tiêm MMR [sởi – quai bị - rubella] thuộc nhóm vắc xin dịch vụ [nếu phụ huynh có nhu cầu].
Trong giai đoạn hiện nay, Ngành Y tế khuyến cáo tất cả mọi người cần chủ động thực hiện các biện pháp dự phòng chung cho các bệnh truyền nhiễm như: thường xuyên rửa sạch bàn tay đặc biệt là trước khi tiếp xúc với trẻ em; chủ động mang khẩu trang khi có triệu chứng hô hấp; thực hiện vệ sinh các bề mặt tiếp xúc; giữ nhà cửa thông thoáng…
SỞ Y TẾ TPHCM
Kể từ năm 2018, Bộ Y tế đã có những thay đổi lớn trong việc tiêm ngừa phòng bệnh cho trẻ. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những cập nhật mới nhất trong chương trình tiêm chủng mở rộng.
Tiêm vắc xin là vô cùng cần thiết đối với trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh trong việc phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Hiểu rõ các loại vắc xin cần tiêm và lịch trình tiêm chủng chính là cách mà bạn bảo vệ sức khỏe cho con yêu. Dưới đây là những cập nhật về sự thay đổi trong chương trình tiêm chủng mở rộng của Bộ Y Tế mà bạn cần biết.
Chương trình tiêm chủng mở rộng có thêm 3 loại vắc xin mới
Trong chương trình tiêm chủng mở rộng, 3 loại vắc xin mới sẽ được thêm vào sau khi thực hiện tiêm thí điểm tại một số tỉnh thành. 3 loại vắc xin đó bao gồm:
1. Vắc xin phòng bệnh sởi – Rubella do Việt Nam sản xuất
Hiện nay, Việt Nam đã sản xuất thành công vắc xin sởi – Rubella dưới sự hỗ trợ của chính phủ Nhật Bản. Trong tháng 03/2018, vắc xin sởi – Rubella [MRVAC] do Việt Nam sản xuất đã được đưa vào sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng, bước đầu triển khai tại 4 tỉnh. Kết quả cho thấy loại vắc xin này có tính an toàn tương tự như vắc xin sởi – Rubella đã sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng giai đoạn 2014 – 2016.
Theo đó, từ tháng 04/2018, vắc xin sởi – Rubella [MRVAC] do Việt Nam sản xuất sẽ được sử dụng trên quy mô toàn quốc cho trẻ từ 18 tháng tuổi trong chương trình tiêm chủng mở rộng.
2. Vắc xin bại liệt dạng tiêm [IPV]
Từ năm 2000, Việt Nam đã thành công trong việc phòng bệnh bại liệt cho trẻ. Để duy trì thành quả này cùng với việc tiếp tục cho trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi uống 3 liều vắc xin bại liệt bOPV [vắc xin bại liệt 2 tuýp], Bộ Y tế sẽ đưa vắc xin dạng tiêm IPV dành cho trẻ 5 tháng tuổi vào chương trình tiêm chủng mở rộng kể từ tháng 08/2018.
3. Vắc xin phối hợp 5 trong 1 mới
Trong nhiều năm qua, vắc xin Quinvaxem [phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và viêm phổi/viêm màng não mủ do vi khuẩn Hib] đã được tiêm cho trẻ dưới 1 tuổi trong chương trình tiêm chủng mở rộng. Hiện nay, nhà sản xuất Berna Biotech [Hàn Quốc] đã ngừng sản xuất loại vắc xin này. Theo dự kiến, lượng vắc xin Quinvaxem còn lại sẽ được sử dụng khoảng đến hết tháng 05/2018 trên toàn quốc. Do đó, Bộ Y tế sẽ tiến hành tiêm thí điểm vắc xin 5 trong 1 mới [Combe Five] tại 4 tỉnh. Sau đó, Bộ đưa loại vắc xin này vào chương trình tiêm chủng mở rộng trên toàn quốc vào khoảng cuối quý II năm 2018.
Combe Five là vắc xin phối hợp 5 trong 1 do Ấn Độ sản xuất, tương tự với Quinvaxem về thành phần và hiệu quả phòng bệnh cũng đạt các tiêu chuẩn về kiểm định của Tổ chức Y tế Thế giới [WHO]. Điều đáng lưu ý là trước khi được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng tại Việt Nam, Combe Five đã được sử dụng tại hơn 40 quốc gia với tổng số trên 400 triệu liều, đạt tỷ lệ an toàn theo tiêu chuẩn của WHO.
Việc tiêm phòng đầy đủ, đúng lịch các loại vắc xin là cách hữu hiệu và đơn giản nhất mà bạn có thể làm nhằm giúp bé yêu tránh khỏi các căn bệnh nguy hiểm. Hiện nay, tại Việt Nam, với mục tiêu xóa bỏ các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất đối với trẻ em, chương trình tiêm chủng của Bộ Y tế đã triển khai tiêm các loại vắc xin sau:
1. Vắc xin BCG: Vắc xin phòng bệnh lao cần được tiêm càng sớm càng tốt sau khi trẻ được sinh ra.
2. Vắc xin viêm gan B liều sơ sinh: Vắc xin viêm gan B và cần được tiêm cho trẻ trong vòng 24 giờ sau sinh.
3. Vắc xin Combe Five được tiêm 3 mũi gồm:
- Mũi 1: khi trẻ đủ 2 tháng tuổi
- Mũi 2: khi trẻ đủ 3 tháng tuổi
- Mũi 3: khi trẻ đủ 4 tháng tuổi
4. Vắc xin phòng bại liệt [OPV] giúp phòng bệnh bại liệt với 3 liều uống:
- Uống liều thứ 1: khi trẻ đủ 2 tháng tuổi.
- Uống liều thứ 2: khi trẻ đủ 3 tháng tuổi.
- Uống liều thứ 3: khi trẻ đủ 4 tháng tuổi.
Từ đầu năm 2016, trẻ 5 tháng tuổi được tiêm thêm một liều vắc xin bại liệt bất hoạt để phòng bệnh.
5. Vắc xin phòng bệnh sởi gồm 2 mũi tiêm:
- Mũi 1: khi trẻ đủ 9 tháng tuổi.
- Mũi 2: khi trẻ đủ 18 tháng tuổi.
Hiện nay, vắc xin phối hợp sởi – Rubella [MR] đã được tiêm thay thế cho vắc xin sởi đơn khi trẻ đủ 18 tháng tuổi.
6. Vắc xin tiêm nhắc phòng bệnh bạch hầu, uốn ván và ho gà [DPT] được tiêm khi trẻ đủ 18 tháng.
7. Vắc xin viêm não Nhật Bản: Trẻ cần được tiêm đủ 3 mũi để phòng bệnh viêm não Nhật Bản.
- Mũi 1: khi trẻ được 1 tuổi
- Mũi 2: cách mũi thứ nhất 2 tuần
- Mũi 3: cách mũi thứ hai 1 năm.
8. Vắc xin phòng bệnh tả: Dùng cho trẻ trong độ tuổi từ 2 – 5 tuổi tại các vùng có nguy cơ xảy ra dịch. Vắc xin phòng bệnh tả gồm 2 liều uống, liều thứ hai uống sau liều đầu tiên 2 tuần.
Các loại vắc xin cần thiết không nằm trong chương trình tiêm chủng mở rộng
Theo khuyến cáo của các bác sĩ nhi khoa, để giúp trẻ có được hệ miễn dịch tốt nhất, tránh khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, ngoài việc tiêm đầy đủ các vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng nêu trên, bạn nên cho bé tiêm thêm các loại vắc xin cần thiết khác. Các mũi vắc xin nằm ngoài danh mục tiêm chủng mở rộng được khuyến nghị tiêm ngừa cho trẻ bao gồm:
1. Vắc xin phế cầu: Phòng bệnh viêm màng não mủ, viêm phổi, viêm phế quản, viêm họng… do vi khuẩn Haemophilus Influenzae tuýp b [Hib]:
Trẻ từ 6 tuần tuổi đến 6 tháng tuổi
Liệu trình 3 + 1 [được khuyến cáo sử dụng để đem lại hiệu quả tối ưu]:
- Liều 1: có thể dùng bắt đầu từ lúc 6 tuần tuổi [nhưng thường sử dụng khi 2 tháng tuổi].
- Liều 2: cách liều thứ 1 tối thiểu 1 tháng.
- Liều 3: cách liều thứ 2 tối thiểu cũng 1 tháng.
Liều nhắc lại được chỉ định cách liều thứ 3 tối thiểu 6 tháng.
Trẻ lớn từ 7 – 11 tháng tuổi
Sử dụng lịch trình 2 liều tiêm 0,5ml.
- Liều thứ 2 cách liều đầu tiên tối thiểu 1 tháng.
- Liều nhắc lại [liều thứ 3]: được tiêm khi trẻ hơn 1 tuổi, nhưng phải cách liều thứ 2 tối thiểu 2 tháng.
Trẻ lớn từ 1 – 5 tuổi
Lịch trình tiêm 2 liều. Liều thứ 2 cách liều thứ nhất tối thiểu 2 tháng.
2. Vắc xin phòng thủy đậu:
- Mũi 1: khi trẻ 12 – 15 tháng
- Mũi 2: tiêm nhắc lại sau 6 tuần.
3. Vắc xin phối hợp sởi, quai bị, rubella [MMR]:
- Mũi 1: khi trẻ 9 tháng
- Mũi 2: Tiêm nhắc lại sau mũi 1 sau 6 – 12 tháng
- Mũi 3: tiêm sau 4 năm.
4. Vắc xin phòng viêm màng não do mô cầu: Tiêm 1 mũi, 3 năm sau tiêm nhắc lại hoặc theo chỉ định của bác sĩ khi có dịch bùng phát.
5. Vắc xin viêm não Nhật Bản B:
- Mũi 1: khi trẻ trên 12 tháng
- Mũi 2: cách mũi tiêm đầu tiên 1 – 2 tuần
- Mũi 3: cách mũi đầu tiên 1 năm.
6. Vắc xin phòng cúm:
- Trẻ từ 6 – 35 tháng tuổi: tiêm 1 liều 0,25ml/mỗi năm.
- Trẻ trên 35 tháng và người lớn: tiêm 1 liều 0,5ml/mỗi năm.
- Trẻ dưới 8 tuổi chưa mắc cúm hoặc chưa tiêm chủng cúm phải tiêm 2 liều. Liều 2 cách liều đầu tiên 1 tháng.
7. Vắc xin phòng tiêu chảy do vi rút Rota gây ra: Loại vắc xin dạng uống gồm 2 liều dành cho trẻ từ 2 – 6 tháng tuổi.
8. Vắc xin phòng viêm gan siêu vi A:
- Mũi 1: khi trẻ trên 1 tuổi
- Mũi 2: sau mũi 1 từ 6 – 12 tháng.
9. Vắc xin HPV: Phòng bệnh ung thư cổ tử cung, tiêm cho nữ giới từ 9 – 26 tuổi. Mũi 2 tiêm sau mũi đầu tiên khoảng 2 tháng và mũi 3 tiêm sau mũi 1 khoảng 6 tháng.
10. Vắc xin thương hàn: Tiêm ngừa cho trẻ từ 3 – 10 tuổi, đặc biệt ở các vùng có nguy cơ dịch bùng phát.
11. Vắc xin uốn ván: Cần tiêm ít nhất 2 mũi cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ [15 – 45 tuổi] và tiêm cho trẻ ngay sau khi sinh để bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh nguy hiểm này.
Bạn nên nắm rõ lịch tiêm ngừa cho trẻ để có thể đưa con đi chích đầy đủ các loại bệnh nhằm bảo vệ con khỏi các bệnh nguy hiểm nhé.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.