Mỗi người có một quan điểm riêng biệt về phương thức sống, cách chăm sóc và giáo dục con cái. Đặc biệt, quan điểm dạy học tích hợp trong giáo dục mầm non đang là xu hướng phổ biến. Sự kết hợp các quan điểm có phải là phương pháp tối ưu nhất cho chương trình giáo dục hiện nay.
Dạy học tích hợp thực chất là một quá trình giảng dạy các hoạt động xây dựng các kỹ năng sống cho trẻ theo kế hoạch định sẵn. Kế hoạch được xây dựng chi tiết theo từng giai đoạn phát triển của trẻ.
Đặt ra mục tiêu xây dựng chương trình phát triển trẻ dựa trên nguồn quan điểm tích hợp. Yêu cầu các quan điểm tích hợp phải được giữ đúng bản chất, phát huy được các khía cạnh tiềm năng.
Các quan điểm trong giáo dục mầm non được liên kết với nhau thành một thể thống nhất. Trong đó, các tiêu chí về chăm sóc sức khỏe, giáo dục cần được đan xen giảng dạy, nâng cao hiệu quả tích hợp.
Mô hình giáo dục tích hợp với tiêu chí lấy trẻ làm trung tâm là xu hướng phát triển mới, được nhiều nước lựa chọn và áp dụng.
Có những quan điểm nổi trội nào được tích hợp?
Trẻ em có xu hướng thích quan sát, tìm tòi, khám phá, tưởng tượng và luôn mong muốn được chia sẻ. Trong môi trường mầm non, trẻ được đáp ứng các nhu cầu cơ bản một cách tích cực nhất.
Việc tổ chức các hoạt động phù hợp sẽ kích thích được hứng thú và khơi gợi nhu cầu từ trẻ. Trẻ tự do học tập, phát triển trí não, tích cực tham gia học tập. Hoạt động học tập có hiệu quả thì trẻ chính là người học tích cực.
Trẻ mầm non được tham gia chủ yếu là các hoạt động vui chơi, việc học tập chỉ chiếm một phần rất nhỏ. Do đó, các hoạt động vui chơi ở trẻ được sàng lọc rất kỹ lưỡng. Hoạt động phát triển trí não, phát triển khả năng tìm kiếm, khám phá đồ vật rất được ưa chuộng. Hoạt động cho phép các trẻ tự do tham gia, thể hiện cảm xúc và tích cực sử dụng ngôn ngữ.
Giáo viên cần chú ý và tôn trọng mong muốn, nhu cầu tham gia các hoạt động phù hợp với trẻ. Không gò bó, ép buộc mà chỉ đưa ra các tiêu chí kích thích trẻ tham gia hoạt động. Trẻ vui mà học, trẻ học mà vui.
Mỗi trẻ sẽ có một khía cạnh phát triển khác nhau, dù là phát triển ở khía cạnh nào cũng cần được ghi nhận và đánh giá tích cực. Với mục đích xây dựng các tiêu chuẩn phát triển toàn diện ở trẻ mầm non, giáo viên phải đáng giá được năng lực ở mỗi trẻ.
Cần tạo được các hoạt động phát triển cho trẻ, chủ yếu ở 5 lĩnh vực cơ bản:
– Phát triển thể chất
– Phát triển nhận thức
– Phát triển ngôn ngữ
– Phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội
– Phát triển khiếu thẩm mỹ
Giáo viên là người trực tiếp tham gia hướng dẫn trẻ các hoạt động diễn ra tại trường. Chia sẻ về các trải nghiệm, rèn luyện cho trẻ các kỹ năng và tạo động lực thúc đẩy trẻ vượt qua được các chướng ngại. Điều này có nghĩa là trẻ phải là chủ thể thực hiện hoạt động.
Để tham gia vào hoạt động hỗ trợ, giáo viên phải xác định được trẻ đang thuộc giai đoạn phát triển nào. Quan sát tình trạng khi tham gia hoạt động, trẻ thoải mái, hứng thú hay đang cảm thấy khó chịu. Như vậy, các hoạt động đưa ra phải nằm trong khả năng trẻ tự thực hiện được hoặc thực hiện khi có sự trợ giúp từ người khác.
Trẻ nhỏ có thể học theo những gì đang diễn ra xung quanh chúng. Các trải nghiệm từ học tập hay vui chơi đều có tác động đến chúng. Các hoạt động này được liên kết với nhau, hình thành chuỗi kỹ năng và kiến thức cho trẻ.
Hiện nay, chương trình giảng dạy theo chủ đề được đánh giá có tính thiết thực cao. Các bé được tìm hiểu sâu về thực tê, nhờ đó có thể phát triển toàn diện các lĩnh vực đời sống. Giao thông, động vật, cây cỏ luôn là các chủ đề được giảng dạy phổ biến.
Bài viết này chỉ ra các quan điểm cơ bản trong giáo dục trẻ mầm non, hy vọng có thể giúp các bạn lựa chọn được các quan điểm phù hợp trong quá trình nuôi dạy trẻ.
Chuyên đề: TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC TÍCH HỢP THEO CHỦ ĐỀ
I. MỤC ĐÍCH: - Học viên hiểu đúng khái niệm “tích hợp” và các hình thức tích hợp để tổ chức hoạt động giáo dục tích hợpửtong trường mầm non. - Thể hiện phương pháp đặc trưng của môn học, loại tiết dạy phù hợp với chủ đề, lứa tuổi của trẻ và đảm bảo độ chính xác, tính hệ thống. - Quan tâm lựa chọn cách giáo dục tích hợp hợp lý.
II. NỘI DUNG GIÁO DỤC TÍCH HỢP THEO CHỦ ĐỀ:
1. Khái niệm: - Khái niệm tích hợp trong chương trình GDMN: Tích hợp là thiết kế các nội dung và tổ chức các hoạt động thành một thể thống nhất, có ý nghĩa để trẻ phối hợp áp dụng và phát triển các kinh nghiệm, kỹ năng từ các lĩnh vực khác nhau khi tìm hiểu một sự việc, thông qua việc trẻ tham gia tích cực và trực tiếp một cách tự nhiện.
- Chủ đề: Chủ đề trong GDMN được hiểu là một phần nội dung kiến thức, kỹ năng cùng phản ánh một vấn đề nào đó mà trẻ có thể tìm hiểu, khám phá và học theo nhiều cách khác nhau dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên trong một khoảng thời gian thích hợp.2. Quan điển tích hợp theo chủ đề và tích hợp trong một hoạt động:
- Phù hợp với đặc điểm của trẻ - Bản thân cuộc sống mang tính tổng thể, trọn vẹn - Vì sao giáo dục mầm non phải lựa chọn cách tích hợp? - Mục tiêu giáo dục mầm non Chủ đề trong giáo dục mầm non được hiểu là một phần nội dung kiến thức, kĩ năng cùng phản ánh một vấn đề nào đó mà trẻ có thể tìm hiểu, khám phá và học theo nhiều cách khác nhau dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên trong một khoảng thời gian thích hợp. - Chủ đề có thể rộng [lớn] hoặc hẹp [nhỏ]. Một chủ đề lớn có thể bao gồm nhiều chủ đề nhỏ. - Chủ đề có thể trừu tượng nhưng cũng có thể cụ thể, có thể mang tính địa phương nhưng cũng có thể mang tính chung.3. Các hình thức tích hợp:
3.1. Tích hợp theo chủ đề: * Tích hợp theo chủ đề là việc tổ chức các hoạt động xoay quanh nội dung một chủ đề nào đó, giúp GV tìm ra các cách dạy mới, sáng tạo hơn và đạt hiệu tốt nhất.
Ví dụ: Thực hiện chủ đề “Các loại hoa”. Trong giờ học có chủ đích : GV cho trẻ làm quen các loại hoa; trong giờ hoạt động góc: cho trẻ vẽ, tô màu các loại hoa; trong giờ hoạt động ngoài trời: Cho trẻ quan sát vườn hoa, học đếm các loại hoa, hoặc làm hoa bằng giấy màu…
- Việc kết hợp thông qua sử dụng các bài dạy dựa trên các chủ đề và các chủ đề kết hợp vui chơi với các hoạt động có sự hướng dẫn của cô giáo, nhằm khám phá kỹ một vấn đề, một đối tượng nào đố sẽ đem lại cho trẻ sự hứng thú và ham thích tham gia hoạt động. Cách thiết kế chương trình này đặc biệt phù hợp với trẻ mầm non. - Chủ đề chính là tâm điểm, quanh nó các hoạt động phù hợp được đưa ra, cho phép cô giáo tích hợp một số môn học, một số lĩnh vực khác nhau vào hoạt động có ý nghĩa giáo dục trẻ. Các chủ đề có thể lôi cuốn trẻ vào các hoạt động khám phá, tìm tòi và giải quyết vấn đề. Sự hứng thú của trẻ hoặc sáng tạo của GV đều có thể có được từ các chủ đề. Các bài học dựa vào các chủ đề có thể phù hợp với cả kiểu học theo nhóm và hoạt động cá nhân trong nhóm. - Xây dựng một nội dung và triển khai các hoạt động lĩnh hội kinh nghiệm học tập xoay quanh một chủ đề được lựa chọn để trẻ có cơ hội khám phá sâu, không phiến diện, tiếp thu một cách có hệ thống. - Căn cứ vào chương trình hiện hành, dựa trên khả năng của trẻ và điều kiện thực tế [trình độ GV, CSVC, tài chính…] mà lựa chọn nội dung phù hợp với chủ đề và tổ chức các hoạt động có hiệu quả để triển khai chủ đề. Do đó, chủ đề mở ra có thể lớn [rộng] hoặc nhỏ [hẹp], tiến hành khai thác toàn bộ hay chỉ một phần [nhánh] của chủ đề đó và chủ đề thực hiện trong thời gian dài hoặc ngắn.3.2. Tích hợp trong một hoạt động:
- Khai thác nhiều mặt phát triển khác nhau ở trẻ khi tiến hành triển khai thực hiện một hoạt động thúc đẩy một lĩnh vực nào đó. Hoạt động này phải là chủ đạo, đồng thời kết hợp thật hợp lý các lĩnh vực khác nhau trong quá trình thực hiện hoạt động trọng tâm, [không lồng ghép một cách gượng ép].VD: Hoạt động chung: Tìm hiểu về các con vật sống trong gia đình, lớp 4 tuổi.
+ Cho trẻ chơi tạo dáng, bắt chước tiếng kêu của các con vật
+ Cho trẻ kể tên các con vật đã biết, đã thấy, đã nuôi…
+ Cô giáo viết tên các con vật lên bảng.
+ Cô đọc tên các con vật, cho trẻ lấy tranh của chúng, phân loại con vật theo nhóm dựa vào đặc điểm của chúng như: 4 chân, 2 chân, đẻ trứng, đẻ con, môi trường sống, thức ăn…và ghép lên bảng cài, kết hợp đếm số lượng các con trong nhóm.v.v.v
+ Hát và vận động theo nhịp bài hát về các con vật: Gà trống, Mèo con và cún con, Đàn vịt con. Đọc bài thơ: Nghé ngọ.
+ Vẽ và tô màu các con vật theo ý thích. - Tích hợp các lĩnh vực nội dung trong 1 hoạt động tức là khai thác nội dung của các lĩnh vực hoạt động khác nhau vào quá trình tổ chức một hoạt động nào đó.
VD: GV tổ chức hoạt động có chủ đích thuộc lĩnh vực phát triển thể chất, GV có thể khai thác những nội dung có liên quan ở các lĩnh vực khác như: âm nhạc, thơ, truyện, tạo hình…nhưng cần lưu ý việc khai thác các nội dung đó phải thực hiện một cách linh hoạt, nhẹ nhàng, không làm mất đi tính trọng tâm của nội dung chính của giờ hoạt động. Thông thường người ta tích hợp các nội dung khác vào đầu hoặc cuối giờ học.
3.3. Tích hợp mọi hoạt động trong ngày vào chủ đề: Các hoạt động chăm sóc – giáo dục trẻ diễn ra trong một ngày ở trường MN bắt đầu từ lúc đón trẻ cho đến khi trả trẻ được tổ chức theo một chủ đề. Giáo viên có thể tích hợp các nội dung vào hoạt động trong ngày theo chủ đề đã chọn một cách hợp lý, tự nhiên.
VD: Chủ đề thực vật – Rau. [trẻ 5 tuổi].
- Trẻ trò chuyện kể tên về các loại rau theo mùa: rau ăn củ, ăn lá, ăn quả mà trẻ đã biết, đã được ăn.
- Tham quan, chăm sóc vườn rau xanh.
- Vẽ và tô màu các loại rau.
- Đọc thơ, kể chuyện về các lọai rau
- Tham gia nhặt rau với các cô nuôi dưỡng.
- Làm sinh tố cà chua, cà rốt.
- Làm thí nghiệm: Gieo hạt nảy mầm: Hạt cải
Tóm lại: Dạy trẻ MN theo hướng tích hợp như trên là tổ chức các hoạt động trực tiếp của bản thân trẻ với thế giới xung quanh, thông qua sinh hoạt tự nhiên và kinh nghiệm của trẻ. Nhờ đó trẻ lĩnh hội các kiến thức cần thiết cho cuộc sống thực tiễn sau này. Đầy là quan điểm tối ưu phù hợp hơn với đặc điểm phát triển tâm lý của trẻ và mang tính hiệu quả cao trong việc phát triển trẻ một cách toàn diện, tự nhiên, đáp ứng với yêu cầu của sự phát triển xã hội.
- Hoạt động thiết kế theo hướng tích hợp, chủ đề sử dụng hình thức “mạng mở” giúp giáo viên nhìn rõ các mối liên quan giữa các nội dung kiến thức và các hoạt động mang tính tích hợp trong phạm vi chủ đề và với các chủ đề khác - Cho phép giáo viên linh hoạt trong việc xác định, lựa chọn./.4. Yêu cầu đối với việc lựa chọn chủ đề:
- Chủ đề cần tính đến nhu cầu, hứng thú và những kiến thức bắt nguồn từ cuộc sống của trẻ. - Chủ đề cần phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, đặc điểm nhận thức của trẻ. - Chủ đề phải tạo được nhiều cơ hội để trẻ khám phá trải nghiệm và giúp trẻ học tốt nhất. - Chủ đề có chứa đựng nhiều giá trị xã hội mà trẻ cần sống. - Chủ đề phải đáp ứng được các mục tiêu qui định trong chương trình. - Giáo viên có đủ nguồn cung cấp kinh nghiệm cho trẻ: + Kiến thức + Kinh nghiệm và khả năng tổ chức các ý tưởng của chủ đề. + Các đồ dùng học liệu. - Tên chủ đề dễ hiểu, gần gũi với trẻ. - Chủ đề phải được tiến hành tối thiểu một tuần.4.1. Các cách lựa chọn chủ đề:
- Xuất phát từ trẻ. - Xuất phát từ cô - Xuất phát từ sự kiện, hiện tợng diễn ra xung quanh trẻ.4.2 Tạo ra một hệ thống chủ đề cho trẻ từng lứa tuổi :
Từng giáo viên trong khối lớp mình tạo ra hệ thống chủ đề dựa trên các chủ đề lớn được gợi ý trong chương trình -> Thảo luận, chia sẻ kết quả thu được -> thống nhất hệ thống chủ đề, ghi chép lại -> phân phối thời gian và sắp xếp chủ đề theo thứ tự.5. Tổ chức thực hiện chủ đề
5.1 Giai đoạn 1: Chuẩn bị - Lập kế hoạch - Thiết kế môi trườnghọc tập để thực hiện chủ đề - Kiến thức và kinh nghiệm của giáo viên về chủ đề.
5.2 Giai đoạn 2: Thực hiện chủ đề
Bước 1: Bắt đầu chủ đề [Bắt đầu chủ đề] Bước 2: Khám phá chủ đề Bước 3: Kết thúc chủ đề [ Đóng chủ đề]5.3 Khi nào nên kết thúc chủ đề:
- Khi một số trẻ đã hết hứng thú, số trẻ còn lại tỏ ra không tích cực tham gia vào các hoạt động khám phá chủ đề nữa. - Giáo viên đã đạt được mục tiêu của chủ đề. - Nguồn để trẻ khám phá về chủ đề thực tế đã hết.5.4 Một số điểm cần lu ý khi thực hiện chủ đề:
- Cần duy trì thờng xuyên hứng thú của trẻ. - Không nên qui định một cách cứng nhắc thời gian cho mỗi chủ đề. - Cần biết kết hợp một cách hợp lí giữa cách tiếp cận chủ đề với các cách tiếp cận khác. Không nhất thiết các thời điểm trong ngày phải hớng vào nội dung chủ đề. - Song song với cách tiếp cận tích hợp theo chủ đề, giáo viên cần phải duy trì ở một mức độ nào đó việc dạy học truyền thống để giúp trẻ hình thành các kiến thức, kĩ năng mới.* Bên cạnh việc thực hiện chương trình theo kế hoạch đã xây dựng từ trước, ngoài ra còn có cách tổ chức các hoạt động giáo dục một cách tự nhiên trong tình huống, hoàn cảnh có ý nghĩa hoặc các vấn đề, sự kiện diễn ra xung quanh trẻ mà không theo kế hoạch định trước [hay còn gọi là chương trình phát sinh]. Những vấn đề phát sinh có thể được thực hiện trong quá trình thực hiện chủ đề nhưng nó cũng có thể trở thành một chủ đề mới.
* Các vấn đề phát sinh: + Từ sự kiện diễn ra xung quanh trẻ + Từ kết quả quan sát trẻ. + Từ câu chuyện…
iii. THùC HµNH:
Hoạt động 1: - Qua thực tế triển khai chủ đề tại đơn vị so sánh với bài giảng, Đ/C có nhận xét gì về cách thức tổ chức các hoạt động giáo dục theo chủ đề? - Trong quá trình thực hiện chủ đề Đ/c có những vướng mắc gì? khi chọn chủ đề, các bước thực hiện chủ đề? - Trong quá trình thực hiện chủ đề Đ/c có những vướng mắc gì? Khi lựa chọn nội dung tích hợp theo chủ đề, tích hợp trong một hoạt động?.
Hoạt động 2:
- Xây dựng mạng hoạt động chủ đề Thực vật? - Xây dựng 1 hoạt động chung chủ đề Giáo dục luật An toàn giao thông? [đề tại tự chọn] - Xây dựng mạng hoạt động chủ đề Nước và hiện tượng thiên nhiên? - Xây dựng hoạt động góc chủ đề Động vật? ---------------------------------------------------------