Bệnh giun kim
PGS.TS. Hà Hoàng Kiệm, BV 103, HVQY
Giun kim có tên là Enterobius vermicularis, là loại ký sinh trùng sống chủ yếu ở đường tiêu hóa, có thể lây từ người này sang người khác. Trẻ em có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn người lớn. Giun kim có màu trắng sữa, đầu hơi phình và vỏ có khía. Miệng có 3 môi, những môi này có thể thụt vào trong miệng. Giun đực dài khoảng 2 - 5mm, đuôi cong. Giun cái dài 9 - 12 mm, đuôi dài và nhọn, hậu môn của giun kim cái cách mút đuôi khoảng 2 mm. Giun trưởng thành cư trú chủ yếu ở ruột non, sau đó xuống ruột già. Chúng thường ở manh tràng và các đoạn ruột lân cận, nằm bám lỏng lẻo vào niêm mạc ruột. Giun kim đực chết sau khi giao hợp. Giun kim cái thường ra rìa hậu môn để đẻ trứng và vì vậy chúng kích thích niêm mạc hậu môn gây ngứa, sưng tấy. Một con giun cái đẻ khoảng 4000 – 200 000 trứng. Sau khi đẻ hết trứng, giun kim cái chết. Vì vậy tuổi thọ của giun kim rất ngắn, chỉ sống khoảng 1-2 tháng.
Hình 1 Giun Kim và vòng đời của nó.
Trứng giun kim phát triển rất nhanh. Ở môi trường bên ngoài, nếu nhiệt độ môi trường 300C, độ ẩm trên 70% và có oxy thì sau 6 - 8 giờ trứng đã phát triển thành trứng mang ấu trùng và có khả năng lây nhiễm. Trứng giun kim không phát triển được ở nhiệt độ dưới 200C và trên 400C, ở nhiệt độ 600C trứng giun kim hỏng trong vài phút. Trong nước, trứng giun kim chết sau vài tuần.
Nguồn lây là người có giun kim đặc biệt là trẻ nhỏ. Khi nuốt phải trứng giun có ấu trùng vào dạ dày, ấu trùng thoát vỏ, di chuyển đến manh tràng và thành giun trưởng thành sau 2 - 4 tuần. Thời kỳ lây nhiễm là khoảng thời gian từ khi giun kim cái trưởng thành được thụ tinh và đẻ trứng. Giun kim đực sẽ bị chết sau khi thụ tinh cho giun kim cái. Giun kim cái đẻ khoảng 4000-16 000 trứng. Sau khi đẻ hết trứng, giun sẽ teo lại và chết. Đời sống của giun kim khoảng 1-2 tháng. Bệnh lây qua đường ăn uống: do dùng tay gãi hậu môn có trứng giun kim sau đó cầm thức ăn, nước uống, hoặc do mút tay ở trẻ nhỏ, ấu trùng sẽ theo đường tiêu hoá vào dạ dày. Khi đến dạ dày ấu trùng phát triển thành giun rồi di chuyển xuống ruột non và trưởng thành sau đó di chuyển xuống ruột già. Tuy nhiên giun kim còn có đường truyền nhiễm bất thường là chu kỳ ngược dòng: Trứng giun kim phát triển thành ấu trùng tại các nếp rãnh hậu môn và nở thành ấu trùng. Những ấu trùng này chui vào hậu môn và di chuyển ngược lên manh tràng để phát triển thành giun trưởng thành.
Biểu hiện lâm sàng: Nhiều trường hợp bị nhiễm giun kim nhưng không có triệu chứng gì. Bệnh giun kim là bệnh có tính chất kéo dài, mạn tính, chúng thường gây nên các triệu chứng tiêu hóa: ngứa hậu môn, ngứa thường xuất hiện vào buổi tối và lúc lên giường đi ngủ. Trẻ ngứa và gãi hậu môn, quấy khóc về đêm. Quan sát bằng mắt thường có thể thấy giun kim cái ở rìa hậu môn. Khi trẻ đại tiện phân rắn có thể thấy giun kim cái bám ở rìa khuôn phân. Rìa hậu môn tấy đỏ, sung huyết. Phân thường nát hoặc lỏng, đôi khi có máu hoặc chất nhày, thỉnh thoảng tiêu chảy. Trẻ thường chán ăn hoặc ăn không tiêu, đôi lúc có buồn nôn hoặc nôn, đau bụng âm ỉ. Triệu chứng thần kinh: Trẻ thường bứt rứt, khó chịu, suy nhược thần kinh hoặc thần kinh bị kích thích gây khó ngủ, dễ khóc đêm. Mắc giun kim cũng là một trong những nguyên nhân gây đái dầm ở trẻ em, viêm âm đạo ở trẻ em gái do giun kim chui vào âm đạo mang theo vi sinh vật gây bệnh. Giun kim cũng có thể xâm nhập và gây viêm phổi, thực quản, hốc mũi, cổ tử cung, viêm ruột thừa, làm thủng ruột… Chẩn đoán khi xét nghiệm phân hoặc dùng giấy bóng kính phết hồ thấm nước chùi vào các nếp rìa hậu môn của trẻ sau đó dán lên phiến kính sạch và soi dưới kính hiển vi có trứng giun kim hoặc thấy giun kim cái ở rìa hậu môn.
Hình 2. Giun kim ra đẻ trứng ở hậu môn và bé 5 tuổi bị nhiễm giun kim.
Điều trị bằng thuốc mebendazole hoặc albendazole, dùng liều duy nhất cho cả người lớn và trẻ em, điều trị nhắc lại sau 1 tháng với liều như trên. Nếu tập thể bị nhiễm cao phải điều trị hàng loạt để tránh tái nhiễm. Chú ý chống chỉ định albendazole và mebendazole với trẻ dưới 2 tuổi, phụ nữ có thai 3 tháng đầu hoặc cho con bú, người có tiền sử mẫn cảm với Benzimidazol, người có tiền sử nhiễm độc tuỷ xương. Thận trọng khi điều trị cho người suy gan, suy thận.
Dự phòng: Nâng cao ý thức vệ sinh, phát động các chiến dịch dọn vệ sinh trong cộng đồng dân cư, xây dựng hệ thống cống rãnh, xử lý nước thải. Bảo vệ môi trường không bị nhiễm phân, đặc biệt là nền nhà, giường chiếu, quần áo của trẻ em. Vệ sinh cá nhân tốt như rửa tay trước khi ăn, sau khi đi tiêu, tiểu, cắt ngắn móng tay và giữ sạch sẽ; không cho trẻ mút tay; tránh gãi vùng quanh hậu môn; không cho trẻ mặc quần thủng đít, không cho cởi truồng. Cha mẹ cần rửa sạch hậu môn cho trẻ hàng ngày bằng xà phòng; lau nhà thường xuyên; Định kỳ giặt ga trải giường, chăn màn cũng có tác dụng diệt trứng giun; Nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và tẩy giun đúng cách. Khi xác định có nhiễm giun kim cần phải điều trị; nên điều trị cho tất cả các thành viên trong gia đình.Với những trẻ có nguy cơ cao cần tẩy giun định kỳ, đặc biệt là trẻ em từ 2-12 tuổi tẩy giun 2 lần/năm cách nhau 4 - 6 tháng.
CHIA SẺ BÀI VIẾT
Nhiễm giun kim có khả năng xảy ra ở tất cả mọi người, nhưng phổ biến nhất vẫn là ở trẻ em. Nếu không sớm được loại bỏ, giun kim sinh sống và phát triển trong cơ thể lâu ngày có nguy cơ kéo theo nhiều biến chứng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe của người bệnh.
Định nghĩa
Nhiễm giun kim là gì?
Giun kim là một loài ký sinh trùng nhỏ có thể sống trong ruột kết và trực tràng. Bạn sẽ nhiễm giun kim khi ăn phải trứng giun kim. Sau đó các quả trứng sẽ nở trong ruột. Trong lúc bạn ngủ, giun cái sẽ rời khỏi ruột và đến hậu môn để đẻ trứng ở vùng da quanh đó. Khi bạn đi ngoài mà không rửa tay kỹ, trứng giun có thể bám vào tay và lây lan sang người khác. Trứng giun có thể sống trên bề mặt đồ dùng sinh hoạt hằng ngày đến 2 tuần.
Những ai thường mắt phải nhiễm giun kim?
Nhiễm giun kim là một bệnh rất phổ biến. Bệnh ảnh hưởng đến cả hai giới và thường thấy ở trẻ từ 5 đến 14 tuổi. Bạn có thể hạn chế khả năng mắc bệnh bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để biết thêm thông tin.
Triệu chứng và dấu hiệu
Những dấu hiệu và triệu chứng nhiễm giun kim là gì?
Ngứa quanh hậu môn hoặc mông [đặc biệt khi về đêm] là triệu chứng phổ biến nhất khi bạn nhiễm giun kim. Các triệu chứng nhiễm giun kim khác có thể bao gồm tấy da quanh hậu môn, khó ngủ và ngứa vùng âm đạo.
Có thể có các triệu chứng và dấu hiệu khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?
Nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng được đề cập ở trên, hay có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Cơ địa và tình trạng bệnh lý có thể khác nhau ở nhiều người. Hãy luôn thảo luận với bác sĩ để được chỉ định phương pháp chẩn đoán, điều trị và xử lý tốt nhất dành cho bạn.
Nguyên nhân
Nguyên nhân nhiễm giun kim là gì?
Nhiễm giun kim gây ra do một loại giun có tên gọi là Enterobius vermicularis có chiều dài khoảng bằng cái ghim dập giấy và thường lan truyền khi bạn chạm tay vào hậu môn sau đó chạm vào thức ăn hoặc các vật dụng sinh hoạt trong gia đình.
Có rất nhiều yếu tố có thể khiến bạn tăng nguy cơ nhiễm giun kim bao gồm:
- Tuổi tác: trẻ em thường dễ bị nhiễm giun kim, thường từ 5 – 14 tuổi.
- Sống trong không gian chật chội.
- Sống ở vùng khí hậu ôn đới.
Điều trị
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.
Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán nhiễm giun kim?
Vì giun thường đi xuống hậu môn để đẻ trứng vào buổi tối, thời điểm để kiểm tra tốt nhất là một vài tiếng sau khi trẻ đi ngủ hoặc ngay khi trẻ ngủ dậy vào buổi sáng. Phụ huynh có thể dùng đèn pin để nhìn rõ giun hơn.
Bác sĩ có thể giúp bạn chẩn đoán nhiễm giun kim bằng cách kiểm tra bằng băng thử. Một miếng băng dán có thể được dán vào da ở hậu môn và và sau đó gỡ ra. Giun có thể bị dính trên băng và được nhìn thấy bằng kính lúp hoặc kính hiển vi. Kiểm tra này cũng nên được kiểm tra vào sáng sớm trước khi tắm rửa và đi vệ sinh.
Những phương pháp nào dùng để điều trị nhiễm giun kim?
Để điều trị nhiễm giun kim, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn và tất cả các thành viên trong gia đình cùng uống thuốc tẩy giun để tránh bị ảnh hưởng. Kem hoặc thuốc bôi có thể giúp làm giảm ngứa ngáy và khó chịu. Giun sẽ bị chết trong một vài ngày sau khi uống thuốc và sẽ hết ngứa trong 1 tuần.
Các thành viên trong gia đình phải rửa tay và làm sạch móng tay thường xuyên. Nên tắm mỗi ngày và rửa sạch vùng hậu môn cẩn thận. Không nên bỏ tay hoặc bất kỳ đồ vật khác vào miệng do trứng giun có thể lây truyền qua đường này. Dùng nước nóng để rửa chén, dụng cụ ăn uống, quần áo, giường chiếu và khăn tắm. Đồ chơi của trẻ em phải được làm sạch bằng thuốc sát trùng.
Phong cách sống và thói quen sinh hoạt
Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến của nhiễm giun kim?
Những thói quen sinh hoạt và phong cách sống dưới đây sẽ giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh nhiễm giun kim:
- Nói với bác sĩ của trẻ về các bệnh và thuốc đang dùng khác.
- Gọi bác sĩ nếu không bớt ngứa sau 1 tuần.
- Cho trẻ uống thuốc đúng theo chỉ dẫn.
- Dạy trẻ rửa tay đúng cách bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.
- Báo cho y tá ở trường hoặc người trông trẻ nếu trẻ bị nhiễm giun kim.
- Giữ móng tay trẻ sạch sẽ và không để móng tay dài.
- Tắm cho trẻ và thay đồ lót và ga giường mỗi ngày.
- Dùng nước thật nóng để rửa chén, cọ sạch tất cả các đồ chơi có thể rửa bằng dung dịch tẩy trắng và chà toilet kỹ lưỡng.
- Tiếp tục gặp bác sĩ sau khi điều trị để đảm bảo rằng tất cả giun đã bị giết.
- Gọi bác sĩ nếu bất kỳ ai có triệu chứng nhiễm giun trở lại sau khi điều trị hoặc gặp tác dụng phụ từ thuốc mà không biến mất nhanh chóng.
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.