Học tập môn kinh tế chính trị giúp cho người học

Nguyễn Thị Hương Lan 10:30 06/05/2022

Kính thưa PGS.TS. Phạm Văn Dũng, hơn 40 năm trực tiếp tham gia công tác giảng dạy và quản lý tại Khoa Kinh tế Chính trị, Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN [trước đây là Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội], em được biết thầy và tập thể tác giả đã thực sự dành tình cảm của mình cho cuốn sách tên không mới nhưng lại rất nhiều “cái mới”?

PGS.TS. Phạm Văn Dũng: Gần 50 năm qua, các thế hệ thầy, cô Khoa Kinh tế Chính trị luôn đặt chất lượng đào tạo lên hàng đầu. Một trong những điều kiện để có chất lượng đào tạo tốt là phải có giáo trình tốt. Vì vậy, Khoa Kinh tế Chính trị thường xuyên xuất bản các giáo trình, trong đó có giáo trình Kinh tế Chính trị Mác - Lênin. 

Với lòng yêu người, trăn trở với nghề cùng với sự hỗ trợ, cổ vũ của Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN, thế hệ thầy, cô Khoa Kinh tế Chính trị ngày nay đã trưởng thành. Không ít “chuyện cũ” cần được nhận thức lại; nhiều vấn đề mới của đất nước và thế giới đòi hỏi phải được lý giải, nhận thức như nó vốn có. Tri thức khoa học kinh tế chính trị sẽ giúp người học hiểu được bản chất, xu hướng, quy luật vận động của các hiện tượng và quá trình kinh tế. Từ đó, nâng cao hiệu quả hoạt động trong lĩnh vực chuyên môn, đóng góp nhiều hơn cho sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước theo con đường XHCN. Cuốn giáo trình Kinh tế Chính trị Mác - Lênin này được xuất bản trong bối cảnh đó.

PGS.TS. Phạm Văn Dũng - đồng chủ biên cuốn giáo trình

Đối với sinh viên thế hệ ngày nay, việc cung cấp cho các em một tài liệu học tập vừa đảm bảo được tính khoa học, cơ bản, hệ thống mà lại hiện đại là cực kỳ khó khăn, nhóm tác giả đã làm thế nào để đạt được điều đó ạ?

PGS. TS. Phạm Văn Dũng:  Để trang bị những tri thức khoa học cho sinh viên, giáo trình trước hết phải đảm bảo tính khoa học. Để đảm bảo tính khoa học, trước hết phải nghiên cứu kỹ lưỡng học thuyết kinh tế chính trị của chủ nghĩa Mác - Lênin qua các tác phẩm kinh điển. Đây là học thuyết rất vĩ đại nên chúng tôi phải lựa chọn những kiến thức cơ bản, hệ thống phù hợp với đối tượng là sinh viên và chuẩn đầu ra chung của các chương trình đào tạo đã được Đại học Quốc gia Hà Nội phê duyệt. Để đảm bảo tính khoa học, những vấn đề lý luận phải gắn với thực tiễn, dùng thực tiễn của đất nước và thế giới để kiểm nghiệm. Điều đó còn giúp sinh viên dễ tiếp thu, có thể vận dụng để hiểu và giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra. Nói cách khác, các kiến thức của môn học phải được hiện đại hoá, tức là phải cập nhật được những vấn đề lý luận và thực tiễn của đất nước và thế giới hiện nay, phục vụ công cuộc bảo vệ và phát triển đất nước theo con đường XHCN. Đồng thời với các tính chất nêu trên, chúng tôi còn phải chú ý đảm bảo tính sư phạm: dễ hiểu, dễ nhớ, vừa sức… 

Trong điều kiện thời lượng dành cho môn học này là 2 tín chỉ nên thực hiện các yêu cầu trên không dễ dàng. Chúng tôi đã sử dụng chính các phương pháp nghiên cứu của khoa học kinh tế chính trị để thực hiện các yêu cầu này. Những nội dung được lựa chọn trình bày trong giáo trình là những vấn đề mang tính bản chất, tất nhiên, chi phối sự vận động, phát triển của nền kinh tế thị trường nói chung và kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam; góp phần thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. 

Để góp phần giải đáp những vấn đề cấp thiết do thực tiễn đặt ra, Giáo trình đã lồng ghép những nội dung quan trọng nào thưa thầy?

PGS. TS. Phạm Văn Dũng: Mục tiêu phát triển của Đất nước ta là “phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa” [Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, NXB Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.211]. 

Để thực hiện mục tiêu đó, Việt Nam phải giải quyết nhiều vấn đề, trong đó xây dựng, phát triển, hoàn thiện kinh tế thị trường định hướng XHCN có tầm quan trọng đặc biệt. Đây là mô hình kinh tế tổng quát của Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên CNXH. Việt Nam là nước đi sau, cần phải làm gì để đẩy nhanh quá trình xây dựng, phát triển, hoàn thiện kinh tế thị trường định hướng XHCN? 

Thế giới đã bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đây là cơ hội để Việt Nam phát triển rút ngắn, theo kịp các nước đi trước. Tuy nhiên, thực hiện cách mạng công nghiệp lần thứ tư trong điều kiện trình độ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước ta còn thấp, tình hình quốc tế rất phức tạp… đang là thách thức to lớn.  

Trên đây là những vấn đề lý luận kinh tế chính trị Mác - Lênin rất quan trọng hiện nay, chi phối nhiều vấn đề cụ thể khác. Đồng thời, đây cũng là những vấn đề thực tiễn cấp bách, cần được nghiên cứu công phu và thực hiện nhanh chóng, quyết liệt.    

Cá nhân em rất tin tưởng rằng, Kinh tế Chính trị Mác - Lênin là môn khoa học giúp người học nâng cao năng lực tư duy, là hành trang cốt lõi để mỗi sinh viên tự tin bước ra thế giới rộng lớn. Theo thầy, suy nghĩ của em còn đúng với bối cảnh mà mỗi giây phút trôi qua thế giới đang chuyển động và thay đổi vô cùng nhanh chóng?

PGS. TS. Phạm Văn Dũng: Thế giới đang vận động và biến đổi hết sức nhanh chóng nhưng vẫn tuân theo các quy luật. Mục đích nghiên cứu của kinh tế chính trị là phải tìm ra xu hướng, quy luật vận động của nền kinh tế. Do đó, từ những tri thức kinh tế chính trị, người học không chỉ nhận thức được chính xác những gì đã và đang xảy ra, mà còn có thể dự báo khoa học về những hiện tượng và quá trình kinh tế trong tương lai; có thể xử lý các vấn đề thực tiễn chủ động, hiệu quả hơn. Vì thế, thế giới càng rộng lớn, các hiện tượng và quá trình kinh tế biến đổi càng nhanh, việc học tập kinh tế chính trị Mác - Lênin càng cần thiết.

Cuốn giáo trình này mới chỉ cung cấp những kiến thức kinh tế chính trị cơ bản. Để hiểu sâu rộng hơn về kinh tế chính trị và giải quyết những vấn đề thực tiễn hiệu quả hơn, người học có thể tham gia các bậc học cao hơn về kinh tế chính trị [cao học, tiến sĩ kinh tế chính trị]. 

Sinh viên trong giờ học Kinh tế Chính trị Mác - Lênin

Thưa thầy, sinh viên hiện nay có nhiều mối quan tâm, có nhiều sở thích khác nhau. Với kinh nghiệm của mình, thầy có lời khuyên gì giúp sinh viên có được phương pháp học tập hiệu quả và ghi nhớ lâu không ạ?

PGS. TS. Phạm Văn Dũng: Ngày nay có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng đến việc học tập của sinh viên, thuận lợi và khó khăn đều rất nhiều. Học tập không giống như đi nghe ca nhạc hay đi lễ hội, mà rất khó khăn, vất vả. “Vượt khó” không chỉ đặt ra với sinh viên có hoàn cảnh gia đình khó khăn, mà cả những sinh viên có gia đình khá giả, giàu có. Vì thế, để học tập tốt, trước hết sinh viên cần phải xác định đúng mục tiêu học tập. Mục tiêu quan trọng nhất là “Học làm người” [con người phải có tri thức, hiểu biết; phải biết đối nhân, xử thế, có ý thức tuân thủ pháp luật; biết sống vì người khác…]. Đồng thời, “Học để ngày mai lập nghiệp”, tức là học tập vì tương lai, vì cuộc sống của chính mình. Khi đó chúng ta sẽ có điều kiện để đóng góp cho xã hội, “dân giàu” thì “nước mạnh”. Khi có mục tiêu học tập đúng đắn, chúng ta sẽ biết phải làm thế nào để học tập tốt. Bí quyết để thành công trong học tập là “cần cù, chăm chỉ”. 

Xin trân trọng cảm ơn thầy vì những chia sẻ hết sức ý nghĩa vào thời điểm cuốn giáo trình vừa ra đời và được đón nhận rất rộng rãi của sinh viên các trường đại học trong hệ thống Đại học Quốc gia Hà Nội. Em thực sự tin tưởng rằng, với những chắt lọc thực sự dễ hiểu, dễ nhớ, với những cập nhật mới nhất về thực tiễn đang diễn ra, những xu hướng đã và đang đến với thế giới và Việt Nam, cuốn Giáo trình sẽ nhận được sự quan tâm của nhiều trường đại học, cơ sở đào tạo, nghiên cứu khác và đặc biệt sẽ khiến cho các em sinh viên thấy yêu thích và gần gũi

Chương 1: Đối tượng, chức năng và phương pháp của mơn kinh tế chính trị Mác-Lênin9suất giá trị thặng dư không thay đổi, cấu tạo hữu cơ tư bản cv không đổi, không xét đến ngoại thương. Trong thực tế xã hội rất phức tạp song việc giả định loại một số hiện tượng, quá trình rakhỏi điều kiện tái sản xuất không làm ảnh hưởng đến việc rút ra bản chất của tái sản xuất tư bản xã hội, còn nếu đưa vào chỉ làm phức tạp thêm trong việc nghiên cứu.Sự trừu tượng hoá giúp cho bản chất bộc lộ rõ hơn, dễ thấy hơn.

1.3. CHỨC NĂNG VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI NGHIÊN CỨU KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN

1.3.1. Chức năng của kinh tế chính trị Mác-Lênin 1.3.1.1. Chức năng nhận thứcKinh tế chính trị Mác-Lênin nghiên cứu và giải thích các q trình và hiện tượng trong đời sống kinh tế xã hội nhằm phát hiện bản chất, quy luật chi phối sự vận động của các quá trình, hiệntượng kinh tế khách quan giúp con người vận dụng vào các hoạt động kinh tế để đạt hiệu quả kinh tế cao trên cơ sở phân tích q trình, hiện tượng,dự báo,…Trong xã hội có giai cấp, các tư tưởng kinh tế phải phục vụ mục đích của giai cấp nhất định. Thực tế, chưa bao giờ có tư tưởng kinh tế phi giai cấp, mọi học thuyết kinh tế đều nhằm phê phánhay biện hộ cho một chế độ xã hội nhất định. Kinh tế chính trị Mác-Lênin góp phần xây dựng thế giới quan cách mạng, niềm tin vào cuộcđấu tranh của giai cấp công nhân, phê phán chủ nghĩa tư bản là vũ khí tư tưởng của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh chống giai cấp tư sản, chủ nghĩa tư bản và xây dựng xã hội mới.Nhận thức để cải tạo thế giới, phục vụ cho thực tiễn, nâng cao hoạt động thực tiễn mọi mơn khoa học đều có chức năng này. Kinh tế chính trị khơng chỉ dừng lại ở tiếp cận các sự kiện màphải thâm nhập vào bản thân đời sống kinh tế xã hội, chỉ ra các phương pháp vận dụng lý thuyết kinh tế vào đời sống thực tế.Kinh tế chính trị Mác-Lênin đã hình thành là nền tảng lý luận, cơ sở phương pháp luận cho tổng thể các môn khoa học kinh tế khác và các ngành chức năng như: lao động, tài chính, thốngkê,…Do các chức năng nêu trên mà thấy được sự cần thiết phải nghiên cứu kinh tế chính trị Mác- Lênin.Nghiên cứu kinh tế chính trị Mác-Lênin cho chúng ta cơ sở lý luận chung để giải quyết mọi vấn đề cụ thể của kinh tế, cơ sở lý luận của quản lý kinh tế, trang bị kiến thức cơ bản cho sản xuấtkinh doanh. Trong tình hình đổi mới hiện nay, nghiên cứu kinh tế chính trị Mác-Lênin giúp chúng tanhận thức đúng, giải thích đúng tình hình kinh tế hiện nay, nâng cao trình độ hiểu biết về đườngChương 1: Đối tượng, chức năng và phương pháp của môn kinh tế chính trị Mác-Lênin10lối chính sách kinh tế của Đảng, góp phần đổi mới tư duy kinh tế. Trên cơ sở đó xây dựng niềm tin khoa học vào sự lãnh đạo của Đảng, vào con đường phát triển của đất nước, nâng cao lậptrường quan điểm của giai cấp cơng nhân. Cao hơn nữa là có cơ sở lý luận để phê phán những quan điểm lập trường sai lầm.TÓM TẮT NỘI DUNG CHƯƠNG1. Khái quát về kinh tế chính trị và kinh tế chính trị Mác-Lênin: Kinh tế chính trị là mơn khoa học xã hội nghiên cứu những cơ sở kinh tế chung của đờisống xã hội tức là các quan hệ kinh tế trong những giai đoạn nhất định của xã hội loài người. Kinh tế chính trị Mác-Lênin là sự kế thừa, phát triển ở đỉnh cao của lịch sử các học thuyếtkinh tế chính trị CNTTKTCTTSCĐ KTCT M-L ------- Các HTKT hiện đại tách kinh tế khỏi chính trịKTCT tư sản tầm thường, KTCT tiếu tư sản, KTCT của những người XHCN không tưởng đều không vượt qua được KTCTTSCĐKhoa họcKhoa học tự nhiênKhoa học xã hộiLịch sử X. hội họcKhoa học kinh tế……… Kinh tếchính trịKH kỹ thuậtChương 1: Đối tượng, chức năng và phương pháp của môn kinh tế chính trị Mác-Lênin11Trong lời tựa viết cho lần xuất bản thứ nhất tác phẩm Tư bản, Mác đã xác định đối tượng nghiên cứu là “phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa và những quan hệ sản xuất và trao đổi thích ứng vớiphương thức sản xuất ấy”, “mục đích cuối cùng của tác phẩm này là tìm ra quy luật vận động kinh tế của xã hội hiện đại”.Theo Lê-nin: Kinh tế chính trị học “tuyệt nhiên không nghiên cứu “sự sản xuất”, mà nghiên cứu những quan hệ xã hội giữa người với người trong sản xuất, nghiên cứu chế độ xã hội của sảnxuất”. Kinh tế chính trị là một khoa học nghiên cứu những quan hệ sản xuất của con người trongmối liên hệ qua lại với lực lượng sản xuất, với kiến trúc thượng tầng. Nó đi sâu vạch rõ bản chất của các hiện tượng và quá trình kinh tế để rút ra quy luật chi phối sản xuất, phân phối, trao đối,tiêu dùng, tức là rút ra các quy luật kinh tế của sự vận động xã hội.Có thể nói ngắn gọn đối tượng của kinh tế chính trị là nghiên cứu một cách toàn diện, tổng hợp về các quan hệ sản xuất.CÂU HỎI ƠN TẬP1. Vai trò ý nghĩa của học thuyết kinh tế chính trị Mác-Lênin đối với xã hội? 2. Đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác-Lênin là gì?3. Thế nào là trừu tượng hố khoa học? Cho ví dụ. 4. Sự cần thiêt phải học tập kinh tế chính trị Mác-Lênin.Nền sản xuất xã hộiPhương thức SXLực lượng sản xuất gồm các yếu tố của quá trình SXLà mối quan hệ con người với tự nhiên.À Quan hệ sản xuấtgồm Qh sởhữu,quản lý, phân phối Là mối quan hệ con người vớicon người.ÀChương 2: Tái sản xuất xã hội và tăng trưởng kinh tế12MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU SINH VIÊN CẦN NẮM VỮNGSinh viên nắm được những vấn đề cơ bản về tái sản xuất xã hội khái niệm, nội dung, hiệu quả, các khâu của quá trình tái sản xuất xã hội.- Tăng trưởng, phát triển kinh tế có ý nghĩa như thế nào đối với các quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng.- Để tăng trưởng, phát triển kinh tế cần tập trung tới những yếu tố nào? - Mối quan hệ tác động qua lại giữa tiến bộ xã hội và phát triển kinh tế.NỘI DUNG2.1. TÁI SẢN XUẤT XÃ HỘI 2.1.1. Những khái niệm cơ bản về tái sản xuất xã hội