Kiến sống theo đàn trong các thuộc địa phức tạp, với kiến chúa đứng đầu và kiến thợ tìm kiếm thức ăn và bảo vệ tổ. Cùng chúng tôi tìm hiểu thêm về tổ kiến, cách chúng được xây dựng và vận hành.
Thuật ngữ “thuộc địa” không chỉ mô tả cấu trúc vật lý nơi chúng sống [tổ] mà còn cả các quy tắc trong xã hội loài kiến mà chúng đề ra và công việc chúng làm.
Những gò đất nhô lên là dấu hiệu quen thuộc của một tổ kiến. Tuy nhiên, đây không thực sự là tổ của chúng. Thay vào đó, những gò đất này là lối ra vào tổ. Những gò đất này được tạo thành từ bụi bẩn, cát và các vật liệu khác mà kiến phải loại bỏ khi chúng đào các đường hầm ngầm và các buồng nơi làm tổ. Thực tế, tổ của kiến trải dài dưới lòng đất, một số thậm chí sâu tới 8 mét.
Các thành phần trong một tổ kiến
Về mặt tổ chức xã hội, thuộc địa thường là nhà của bốn loại kiến khác nhau.
Kiến chúa
Kiến chúa, như tên gọi, nó là kẻ sáng lập và lãnh đạo thuộc địa. Chức năng chính của kiến chúa là làm tăng dân số thuộc địa bằng cách đẻ hàng ngàn quả trứng. Các buồng của kiến chúa nằm sâu bên trong tổ kiến ở những nơi khó tìm kiếm nhất. Kiến chúa sống lâu hơn nhiều so với kiến đực và kiến thợ, một số loài kiến chúa có thể sống thọ đến 30 năm. Chúng có đôi cánh năng động và lớn hơn nhiều so với những con kiến thông thường bên ngoài thuộc địa.
Kiến đực
Kiến đực có vai trò duy nhất là giao phối với kiến chúa để nó có thể đẻ trứng. Kiến đực chết ngay khi chúng hoàn thành nhiệm vụ này và hiếm khi thấy bên ngoài tổ.
Kiến thợ
Hầu hết các thành viên trong tổ kiến là con cái và gần như mọi con kiến bạn thấy đều là con cái. Kiến thợ là con cái, nhưng không giống như kiến chúa, chúng không thể đẻ trứng. Thay vào đó, kiến thợ chịu trách nhiệm xây dựng, duy trì tổ, bảo vệ thuộc địa khỏi những con kiến khác muốn xâm lược và quan trọng nhất là nuôi dưỡng thuộc địa. Kiến thợ tìm kiếm thức ăn, thu thập và phân bổ thực phẩm, đảm bảo con non vừa được sinh ra phát triển đầy đủ cho đến khi trưởng thành. Kiến thợ không bao giờ nhàn rỗi. Tùy thuộc vào loài, kiến thợ có thể sống trong một vài tuần hoặc tối đa một năm.
Kiến cánh
Thỉnh thoảng trong cuộc đời của mình, kiến chúa sẽ đẻ một số trứng để nở thành con đực và con cái có cánh được gọi là kiến cánh. Một khi chúng trưởng thành, những con kiến này rời khỏi thuộc địa. Công việc của chúng là tìm một vùng đất mới để làm tổ.
Con đực và con cái sẽ giao phối với nhau, sau đó con đực chết và con cái trở thành kiến chúa, đẻ trứng và bắt đầu xây dựng một xã hội mới.
Tổ kiến tồn tại được bao lâu
Sau khi được thành lập, tổ kiến sẽ hoạt động cho đến khi con kiến chúa qua đời. Do đó, tuổi thọ trung bình của một tổ kiến là khác nhau đối với từng loài kiến.
Một số loài kiến gây hại nhất là kiến lửa và kiến thợ mộc. Kiến lửa là một loài hung dữ có hại cho vật nuôi và thậm chí cả con người, đặc biệt là trẻ em. Kiến lửa chúa có thể sống và đẻ hơn 1.000 quả trứng mỗi ngày trong vòng 7 năm. Kiến thợ mộc làm tổ bên trong các cấu trúc bằng gỗ và có thể gây ra thiệt hại đáng kể cho ngôi nhà của bạn. Tuy nhiên, không giống như mối, chúng không ăn gỗ. Đàn kiến thợ mộc có thể phát triển mạnh đến 5 năm. Nói chung, tổ hoặc gò càng lớn, số lượng kiến càng đông.
Số lượng kiến trung bình trong một tổ
Dân số trung bình của một tổ kiến phụ thuộc vào loài. Tổ của kiến lửa có thể là nhà của hàng chục ngàn con kiến. Giống như một số loài khác, kiến lửa có thể tạo ra thứ gọi là siêu tổ. Một siêu tổ là sự kết hợp của nhiều tổ lại với nhau, với nhiều kiến chúa trong đó… Siêu tổ có vùng lãnh thổ trải dài hàng dặm với sự góp mặt của hàng triệu con kiến.
Tổ của kiến thợ mộc nhỏ hơn một chút và phát triển dần dần. Ngoài ra, đàn kiến thợ mộc có chỉ phục tùng một kiến chúa duy nhất và chỉ duy nhất một kiến chúa trong tổ. Kiến nhà hoặc kiến hôi thường tìm thức ăn từ các loại thực phẩm có đường trong nhà. Giống như kiến lửa, thuộc địa của chúng có thể là nhà của nhiều kiến chúa. Những con kiến này cũng di chuyển thường xuyên, thiết lập nhiều ổ tạm thời khiến cho việc ước tính số lượng kiến chính xác trong tổ rất khó khăn.
Chỉ có kiến chúa được hưởng đặc quyền ngủ say, còn lũ kiến thợ buộc phải tranh thủ ngủ gật hàng trăm lần trong ngày.
Sự khác biệt trong cách ngủ giải thích tại sao kiến chúa sống tới vài năm, còn tuổi thọ của kiến thợ chỉ tính bằng tháng. Tuy nhiên, nó đảm bảo rằng kiến thợ luôn tỉnh táo trong mọi thời điểm để làm việc và bảo vệ tổ.
Ba chuyên gia Deby Cassill, Skye Brown và Devon Swick của Đại học South Florida và George Yanev của Đại học Texas [Mỹ] nghiên cứu hành vi ngủ của loài kiến lửa Solenopsis invicta. Họ gây dựng một tổ kiến gồm ba kiến chúa, 30 kiến thợ và 30 ấu trùng trong phòng thí nghiệm rồi đặt tấm kính lên phía trên tổ. Một số máy quay được đặt ở phía trên tấm kính để ghi hình liên tục. Do kiến lửa thường sống dưới mặt đất, nhóm nghiên cứu nghĩ rằng hành vi ngủ của chúng sẽ không bị tác động bởi chu kỳ ngày-đêm.
Kết quả ghi hình cho thấy, kiến thợ thường xuyên ngủ gật trong những khoảng thời gian nhất định. Tuy nhiên, chúng không ngủ gật cùng lúc. Nếu tính trung bình thì mỗi con kiến thợ ngủ gật 250 lần mỗi ngày, mỗi lần chỉ diễn ra hơn một phút. Tổng thời gian ngủ của chúng là 4 giờ 48 phút mỗi ngày.
Vào mọi thời điểm luôn có tới 80% kiến thợ tỉnh táo.
“Tỷ lệ trên, cùng với tình trạng ngủ gật liên tục của kiến thợ, đồng nghĩa với việc mọi nhiệm vụ trong tổ luôn được hoàn thành. Luôn có ít nhất một kiến thợ sẵn sàng làm việc nếu có nhiệm vụ phát sinh. Khi công việc giảm, kiến thợ ngủ nhiều hơn”, Cassill cho biết.
Những con kiến chúa ngủ lâu hơn so với “thần dân” của chúng. Thậm chí chúng còn “đồng bộ hóa” giấc ngủ, bởi nhiều lần nhóm nghiên cứu nhìn thấy cả ba con chúa ngủ cùng lúc. “Giống như chó săn, lũ kiến chúa nằm lên nhau trong lúc ngủ. Khi tỉnh giấc chúng lại tách ra”, Cassill kể.
Trung bình kiến chúa ngủ 90 lần mỗi ngày, mỗi lần hơn 6 phút. Như vậy tổng thời gian ngủ của chúng vào khoảng hơn 9 tiếng đồng hồ mỗi ngày. Kiến chúa có hai kiểu ngủ. Thỉnh thoảng con chúa ngủ lơ mơ vì râu của chúng cứ dựng lên giữa chừng rồi hạ xuống. Trong khi ngủ lơ mơ, kiến chúa rất dễ tỉnh giấc bởi tiếng động. Song những giấc ngủ như thế chỉ chiếm số ít, bởi chúng thường xuyên có những giấc ngủ sâu. Khi ấy râu của chúng thụt vào, còn miệng ngậm chặt. Nhóm của Cassill còn có bằng chứng cho thấy kiến chúa mơ trong giấc ngủ sâu.
Đối với loài kiến, tình trạng ngủ ngắn của con thợ chính là nhân tố giúp con chúa có cuộc sống yên bình và lâu dài. Nhiệm vụ của kiến thợ là cung cấp thức ăn và bảo vệ kiến chúa cùng đàn con mà con chúa sinh ra. Vì gánh vác trách nhiệm nặng nề và làm việc vất vả nên kiến thợ chỉ sống được vài tháng [tối đa là 6 tháng], trong khi tuổi thọ của kiến chúa có thể lên tới 6 năm.
Con chúa của một số loài kiến khác có thể sống tới 45 năm.
Tuổi thọ của kiến phụ thuộc vào vai trò của nó trong đàn. Con đực sống trong vài tuần, trong khi kiến chúa tồn tại hàng thập kỷ trong điều kiện thích hợp. Hầu hết các loài kiến thợ đều sống sót sau vài tháng, như Trường Khoa học Đời sống ASU đã nêu.
Trong đàn kiến, mỗi loại kiến có một nhiệm vụ cụ thể. Vai trò duy nhất của kiến đực là giao phối với kiến chúa. Kiến thợ là những con kiến cái nhận được ít thức ăn hơn trong giai đoạn ấu trùng. Trong khi chúng không sinh sản, chúng cung cấp công việc cần thiết để giữ cho thuộc địa tồn tại. Kiến chúa lớn hơn kiến cái và chịu trách nhiệm đẻ trứng trong đàn.
Đăng nhập
Đăng nhập để trải nghiệm thêm những tính năng hữu ích
ZaloNóng
Mới
VIDEO
CHỦ ĐỀ
Vòng đời của kiến diễn ra như thế nào ?
Cũng giống như bao loài côn trùng khác, kiến trải qua kiểu biến thái hoàn toàn gồm 4 giai đoạn trong vòng đời: trứng, ấu trùng, nhộng và trưởng thành. Mỗi giai đoạn là một hình thái khác nhau và những đặc điểm khác nhau.
Thời gian hoàn thành vòng đời có thể mất từ vài tuần đến vài tháng, tùy thuộc vào môi trường, nhiệt độ, nguồn thức ăn và từng loài.
Vòng đời của kiến
Cũng như loài ong, kiến là loài côn trùng xã hội, có nhiều giai cấp tầng lớp trong tổ. Mỗi tầng lớp có một nhiệm vụ riêng, kiến thợ thì làm nhiệm vụ kiếm ăn và xây dựng tổ, kiến đực thì làm nhiệm vụ giao phối, kiến cánh thì có trách nhiệm mở rộng thuộc địa. Và người quan trọng nhất giúp bảo đảm số lượng trong quần thể là kiến chúa.
Quá trình phát triển của kiến
Sau khi những cuộc giao phối trên không cùng kiến đực, kiến chúa đẻ hàng trăm trứng, vòng đời của kiến bắt đầu từ đây.
Sau khi thụ thai thành công cùng kiến đực, kiến chúa tìm một nơi thích hợp để đẻ trứng. Trứng kiến rất nhỏ, có màu trắng. Trứng kiến thường bị nhầm lẫn với ấu trùng do có màu trắng đục. Trứng nở sau 1-2 tuần.
Sau một thời gian nằm trong trứng, chúng xé nát lớp vỏ bọc và bước ra ngoài, hít thở những sự sống đầu tiên. Ấu trùng có hình dạng khá giống con dòi, thân hình bầu, trắng, không có chân, phần đầu khá nhỏ.
Kiến thợ ngoài việc xây dựng tổ và kiếm ăn, chúng còn có trách nhiệm nuôi dạy những người trẻ, hầu như trong suốt thời gian này, ấu trùng được những thành viên trong tổ nuôi dưỡng chu đáo. Ấu trùng là những kẻ ăn tạp, chúng ăn bất cứ thứ gì có thể nhìn thấy.
Kiến thợ cho ăn bằng cách nuốt thức ăn vào bụng, thức ăn đi vào ruột hợp cùng các enzym, cuối cùng chúng truyền cho ấu trùng thông qua đường hậu môn đến miệng của ấu trùng [proctodeal].
Giai đoạn này ấu trùng được cho ăn mãnh liệt, chúng lột xác 3-4 lần trước khi chuyển sang hình thái nhộng. Một lần lột xác, cơ thể chúng sẽ to ra.
Sau lần lột da cuối cùng, ấu trùng hóa nhộng. Ở hình thái này, nhộng khá giống kiến trưởng thành, tuy nhiên chúng không có chân và râu được cuộn lại vào trong cơ thể.
Giai đoạn này, nhộng có màu trắng trong, không hoạt động nhiều, cũng không ăn uống. Thoạt nhìn có vẻ chúng đang ngủ ngon nhưng bên trong cơ thể đang có sự biến đổi diễn ra mãnh liệt.
Ở một số loài, nhộng có thể nằm trong cái kén [giống như trứng], cái kén được hình thành từ lớp cuticle ở lần lột xác cuối cùng của ấu trùng.
Hãy để ý, khi bạn cố tình phá nơi ở của chúng bằng cách đào tổ lên, bạn sẽ thấy những con kiến thợ chạy nhốn nháo, mang theo nhộng và ấu trùng “bỏ trốn”, thậm chí chúng còn mang theo cả trứng. Trứng và ấu trùng được kiến dùng enzym làm dính lại với nhau, do đó mỗi khi chạy trốn, chúng thường mang theo cả cụm bên mình.
- Trưởng thành
Sau một thời gian phát triển trong cái kén, kiến trưởng thành phá hủy lớp vỏ và chui ra ngoài, lúc này chúng có màu đục hơn, các bộ phận đầy đủ và sẵn sàng bước những bước đi đầu tiên.
Kiến trưởng thành sẽ trở thành 3 loại: kiến đực, kiến thợ và kiến cánh [sau này là kiến chúa]. Số phận của những con kiến đã được quyết định từ trong trứng. Kiến cánh sẽ trở thành kiến chúa sau những chuyến bay đến vùng đất mới, tại đó chúng sẽ giao phối với kiến đực và tạo lập một vương quốc cho riêng mình. Kiến thợ vẫn phải lớn lên và làm những nhiệm vụ cao cả của mình. Kiến đực sẽ là lực lượng giao phối với kiến chúa để sinh sản.
Kiến thợ không có cánh, chúng làm việc chăm chỉ như một người nông dân và không bao giờ ra khỏi thuộc địa. Kiến đực và kiến cánh sẽ cùng nhau đi đến các vùng đất mới để sinh sản và phát triển. Tại đây, vòng đời của kiến được lặp lại.
Một số loài kiến tiêm chích nọc độc khi chúng cắn, có thể gây ra dị ứng rất nghiêm trọng ở người.Kiến được coi là loài côn trùng gây phiền nhiễu trong và xung quanh toà nhà.
Tác hại của kiến đối với con người
– Kiến ăn nhiều loại thức ăn. Một số ăn hạt giống, săn động vật khác và có cả loài ăn nấm… nhưng hầu hết chúng thích đồ ngọt & mật của rệp vừng. Hầu hết những gì chúng làm được là do bản năng [nghĩa là chúng không phải nghĩ hay tập làm những công việc này để làm như thế nào]. Các con kiến tìm mồi ở khắp mọi nơi, đôi khi lấy của các tổ khác.
– Đa số các loài kiến chỉ tấn công con người khi chúng bị cản đường đi kiếm ăn hoặc chúng ta mang trên người những loại thức ăn mà loài kiến thích.
– Tuy nhiên, một số loài kiến có một tài năng bí mật khác như là những nghệ sĩ nhào lộn, xếp hình …
Kiến có thể gây tổn hại cho sức khỏe con người do kiến mang trên mình [hay trong đường tiêu hoá] những tác nhân gây bệnh như tiêu chảy, đậu mùa và rất nhiều các vi khuẩn gây bệnh khác kể cả khuẩn ngộ độc thức ăn.
– Có rất nhiều loại kiến có nọc độc nguy hiểm, các nọc độc này sẽ gây ra mẩn ngứa và có thể gây ra dị ứng nghiêm trọng đặc biệt ở một số người mẫn cảm. Đặc biệt là kiến lửa hoạt động rất mạnh và rất hung dữ, và có thể giết động vật hang non hoặc gây ra đau đớn và sợ hãi cho con người.
– Không chỉ có vậy kiến còn gây hại rất nhiều đối với nông nghiệp nhất là trong mùa vụ mới gieo trồng giống mới …
Bài viết: Phùng Thị Hương – Phòng IT