Sáng kiến rèn kĩ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5

1. MỘTSỐBIỆNPHÁP GIÚPHỌCSINHLỚP5HỌCTỐTVĂNTẢCẢNH A. PHẦNMỞĐẦU 1.Lýdochọnđềtài: TiếngViệt ở bậcTiểuhọclàmộtmônhọccónhiệm vụ hìnhthànhvà pháttriểnchohọcsinhcáckỹ năngnghe,đọc,nói,viếtđể họctậpvàgiao tiếp,gópphầnrènluyệncácthaotáctư duy.Ngoàiviệcđượccungcấpcác kiếnthứcbanđầuvề TiếngViệt,thôngquamônhọcnày,cácemcònđược bồidưỡngtìnhyêuvớitiếngmẹđẻ,hìnhthànhthóiquengiữgìnsựtrongsáng củaTiếngViệt,gópphầnhìnhthànhnhâncách. TrongchươngtrìnhTiểuhọc,Tiếngviệtđượcchiathànhnhiềuphânmôn, mỗiphânmôncónhiệmvụ rènchoHSnhữngkĩnăngnhấtđịnh.Đặcbiệt, Tậplàmvănlàphânmôncótínhtổnghợpcaonhất,nó giúp họcsinhrèn luyệnnănglựctrìnhbàytrìnhbày ở dạngvănbảnvớinhiềuthể loạikhác nhau,tíchlũyvốnsống,hướngcácemtớiđỉnhcaocủachân,thiện,mĩ. Đốivớihọcsinhlớp5,cácembắtđầuđượctiếpcậnvớikiểuvăntảcảnh nêncònnhiềulúngtúng.Việchướngdẫncácemhọctốtvăntả cảnhtứclà giúpcácemtháogỡ nhữngvướngmắc,xóađimặccảmngạihọcvăn,góp phầnnângcaochấtlượnghọctậpđốivớimônTiếngViệttrongtrườngTiểu học.Mặtkháccònbồidưỡngchocácemtìnhyêuthiênnhiên,caohơnnữalà bồidưỡngtìnhyêuquêhươngđấtnướcthôngquatìnhyêuđốivớinhững cảnhvậtthânthuộcquanhmình. ĐóchínhlàlýdomàtôilựachọnđềtàiGiúphọcsinhlớp5họctốtvăntả cảnh. 2.Đốitượngvàphạmvinghiêncứucủađềtài: 1
2. ­Họcsinhkhối5nóichung,cácđộituyểnVăn;họcsinhcáclớp5A nămhọc 2011­2012;nămhọc2012­2013;nămhọc2013­2014;nămhọc2014­2015; ­Quaquátrìnhgiảngdạy,bồidưỡng, dự giờ,trao đổihọchỏikinh nghiệmđồngnghiệp; ­Cáctàiliệucóliênquanđếncácbiệnphápnângcaochấtlượngdạy họcvăntảcảnhchohọcsinh; ­Mộtsốtácphẩmvănhọcchothiếunhi. 3.Mụctiêu,nhiệmvụnghiêncứu: ­Rènluyệnchohọcsinhthóiquenquansáttíchcực,tưởngtượng,ghi chépvàtíchlũykiếnthức,vốntừ. ­Giúphọcsinhbiếtcáchxácđịnhđúngyêucầucủađềbàiđểxâydựng hướnglàmbài. ­Hướngdẫnhọcsinhcáchtìmý,chọnýchobàivăntảcảnh. ­Rènkỹnăngdiễnđạttrongvănmiêutảcảnhchohọcsinh. ­GiúpHSnhậnravàkhắcphụclỗi. ­Nângcaochấtlượnglàmvănnóichungvàviếtvănmiêutảnóiriêng. 4.Cácphươngphápnghiêncứuchủyếu: ­Phươngphápnghiêncứulýthuyết; ­Phươngphápnghiêncứuthựctiễn; ­Phươngphápnghiêncứuthựcnghiệm; ­Phươngphápthựchành,luyệntập; . 5.Đónggópmớivềmặtkhoahọccủađềtài: ­TạochoHSmộtthóiquenhọctậpkhoahọc,chủ độngđốivớiphân mônTậplàmvănnóichungvàlàmvăntảcảnhlớp5nóiriêng; ­Làmtiềnđềchoviệchọctốtmônvănởbậchọctrên; 2
3. ­Hỗ trợ choGVTiểuhọcmộtsốbiệnpháptrongquátrìnhgiảngdạy gópphầnnângcaochấtlượngdạyhọcvăntảcảnhchohọcsinhlớp5; B. PHẦNNỘIDUNG: 1. Cơsởkhoahọc: a] Cơsởlýluận: Chúngtabiếtrằng,quátrìnhnhậnthứccủaconngườiđitừtrựcquansinh độngđếntư duytrừutượng,từ tưduytrừutượngđếnthựctiễn.Vănhọclà mộtbộmônnghệthuậtsángtạongôntừđầygiátrị.Cóthểcoimỗitácphẩm vănhọclàmộtviênngọctrongcuộcsống,nóbaybổng,tạonênnhữngkhúc nhạclàmchocuộcsốngđờithườngthêmchấtthơ.Vậylàmthế nàođể cho họcsinhtiểuhọcnóichungvàhọcsinhlớp5nóiriêngcũngcảmnhậnđược chấtthơtrongcuộcsống,cũngcóthểsángtạonênnhữngtácphẩmnghệthuật béconcógiátrị?TôinghĩđóchínhlàcôngviệcmàmỗigiáoviênTiểuhọc cầnlàmđược. Thựctế,chươngtrìnhTiếngViệtlớp5sovớilớp4thìthờilượngcáctiết luyệnkĩnăngviếtvănđượcnânglênkhánhiều.Riêngkiểubàitảcảnhcó15 tiết[từtuần1tuần11],sauđólạiôntậpvềcuốinăm.Cácemđãbướcđầu làmquenvớicáckháiniệmtrừutượng,làmvănđãđòihỏicácemphảicócách viếtgiàdặnhơn,sinhđộnghơn.Vàđặcbiệt,trongvăntả cảnhphảicóhình ảnhsốngđộng,thuyếtphụclòngngười,làmthế nàođể khiđọc,tacócảm giácnhưcảnhđóđanghiểnhiệnngaytrướcmắt.Nhưvậy,tứclàtaphảilàm đượccáiviệccủangườihọasỹlàvẽnênmộtbứctranhnhưngkhôngphải bằngcâycọvẽmàbằngngôntừ.Điềuđókhôngthểcóđượctừlýthuyếtsang thựchànhbởitư duycủacácemcònchưatiếpnhậnngayđượcnhữngkiến thứctrừutượng.Cảmquancủacácemcònrấtthôsơ,chưacónhiềutínhhình ảnh,sángtạonghệthuật. b]Cơsởthựctiễn: 3
4. Thựctế họcvăncũngcònnhiềubấtcập.Cácemhọcvănmộtcáchkhó khăn,miễncưỡng.Hơnnữa,sựsaymêcủacácemtrongconđườngtìmtòitư liệuhọcvăncũngquáítỏi,hầunhưlàkhôngcóbởinhữngthôngtinthờihiện đại:hoạthình,truyệntranh,gamecuốnhút.Hiếmkhivàothưviệnhaynhà sáchthấycácemtìmlựachọnnhữngtácphẩmvănhọcnhư Dế Mènphiêu lưuký,ĐấtrừngphươngNam,Tuổithơdữdội,Búpsenxanh haynhữngtập thơnổitiếngnhưGócsânvàkhoảngtrờiMặtkhác,sựtrảinghiệmthựctế cuộcsốngcủacácemcònbịbóhẹpbởinhiềulýdo.Điềuđóđãlàmnghèođi vốnngôntừnghệthuậtquýgiácủavănhọctrongmỗihọcsinh.Chínhvìvậy, lênbậcTrunghọccơsở,cácemlạicànggặpnhiềukhókhăntrongmônNgữ văn,trongvănbiểucảm,trongnhữngdạngđề mở đầysángtạo.Làmộtgiáo viênlàmcôngtácgiáodục ở bậcTiểuhọc,tôinhậnthấyphươngpháphọc văncủahọcsinhvàphươngphápdạyvăncủamộtsốgiáoviêncònnhiềuhạn chế,thườngkhôngbiếtnênbắtđầutừđâuhoặcngạikhóbởirènkỹnăngviết vănlàcảmộtquátrìnhbềnbỉmưadầmthấmlâu. 2.Thựctrạngdạyvàhọcvănhiệnnay: Quathựctếgiảngdạyvàtraođổivớicácbạnđồngnghiệpvềdạyhọccác tiếtTậplàmvăncóliênquanđếntảcảnhtôinhậnthấycònnhiềubấtcập. ­Vềphíangườidạy,đâylàmộtphânmônkhó,đòihỏinăngkhiếucánhân, đòihỏiphảicómộtkiếnthứctổnghợp,cósự rungcảmcủatâmhồn.Bên cạnhđó,tổngsốhọcsinhtrênlớpvẫncònđôngnênchấmchữakhócóthểchi tiết,tỉmỉ,mộtbộphậngiáoviênchưathựcsựtậntâm.Vìvậy,trongquátrình giảngdạythườngdiễnrahaitháicực: +Hoặclàhướngdẫnchungchungsauđóđểhọcsinhtựmàymò. +Hoặclàhướngdẫntỉ mỉ,mangtínhđịnhhướng,dùngvănmẫu.Cả hai cáchtrênđềulàmchohọcsinhkhôngbiếtlàmvăn,khôngbiếtcáchsángtạo, dẫnđếntưtưởngngại,chán. 4
5. ­Về phíangườihọc,kiếnthứcsáchvở cũngnhư kiếnthứcthựctế còn nhiều lỗ hổng.Nhiềuhọcsinh ởnôngthônchưamộtlầnrathànhphố,đếnthủ đô,didulịchở nhàbố mẹ ngônngữ thômộc[vănhóagiađìnhrấtquan trọng,cácemcóthể tíchlũytrongquátrìnhgiaotiếphàngngày].Ngượclại, họcsinhthànhphốnhiềuemlạlẫmvớiruộngđồng,vớinhữngdòngsông,với đêmtrăngsáng.Tàiliệu,vănmẫutrànlantrongcáchiệusách,trêninternet cộngvớiviệcsử dụngthiếutínhtíchcựcđãtạonênnhữngbàivănvớibức tranhphongcảnhgiốnghệtnhauvề gócnhìn,cảmnhận,thiếuthựctế đến đángbuồn.CóemtảdòngsôngHồngnướctrongvănvắt,soirõmâytrờilồng lộngmàkhôngbiếtdòngsôngHồngchởnặngphùsađỏchóinhưsonvềmùa lũvàhồngnhạtkhixuânvề.Cácemtả:Saucơnmưa,trờihửngsáng,chị gà máitơdẫnđànconlụctụckiếmmồi màkhôngbiếtgàmáitơlàgàmáichưa đẻtrứnglứanào..v..v ­Vềphíaphụhuynh,nhiềungườicòncócáchnhìnlệchlạcvềmônTiếng Việt,chorằngvănchỉlàlýthuyết,sáorỗng,khôngphụcvụchothựctếcuộc sốngnênxemnhẹ,khôngđầutư. Cụ thể quanhiềunămhọc,tôitheodõi,khảosátnhậnthấycácemcókĩ năngviết văntốt,cóhứng thúvớivăntả cảnh chỉ mới đạt20­30%,có khoảng7­10%họcsinhchưađạtkỹnăngviếtvănmiêutả.Điềuđóthựcsự đãlàmtôibănkhoăn,trăntrở.Tôiđãnghiêncứuvàápdụngmộtsốbiệnpháp trongquátrìnhdạyvănmiêutảcảnhchohọcsinh.Cụthể: 3.Cácgiảiphápchủyếutrongviệcrènkĩnănglàmvăntảcảnhcho họcsinhlớp5: 3.1.Hướngdẫnhọcsinhquansát,tưởngtượng,ghichépvàtíchlũy kiếnthức,vốnsống: 5
6. Vốnlàyếutốquantrọngđể họcsinhcóthểlàmnênbàivănhaynhưng vốnkhôngtự dưngmàcóđược,cũngnhư khôngphảichỉ tíchcóptrongcác tiếthọcmàđủ. Trongvănmiêutả,quansátvàtưởngtượngrấtquantrọng.Việcquan sátvàvịtríquansáttốt,gócquansátphùhợp:xahaygần,tronghayngoài,ban ngàyhaybanđêm,mùaxuânhaymùahạ,sẽgiúptanắmđượccái thầncủa đốitượng,cảmnhậnđốitượngmộtcáchrõràng,tinhtếhơn.Chẳnghạn,với ngòibútcủaThiSảnh,VịnhHạ Longhiệnlênsốngđộngvớitừnggócnhìn, càmnhậnkhácnhau:Trướchếtđólàvẻ đẹpkĩvĩvớihàngnghìnđảonhấp nhôkhuấtkhúc,cóchỗ đảosừngsữngchạydàinhư bứctườngthànhvững chãi,ngănkhơivớilộng,nốimặtbiểnvớichântrời.Cóchỗ đảodồnrathưa thớt,hònnàyvớihònkiabiệtlập,xatrôngnhưquâncờbàychonvontrênmặt biển. TácgiảcònnhậnthấyHạLongchẳngnhữngkìvĩmàcònduyêndáng. Đóchínhlàsự tươimátcủasóngnước,rạngrỡ củađấttrời.SóngnướcHạ Longquanhnămtrongxanh.ĐấttrờiHạLongbốnmùasángnắng Chínhvìvậy,tôithườnghướngdẫnhọcsinhquansát,ghinhận,khám phá nhữngcảnhvậtxungquanhmộtcáchtíchcực.Trongnhữngbuổisinh hoạtngoạikhóa,thậmchígiờ chơi,tôicùnghọcsinhquansát.Vídụ,một buổisángthờitiếtđẹp,tôicùngcácemquansátbầutrời.Tôiyêucầucácem nóilênnhữngđiềumìnhthấy,khuyếnkhíchtìmranhữngnétriêngbiệtmà ngườikhácchưapháthiệnra. Cóemthấybầutrờihômnaythậtcaovàthậtxanh;cóemlạithấytrên nềntrờicòncónhữngcụmmâytrắngxômxốptrôibồngbềnh;tinhtế hơn, cóemcòntrôngthấymộtcánhcòmảimốtbayngangnhư mộtdấungãcủa cậuhọctròviếtvộitrêntranggiấy.Haykhiquansátgócsântrườngmùa xuân,cóemthấysântrườngnhưvừađượcthaymộtlầnáomới.Câyxoàiđâm 6
7. nhữnglớplánonmàunâuđỏ nổibậttrênnềnxanhthẫmcủalágià.Trên nhữngcànhbàngkhẳngkhiuđãcóvôsố ngọnnếnxanhlấpló.Câyphượng cũngvộivãkhoenhữngchiếclánontơ,xanhmượt.Tấtcảtạonênmộtbức tranhxuântrànđầysứcsống.Tuynhiên,cóemcònpháthiệnra:Bụicỏ gà hômquacònxanhthẫmbởilớplágiàmàhômnayđãxuấthiệnmộtlớplámới trắngxanh,nonnớt. Cũngcókhi,tôichocácemxemcácđoạnvideovề :cảnhdòngsông, cơnmưa,mộtvùngquêtôiyêucầucácemxemlầnthứ nhấtvànêuxem mìnhquansátđượcnhữnggì.Lầnthứhaichocácemxemlạivàghichép,nói những điềuem nhìnthấy,nghe thấy,liên tưởngđể bổ sung cho các em nhữngcảnhquanmàmìnhchưatừngđượcđến. Songsongvớicácbiệpphápđóthìthưviệncũngđượcxemlàmộtcông cụ đắclựcchoquátrìnhgiúphọcsinhtíchlũychomìnhcáivốn.Thờigian ngoạikhóakhôngcónhiềunêntôiđịnhhướngchocácemchủ đề đọcsách trong2tháng.Chẳnghạntháng9,tháng10,tôiyêucầucácemđọccuốnDế MènphiêulưukícủanhàvănTôHoài,ghilạinhữngtìnhtiếtthúvị,nhữngcâu văntảcảnhmàemthích.Cuốitháng10,tôitổchứcsinhhoạtngoạikhóa,xây dựngcáctròchơicóliênquanđếnnộidungcâuchuyệnhoặccóthểđưaracác câuhỏi: ­Khibị bắtbỏ nằmtrongđáygiỏ,Dế Mènthấycảnhvậtxungquanh nhưthếnào? [Cỏnonxanhrờn,mặtnướcbạcmênhmông.Nắngvàngrảitrênlácây, vàngmộtmàutươilạ lùng điềuđónóilênđượctâmtrạngbuồnmanmác củaDếMèn.] ­Khirờiquêhươnglầnthứhaivàomùathu,DếMènthấycảnhvậtthế nào? 7
8. [Hôm ấynướcđầmtrongxanh.Nhữngángcỏ mượtrờirợi.Trờiđầy mâytrắng.Gióhiuhiuthổinhưgiụclòngkẻrađi.] ­MùađôngtrongconmắtcủaDếMènnhưthếnào? [Cánhđồngvàngrượixưakiađãđượcngườitalấyliềmgặt,bótừnglượm, cáiđònxócđâmngangthànhtừnggánh,quẩyvềsân.Trênmênhmôngchỉcòn trơlạinhữnggốcrạkhô. Thế làmùarétđãtới.Cánhđồngvắngngắt,màuxámtrêntrờivàmàu xámdướiđấtđãliềnvàonhauvàởgiữacógiósuốtđêmngày.] ­DếMènchuduthiênhạtrongtiếttrờimùaxuân. [Trờiđấtgiờđâylạisắpsangxuân.Giónhẹ.Thinhkhôngcaocao.Mỗi nămgặplạimùaxuân,tronglònglạithấyhaicâuthơ tự nhiêntrở lại,thật xinhtươithay: Cỏnonxanhrợnchântrời Cànhlêtrắngđiểmmộtvàibônghoa. Ainấyđềucahát.]v.v. Phầnthưởngchocácemđôikhichỉlàquekẹomút,bônghoahayđược ghitênvàobảngvàngtrongvườnvănhọcnhưngđãthựcsựtạochocácem sựhứngkhởivớiviệcđọcsáchtíchcực. Bêncạnhviệcquansát,khámphá,tôihướngdẫncácemghichéplạicác câu,từ,hình ảnhmàmìnhthích,màmìnhquansátđượchoặchọcđượctừ bạn,từcôgiáovànhữngngườixungquanh,vàoSổtayvănhọc.Nhưvậy,dần dần,cácemđãtíchlũyđượcchomìnhmộtcáivốnnhấtđịnhphụcvụ cho quátrìnhhọctập,giaotiếp. 3.2.Hướngdẫnhọcsinhxácđịnhđúngyêucầucủađề bàiđể xây dựnghướnglàmbài. Đềbài,chủđềcủabàivănquyếtđịnhcáchquansát,tìmý,sắpxếpývà diễnđạtcủabàivăn.Nếukhôngnắmvữngyêucầucủađề bàithìbàivănsẽ 8
9. đichệchhướngvàkhôngđạtyêucầu.Nhiềuhọcsinhlàmvănlạcđề,xađềlà vìvậy.Bởithế,cầnthiếtphảiluyệntậpchohọcsinhkỹnăngtìmhiểu,xác định đúngyêucầuđềra. Cácyêucầuđềunằmtoànbộtronglờivăncủađề ra.Vìthế,việcđầu tiênlàtìmnhữngtừ ngữ thể hiệnyêucầucủađề bằngcáchtrả lờicáccâu hỏi:Tảcáigì?[xácđịnhđốitượngmiêutả],tảnhưthếnào?[đặcđiểm,tính chấtđốitượng],tả để làmgì?[mụcđíchmiêutả].Khitrả lờixongtấtcả nhữngcâuhỏinàychúngtasẽđịnhhướngbộxương,cáikhungcủabàivăn. Vídụ:Hãytảlạicảnhquêhươngemvàomộtbuổichiềuthu. GVhỏi: ­Đềyêucầutảgì?[cảnhquêhương] ­Tảvàothờiđiểmnào?[buổichiềuthu­đặcđiểm,tínhchấtcủacảnh] ­Vậycảnhquêhươnggồmcónhữnggì? [Ởquênhư:dòngsông,câyđa,bếnnước,conđường,cánhđồng,triền đê,làngmạc. Ở thành phố như: góc phố, những ngôi nhà, vỉa hè, hàng cây, con đường..] ­Vậyđólàcảnhtổnghợphayphongcảnhhay1địađiểm? [cảnhtổnghợpquangcảnh] ­GVmởrộngthêm:yêucầutảcảnhtổnghợpthườngchứacáctừngữ như:mộtmiềnquê,quêhươngem,cảnhvùngquê,nơiem ởNóbaogồm nhiềucảnhnhỏ,lẻ,gộplại. ­Vậybuổichiềumùathuthườngcónhữngđặcđiểmgì? [Trờitrongxanh,cao,nắngvàngrảinhẹ,khônggaygắt,khônggian thườngthậtêm,thậtdịudàng.Cuốithuthườngcógióheomay.Sắcmàucủa mùathuthườnglàmàuvàng:vànghoacúc,lávàngMùathucũnglàmùaquả 9
10. chín.Ởquêtacóthểngửiđượchươngquảchíntrongcácvườnnhà.Bứctranh thuthườngđượctoátlênvẻdịudàng,êmả] Saukhilàmxongcáccôngđoạnđó,cácemđãcóđượcmộthướngđicho mìnhkhiquansátvàchọný. 3.3.Hướngdẫnhọcsinhcáchtìmýchobàivăntảcảnh: Khihọcsinhđãxácđịnhđúngyêucầucủađề,xácđịnhchínhxácđối tượngmiêutảnhưngchắcchắnchưathểđịnhhướngmộtcáchcụthểchobài viết.Để giúphọcsinhđịnhhìnhđượchướngviếtbàitả cảnh,tôiđãhướng dẫncácemcácbướctìmý: ­Nhấtnhấtphảitheotrìnhtự:tìmýbaoquátkhônggiancủacảnhchung sẽtả,sauđócụthểsẽcónhữngcảnhnào?Cảnhnhưthếnào? ­Baoquátkhônggiancảnhđượccoilàmộtbướcpháchìnhcơbản tronghộihọa,làmộtthaotácsơ khoángcủabứctranhphongcảnh,rấtquan trọngtrongviệcđịnhhìnhtâmthế cũngnhư nhãnthế chongườithưởngthức bứctranhbằngngôntừ.Vậyhọcsinhcầnphảinắmđượccáchviếtphầnbao quátkhônggiancảnhnhưthếnào.Thựctếtôithấyhọcsinhthườngviếtmột cáchcộclốc,cụtlủn,cókhichỉđược1­2câuchophầntảbaoquát.Nêndùvăn khôngphảilàlĩnhvựctựnhiên,tôivẫnđưaratheomộtcôngthứcdễnhớcho họcsinh: +Đểtảbaoquátcảnh,trướchếtphảicócâuxácđịnhvịtrímiêutảkhái quát.[từxa,từtrênnhìnxuống,đứngtrêntriềnđê]Thườnglàmộtvịtrícao hơn,xacảnhtrungtâmđểcóthểchụpđượctoàncảnhmiêutảvàonhãnquan củangườiquansátmộtcáchtươngđốitrọnvẹn. +Saucâuvăngiúpngườiđọcbiếtđượcvị trícủangườiquansátlà nhữnglờivănnhậnxét,đánhgiáđầynghệthuậtvềcảnhchungđó. Cũngkhôngquênlưuývớihọcsinhrằng:Lờivănnhậnxét,đánhgiá kháiquấtđầynghệ thuậtlànhữnglồ vănsử dụnglinhhoạtcácbiệnpháptu 10
11. từsaochocảnhtảnổilênsốngđộng,tựnhiên,hồnhậu,trongsáng,sáthợpvới yêucầucủađềđãxácđịnh,bộclộcđượctìnhcảmcủangườiquansátcảnh. Vídụ:Tảcảnhquêhươngemvàomộtbuổichiềuthu. Đứngtrêntriềnđê,thả mắtngắmnhìntoàncảnhquêhương,tôinhư đangđắmmìnhtrongsắcthuvàngcủachốnlàngquêthanhbình,trùphú. Chiềuthuêmảlạlùng,chỉcólàngiónhènhẹthổicùngtiếngsáodiềududu trênthinhkhông. Haymộtvídụkhácvềtảdòngsôngquêhương. Đứngtrênnúicaonhìnxuống,dòngsôngNgànPhố hiệnratrướcmắt tôinhưmộtconrồngđangmảimêtướimátchoxómlàng,chobãimíanương ngô.Chẳngbiếtsôngbắtnguồntừ đâu,chỉ biếtlòngsôngđầyăm ắpnước, hiềnhòatrôimãirồihợplạiởbếnTamSoa.. ­Nhữngýcốtyếunhấtcủamộtdànbàivăntả cảnhcòncócụ thể nhữngcảnhnào?[nếulàcảnhtổnghợpthìcảnhsẽ chiathànhnhiềucảnh đơn,trongđócảnhđơnnàolànổibậtnhất?nếulàtảcảnhđơnthìtrongcảnh đơncóđiểmnổibậtgì?Nhưthếnào?] Muốnnhư vậy,ngườiviếtphảiquansátvàdẫnrađượchình ảnhcụ thể,tiêubiểu.Nhưngphầnlớnhọcsinhthườngsavàogặpđâunóiđóvà khônghề xácđịnhđượcmìnhđưaranhữngcảnhđónhằmmụcđíchlàmnổi lêndiệnmạogìcủacảnh,cólàmnổibậtđượcchủđềmàmìnhđãxácđịnhở đầubàiyêucầukhông?Để khắcphụctìnhtrạngnày,tôiđãchútrọngrèn luyệnchohọcsinhkỹnăngxácđịnh,lựachọnnhữngđặcđiểmtiêubiểucủa cảnhsẽtả. Vídụ:Cảnhkhuvườnbuổisángmùathusẽcónhữnggì? Đầutiên,tôigiúpcácemxácđịnh:đólàmộtkhuvườntươitốt,đầyhoa thơmtráingọt,rấtthanhbình,đậmchấtthônquê,dândãmàmangđượcvẻ đẹptrùphúcủachốnquêhươngyêudấu.Đặcbiệtcảnhphảimangđược 11
12. dángdấpcủathờigian,khônggianmàđề quyđịnh[cóđặctrưngcủamùa thu].Trongkhuvườnđónổibậtnhấtlàcâygì?Đặcđiểmcâyđónhưthếnào? Nócótácdụngnhưthếnàotrongtổngquancủakhuvườn? Sauđó,giáoviênhướngchohọcsinhtáihiệntừnghình ảnhcủakhu vườntheotrítưởngtượngnhưngphảisátvớihiệnthực. Vídụ: Trướcsânnhà,giànthiênlýdâyleovấnvítkhéoléokhoenhữngchùm hoaxinhxắnnhưmuônngànngôisaoxanh. Cạnhbểnướccócâycauđangtrổhoa.Tàulàgiàdangrộng,đọtlánon caovút,bênnáchlá,lấplóbuồnghoamứinở.Hoacautrắngrơilộpđộptrên nềnsângạch. Nhữngđọtmồngtơiquănmìnhvắttrênbờdậu. Bụichuốivớibuồngquảnặngđãngảmàutrứngcuốc. Hàngbưởivớinhữngtráichínvàngonglúclỉu,đuđưa. Cảnhnổibậtnhấttrongkhuvườnlàvạtcảiđãtrổngồng.Nhữngbông hoacảicủtrăngtrắngtimtímtrộnlẫnsắcvàngtươinhưmàunắngcủađám hoacảisengọiđàmbướmrậprờntrôngxanhưnhữngđốmnắnglunglinh. Vớicáchlàmnhưtrên,tôiđãchohọcsinhluyệntậptìmđặcđiểmcủa nhiềucảnhkhácnhauvớinhữngthờigianvàkhônggianđadạng.Cácem đượcluyệntậpdướihìnhthứcAitìmđượcnhiềuđặcđiểmnhất.Giáo viênhệ thốngvàgiúpcácemlựachọnnhữngđặcđiểmtiêubiểunhấttrong mỗicảnh.Điềuđógiúphọcsinhtìmđượchứngthúlàmvăntảcảnhkhimình cóthểtựpháthiệnranhiềuđiềuthúvịtrongthiênnhiên.Dầndần,cácemsẽ cóđượckỹ năngtìmvàlựachọnýmàkhôngcầnsự giúpđỡ nhiềucủacô giáo. 3.4.Rènkỹnăngdiễnđạtchohọcsinhtrongbàivăntảcảnh. 12
13. Tìmđượccácđặcđiểmtiêubiểucủacảnhđịnhtả vẫnchưaphảilàtả cảnhtốt.Vấnđề làhọcsinhphảidựnglạiđượccảnhmộtcáchsốngđộng, chânthựcvàcótínhnghệthuật.Vậynhữngđặcđiểmvừatìmđượcở trênsẽ đượcdiễnđạtnhưthếnào?Đólàmộtđiềucầnđượcquantâm. Thựctếlàquachấmcácbàitảcảnhcủacácemcònthậtđángbuồnbởi vốntừ cònnghèo,cókếtquả quansátrồichuyểnthànhcâuvăn,bàivănđầy vụngvề,rờirạc,thiếuliênkết,dùngtừ sainghĩa.Như vậy,để bàilàmvăn cảuhọcsinhdiễnđạttrongsáng,cósứchấpdẫn,khôngcóconđườngnào kháclàphảităngcườngluyệntập,traudồivốnngôntừ nghệ thuậtchocác em. Tabiếtrằng,thế giớiâmthanh,hìnhtượngvàmàusắctạochobàivăn miêutảcủacácemthậthơn,sốngđộnghơn,gópphầnkhôngnhỏchovẻđẹp củabàivăn. Cácbiệnpháptutừnhưnhânhóa,sosánhcũnglàthếmạnhđặctrưng, làphươngtiệnmiêutả hữuhiệu.Sosánhlàbiệnphápnghệ thuậttạohình, khiếnchosựvậtđượcsosánhcụthểhơn,hấpdẫnvàlôicuốnngườiđọc.Sử dụngsosánhtrongbàivăncònlàcáchthứclàmđẹpngôntừ.trongtảcảnhcần cónhiềuhìnhảnhsosánh. Chẳnghạn: Mặthồphẳnglặngnhưmộttấmgươnglớnsoirõbầutrờixanh. Dòngsôngnhưmộtchiếckhănvoanmỏngmànàngtiênnàođóđánhrơi trêncánhđồng. Quêhươngvàothunhưmộtbứctranhvớinhữngsắcmàutươisáng. Nhânhóacũnglàmộtbiệnphápmiêutả sinhđộng,hấpdẫn,lýthúcác sự vật,hiệntượng,làmchonhữngđốitượngnàykhôngphảilàngườinhưng lạimangdấuhiệu,thuộctínhcủangười.Nhânhóalàconđườngthúvị nhất, ngắnnhấtđưanhữngvấnđề trừutượngđếnvớinhậnthứccủaconngười. 13
14. Khisử dụngnhânhóa,ngườiviếtđượcthả sứcvùngvẫy,lựachọnngôntừ đểlàmtăngsựuyểnchuyển,mềmmạikhidiễnđạt. Chẳnghạn: Dòngsôngchảyvòngquanhlàng,taliêntưởngđếnđiềugì? Nhưvòngtaycủangườimẹhiềnômấplấyđứaconyêu. Gióthổikhiếnlácâyvavàonhauxàoxạccóthể liêntưởngđến hàng câyđangbávainhauthìthầmtròchuyện. Hình ảnhtrăngnhôrakhỏiđámmây,chiếusángcóthể liêntưởngchị Hắngvénmây,âuyếmnhìnđànemnhỏđangchơiđùadọcconđườngnhỏ. Ngoàira,tôicòn bồidưỡngkhả năngsử dụngcáctừ ngữ gợitả,gợi cảm,cácbiệnpháptutừbằnghệthốngbàitậpbổtrợthôngquacácphânmôn kháchoặccáctiếttựhọc. Mộtsốdạngbàitậpnhư: Tìmcáctừgợitả +Tiếnggió:vivu,laoxao,rìrào,xàoxạc +Tiếngmưa:lộpđộp,títách,boongboong,ràorào +Âmthanhtrongcuộcsống:lợnengéc, ụt ịt,chimhótvéovon,chim kêulíchrích,tiếngcòixebimbim,bípbíp,tiếngdếkêurỉrả,ríchrích +Hìnhảnh:sâuhunhút,xanhngănngắt,rộngthênhthênh, +Chỉmàu:đỏối,vànghoe,xanhlè,trongvắt +Chỉ mùi:thơmthoangthoảng,hănghắc,nồngnàn,nồngnồng,ngan ngát Saukhicácemđãtìmđượctừ,tôitiếnhànhgiúpcácemlựachọntừphù hợp Vídụ:Hoacauchúngtachọnmùihươngnhưthếnào?[hănghắc] Âmthanhgiọtmưarơikhiđãtạnhmiêutảnhưthếnào?[títách] . 14
15. Chuyểncáccâukểthànhcâuvăncósửdụngcácbiệnphápsosánh hoặcnhânhóa: ­Chimhóttrêncành. ­Câyđacổthụđứngđầulàng. ­Vàođêmtrăngsáng,dòngsôngrấtđẹp. ­Trongmưa,câyớtrạpxuốngđất. HScóthểviếtthành: ­Đànchimđanghátvangbàihátcangợithiênnhiêntươiđẹp. Hay:Đànchimđangtấulênbảnnhạcngợicacuộcsốngtựdo. ­Câyđađứngđótừ baođờinhư mộtngườivệsĩkhổnglồ bảovệcho bìnhyêncủathônxóm. ­Mặtnướctĩnhlặng.Sônggiờđâynhưmộtchiếckhănkimtuyếnđược đínhmuônvànvìsaolấplánh. ­Mưamỗilúcmộttohơn.Câyớtnhỏdườngnhưkhôngchốngchọinổi cơnthịnhnộcủatrờichớivớingãrạpxuốngđất. 3.5.Chấmbàikỹ,phânloạilỗi,dựkiếnphươngánkhắcphục: Tuychấmbàikhôngnằmtrongquátrìnhlênlớp40phúttrả bài,nhưng nólạilàyếutốquantrọnglàmcơsởchogiờtrảbài.Giờtrảbàicóthànhcông haykhông?Họcsinhcóthấyđượcđúngsaitrongbàilàmcủaemđóhaykhông ?....đềuđượcbắtđầubằngviệcchấm.Đóchínhlàphầnchuẩnbị củagiáo viên. Songsongvớiviệcchấmbàikỹ làsổ chấmbài.Sổ chấmbàicótác dụngthốngkêcácloạilỗiđểtìmralỗiphổbiến,ghichépnhữngsai,đúngcụ thểcủatừnghọcsinhlàmtưliệuđểphụcvụchoviệcnhậnxétvàhướngdẫn chữalỗi..Nhưngtrướchếtmuốnghichépđúngthìgiáoviênphảichấmkỹ, bámsátyêucầumàchuẩnkiếnthứcvàkĩnăngđãđềra,đưaramộtbiểuđiểm đểđảmbảotínhkhoahọc,kháchquan,vôtư.Từđóthấyđượcưuvànhược 15
16. điểmcủabàiviết.Đồngthờisổ nàygiúpgiáoviênsosánhđốichiếunhững bàisausovớinhữngbàitrướcxemsựdứtđiểmcủatừngloạilỗiđãlàmđược chưa?Làmđếnđâu?Sựtiếnbộcủacácemđạtđếnmứcđộ nào?Số được trìnhbàytheobảngsau: Loạisai Tênhọcsinh Dẫnchứng Hướngchữa 1.Bốcục 2.Lạcđề 3.Chínhtả,dùngtừ 4.Diễnđạt 5.Câu Cuốibảnggiáoviênghirõcầndứtđiểmloạilỗinàotrongbàiviết,kế tiếpviệcnàyđượcnêuởgiờtrảbàiphầncủngcố,họcsinhsẽthấyđượcđể ởgiờsauphấnđấuđạtkếtquảtốthơn.Nhưvậyviệclàmtừngbướcấyrõ ràngkhôngbịmiênmankéodài. 3.6.ThựchiệntốttiếtTậplàmvăntrảbài: MuốnnângcaochấtlượngchohọcsinhmônTậplàmvănnóichungvà tảcảnhnóiriêng,giáoviênphảiđặcbiệtchúýtrongtiếttậplàmvăntrả bài. Điềutôiđisâunhấtđóchínhlàbước"sửalỗisaicầnthiết"trongquátrìnhlên lớpnhưsau: Thôngthườngbướcnàygiáoviênthườnglàmqualoavìthờigian,vì trọngtâmkhôngxácđịnh,vìmộtsố giáoviênngạikhókhăn...Nhưngnếucó sự bố trílôgicvàkhoahọctrongthiếtkế màphầnnàychúngtavẫnthấycó thể làmchủ đượcthờigian.Về phươngpháp,cóthể nêuraphươngpháp chungnhấtchophầnnàymangtínhtổngquátlà"Thầychủđạo,tròchủđộng" 16
17. vàcùngvớinósự vậndụnglinhhoạt,hỏi,pháthiện,gợitìm,gợimở,tổng hợp,đánhgiá.Tôitổchứcchohọcsinhhọctiếttrảbàitheotuầntự: *Giáoviênnhậnxét,đánhgiábàilàmcủahọcsinh,cácưu,nhượcđiểm củabàilàm. *Hướngdẫnhọcsinhchữalỗi: Theotôi,đâylàbướcquantrọng.Họcsinhtựtìmralỗicủamình,biết cáchsửahoặcsửađượcchobạntứclàcácemđãđượccủngcố thêmvề kỹ năngviết.Vìvậy,việcđầutiêncủakhâunàylàtôichoHS: ­Tựtìmlỗisaitrongbàicủamình Nghĩalàtôikhôngnênnêuracáisaicụthểtrênbảng,làmnhưvậyhọc sinhbịthụđộngmặcdùcáisaiđótôiđãnắmđượcchắcvàghitrongsổ chấmtrả,nhậnxétvềbàilàmrồi.Vềvấnđề nàytôiđãgợimởlàmchohọc sinhphảiđộngnãobằngcáchnhưsau: ­Gọihọcsinh[họcsinhnàybàivăncócâusai,lỗisaitôiđãghitrong bài]vàyêucầuemđọcchođoạnvănsaicủaemmàcôđãgạchtrongvở.Tôi cóthểphátvấnem: +Emcónhậnxétgìvềcâu[đoạn]vănemvừađọc +Emđịnhtrìnhbàyýgì?Nộidunggì?Nộidungấyđãtoátlênchưa? +Theoemphảisửalạinhưthếnào? ­Nếuhọcsinhđóvẫnchưalàmđượcthìtôitiếptụchỏihọcsinhkhác. Nhưvậykếthợphỏi,gợitìmvớigiáocụtrựcquan[ghibảng]nótácđộngvào tưduycủacácem,bắtbuộctưduyphảihoạtđộng.Làmviệcnhưvậycácem sẽ nhớ rấtlâu.Cácemthấycáchviết ấylàsai,vàphảibiếtsửalạinhư thế nào. 17
18. *Chữalỗivềbốcục: Trướctiêntôihỏivề bốcụcthôngthườngcủamộtbàivăn,sauđócho họcsinhđốichiếuvớibàicủamìnhxemđãđủvềbốcụcchưa?Nếuchưađủ thìcònthiếuphầnnào?Emcầnsửarasao?Giáoviênhướngdẫnhọcsinh chữalỗivề mở bài,kếtbài[Theocáchđãhọc],về thânbài[sắpxếpýtheo trìnhtựđãhọcmộtcáchhợplí.Sauđó,tôitổchứcchocácemtiếnhànhsửa lỗicánhânvàtraođổibàichonhauđểcùngkiểmtratraođổikinhnghiệm. Ngoàira,ởphầnnàyhọcsinhthườngkhôngbiếttáchgiữamởbàivớithânbài hoặcgiữathânbàivớikếtbài.Vìvậykhisửalỗivềbốcục,tôigợihọcsinh nhớlạidànýcủabài.Từđóhọcsinhsẽtáchđượcđoạnvănviếtlẫnhoặcviết đượcđoạnvăncònthiếutrongbàivăn. *Chữalỗivềcáchdùngtừ Vídụ:Dòngsôngtrảiratrướcmắtemrộngmênhmông. +Emcónhậnxétgìvềcáchdùngtừởcâutrên? ­Nếuhọcsinhvẫnchưanhậnra,tôitiếptụcgợiý: +Emnhớlạixem,dòngsôngcóđặcđiểmgìvềhìnhdạng? [HScóthểnhớlại:dòngsôngdài,chảyquanhco..] +Vậycáctừgợitảtrongcâucóchỗnàochưahợplý? [HSsẽ nhậnrađólàcáchdùngtừ mênhmông,từ trảikhôngphùhợp chomiêutả dòngsông.Từ mênhmông gợicảmgiácvề độ rộngkhônggiới hạn;Trảilàmởrộngbề mặtvề4phía.Nhưngdòngsôngcógiớihạnlàđôi bờvànókéodài,vìvậyhaitừnàydùngchưađúng] +Vậytacóthểdiễnđạtlạicâunhưthếnào? 18
19. Chẳnghạn:Khúcsôngchảyqualàngemrộnglắm!Đứngbênnàynhìn sangchẳngthấybờbênkia. *Chữalỗivềcâuvềđoạnvănvềdiễnđạt Cáclỗivềcâuthườnggặpởtiểuhọclàcâuthiếuchủngữhoặcvịngữ, câuchỉcóthànhphầnphụchỉđịađiểmhoặcthờigian,nguyênnhân,kếtquả... Thiếuthànhphầnchính[tứclàcảcụmchủvị],nêuýchưachọnvẹn,câucó nhiềutừngữthừa,rườmrà,lủngcủng.Cáchchữa:giáoviênkẻbảngthànhba cột. CÂUSAI LỖINGỮPHÁP CÂUĐÃĐƯỢCSỬA THÀNHCÂUĐÚNG Vídụ:ĐứngtrướccảnhđẹpnênthơcủadòngsôngLa.Emcàngthấyyêuquý quêhươngmìnhthathiết. ­Emcónhậnxétgìvềhaicâuvăntrên?[Vềcáchdùngtừ,đặtcâu?] [Câusaingữpháp:ĐứngtrướccảnhđẹpnênthơcủadòngsôngLachỉmớilà mộtnhómtừngữ.] ­Emcóthểsửalạithếnào? [ThayvìđiềndấuchấmởsautừsôngLa,emđiềndấuphẩyđể tạoratrạng ngữ] *Giáoviêncóthểthayđổihìnhthứcsửabằngcáchchohaiemđổi vởchonhauđểtìmralỗisaikếthợpcùnggiáoviênđểtìmracáchsửasai. ­Vớihìnhthứcnày,tôichohọcsinhtạothànhnhómđôitheonănglực [giỏi,khá,trungbình]hoặc Đôibạncùngtiến.Cácemđổivở,đọcbàicủa bạn,pháthiệnlỗi,nêulỗivàhướngsửa,traođổixembạncóđồngývớicách 19
20. sửanhưvậykhông,ngoàiracòncóthểpháthiệnthêmmộtsốlỗigiáoviênbỏ sót.Sauđócùngtraođổi,kiểmtra,chiasẻkinhnghiệmlàmbàivàchữalỗivới bạn. *Cóthểchocácemthảoluậntrongnhómđểtìmracáchsửasai. ­Vớicáchlàmnàytôithườngchianhómtheonănglực,sở trườngcủa họcsinhrồigiaoviệc: +Nhómhọcsinhtrungbình:Tìmlỗichínhtả củacácbạntrongnhóm rồithảoluận,tìmcáchsửa. +Nhómhọcsinhkhá:Tìmtừdùngsai,câulủngcủng...rồitìmcáchsửa. +Nhómhọcsinhgiỏi,cónăngkhiếuvớiyêucầucaohơn:Tìmcâuhay trongbàicủabạn,thêmhìnhảnhsosánhhoặcnhânhóađểcâuvănđượcsinh độnghơn,hoặcchuyểnmở bàitrựctiếpthànhgiántiếp,kếtbàikhôngmở rộngthànhkếtbàimởrộng...Sauđóđọclạibàiđãsửavàđọcmẫuchocảlớp thamkhảo. Tómlại:Hệthốngcâuhỏidànhchophầnnàylàlàmchohọcsinhchỉra được. ­Câusaiởđâu? ­Lýdosai? ­Nêucáchsửa. Vàđặcbiệtvớiphầnchữalỗibaogiờtôicũngđảmbảochữatừlỗidễ, lỗiđơngiảnđếnnhữnglỗikhó,phứctạp. Vídụ:Trongmộtgiờtrảbàitôiđitừviệchướngdẫnnhậnxét,chữalỗi về: ­Bốcục. 20

Video liên quan