Virus và vi khuẩn là một trong những tác nhân gây ra các loại bệnh tật ở sinh vật. Mặc dù còn kha khá những vi khuẩn có lợi nhưng nhìn chung những sinh vật “siêu nhỏ” này đều có hại cho con người. Bạn đã từng đôi lần tìm hiểu vi khuẩn là gì? Virus là gì chưa? Hay tìm hiểu, so sánh virus và vi khuẩn để có cái nhìn tổng quát hơn về hai khái niệm này?
Vi khuẩn là gì?
Vi khuẩn là dạng sinh vật siêu nhỏ bé, chỉ nhìn thấy ở dưới kính hiển vi. Chúng được khoa học tìm thấy trong cơ thể sống, ngoài môi trường, có thể nói rằng bất cứ đâu cũng có thể tồn tại sự sống của vi khuẩn. Trong thực tế, vi khuẩn được biết đến là những sinh vật nhân sơ, sinh vật đơn bào. Trong đó vi khuẩn sinh vật đơn bào chiếm số lượng đông nhất. Chúng có hình thái vô cùng đa dạng và thú vị: Hình cầu, hình xoắn, hình que, đuôi roi,…
Minh họa hình thái của vi khuẩn
Vi khuẩn có thể sống ở mọi nơi, tồn tại trong nhiều môi trường sống khắc nghiệt, thậm chí người ta còn tìm thấy vi khuẩn ở các miệng núi lửa đang phun trào hay tận châu Nam cực lạnh giá. Dạng động vật này có thể phát tán nhanh chóng, di chuyển nhờ ký sinh trên thân thể của động thực vật trong hệ sinh thái. Ở con người, vi khuẩn có thể tồn tại trong miệng, dạ dàng, hậu môn,…
Khi nghe tới vi khuẩn, đa số mọi người sẽ cho rằng sự xuất hiện của nó là mối nguy hại, đe dọa và ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, hệ miễn dịch. Chúng sẽ gây ra vô số bệnh tật, khiến con người phải mất sức đề kháng chống chịu, giảm tuổi thọ,… Nhưng thực tế, trong hàng triệu loại vi khuẩn, có khá nhiều dạng vi khuẩn tốt, có lợi cho sức khỏe của con người. Chúng ký sinh trong hệ tiêu hóa, giúp con người tiêu hóa thức ăn, chống lại các tác nhân gây bệnh, một số thậm chí còn đóng vai trò sinh hệ miễn dịch đường ruột.
Có hàng trăm loại vi khuẩn có lợi khác nhau sống trong đường ruột của chúng ta. Chúng giúp tiêu hóa thức ăn, ngăn ngừa các bệnh về đường ruột, và còn đóng vai trò miễn dịch. Vi khuẩn ở đại tràng còn giúp tổng hợp vitamin K nữa.
Thêm vào đó, một số loại vi khuẩn có trong đất giúp hỗ trợ cây trồng phát triển, tổng hợp các chất dinh dưỡng, cải tạo đất ngày một tốt hơn.
||Ôn tập Kiến thức:
Virus là gì?
Virus được hiểu là các tiểu phần chưa có cấu trúc tế bào. Chúng thường gồm các chuỗi đơn hoặc kép acid nucleic và có vỏ bao quanh là protein. Trong nhân là các vật chất di truyền ADN [axit deoxyribonucleic] hoặc ARN [axit ribonucleic]. Virus không thể tự sinh trưởng và phát triển bình thường ở tự nhiên được, chúng cần một tế bào vật chủ để bám vào, sinh trưởng và sinh sản. Các tế bào của động thực vật hữu tính chính là môi trường tuyệt vời nhất để nó sinh trưởng, nhân lên và sống sót.
Hình ảnh minh họa của virus
Giống như vi khuẩn, virus cũng được tìm thấy ở rất nhiều nơi, xuất hiện cả ở những môi trường khắc nghiệt. Virus lây lan rất nhanh chóng, sinh ra nhiều biến chủng khác nhau. Nhiều loại virus mới hiện nay còn có khả năng thích nghi siêu cao, cho phép sống và sinh sản trong nhiều điều kiện, chỉ cần sơ hở nhỏ, chúng có thể bám vào vật chủ, gây ra các loại bệnh vô cùng nguy hiểm.
Chúng ta có thể tìm thấy virus ở nhiều nơi, ngay cả trên cơ thể của mình, trên các vật dụng sử dụng hàng ngày. Virus hiện nay cũng còn gây ra nhiều tranh cãi về cấu tạo, tổ chức sống. Bản chất virus đều được liệt vào danh sách độc hại, chưa có loại virus nào thực sự mang đến lợi ích cho con người, động thực vật.
So sánh virus và vi khuẩn về điểm giống nhau
Các so sánh giữa vi khuẩn và virus
Các điểm giống nhau của virus và vi khuẩn gồm có:
Kích thước của virus và vi khuẩn đều rất nhỏ, nếu nhìn bằng mắt thường không thấy được
- Chủ yếu là dạng đơn bào, cấu tạo đơn giản
- Sống, sinh trưởng, sinh sản chủ yếu phụ thuộc vào vật chủ
So sánh virus và vi khuẩn về điểm khác nhau
Ngoài những điểm giống nhau cơ bản thì chúng có một số điểm khác nhau như:
|
Vi khuẩn |
Virus |
|
|
Cấu trúc |
– Vi khuẩn là những sinh vật ở dạng đơn bào, có thể không cần vật chủ vẫn tồn tại và phát triển. – Vi khuẩn không làm thay đổi tế bào di truyền của vật chủ. |
– Virus không có tế bào, cấu tạo cũng đơn giản, cần phải có vật chủ để tồn tại và phát triển. – Virus làm thay đổi tế bào di truyền của vật chủ. |
|
Kích thước |
– Rất nhỏ chỉ khoảng 1000 nanomet. |
– Kích thước siêu nhỏ chỉ bằng 1/100 đến 1/10 vi khuẩn. [20 – 400 nanomet] |
|
Phương thức sinh sản |
– Thường sinh sản theo hình thức vô tính, nhân đôi vật chất di truyền DNA. |
– Xâm nhập tế bào, ký sinh và tạo ra bản sao DNA/RNA của virus trong tế bào vật chủ. |
|
Cách điều trị |
– Sử dụng các loại thuốc chuyên dụng để tiêu diệt vi khuẩn. – Sát khuẩn bên ngoài, tạo môi trường vô trùng để loại bỏ vi khuẩn. |
– Rất nhiều loại virus chưa có cách điều trị, vacxin cũng đang nghiên cứu. – Các phương thức điều trị cũng chỉ đang ở hướng cầm chừng, kéo dài sự sống cho cơ thể vật chủ. |
|
Có sự sống không? |
Có |
Chưa xác định |
|
Gây bệnh |
– Vi khuẩn gây ra rất nhiều loại bệnh cho con người như: viêm phổi, viêm dạ dày, viêm họng, nhiễm trùng, ngộ độc,… |
– Viêm gan B, cảm cúm, HIV, Sars, rubella,…Gần đây nhất có virus điển hình là Covid. |
Các loại vi khuẩn, virus cực kỳ nguy hại cho cơ thể và tế bào vật chủ. Vì thế để đảm bảo an toàn cho cá nhân, phòng tránh sự lây lan của các sinh vật nguy hại này, chúng ta cần phải xây dựng một môi trường sống an toàn, lành mạnh, trong sạch. Hạn chế các ăn các loại đồ ăn sống, tới những nơi đang là ổ dịch dễ bị lây bệnh.
Với các thông tin so sánh virus và vi khuẩn trên, hy vọng bạn đã hiểu hơn về hai loại vi sinh vật siêu nhỏ này. Hãy cẩn thận nhé, chúng tuy nhỏ nhưng rất nguy hiểm đó.
||Ôn tập kiến thức:
So sánh Virus và vi khuẩn
Virus và vi khuẩn vô cùng đa dạng, phong phú, chúng tồn tại ở hầu hết các môi trường sống. Vậy Virus là gì? Vi khuẩn là gì? So sánh sự khác biệt giữa virus và vi khuẩn như thế nào? Mời các bạn học sinh hãy cùng Thư Viện Hỏi Đáp theo dõi bài viết dưới đây nhé. Phân biệt virus và vi khuẩn giúp các bạn lớp 10 hiểu được sự giống và khác nhau. Qua đó các bạn sẽ biết cách giải bài tập sinh học và đạt được kết quả cao trong các bài kiểm tra, bài thi học kì 2 lớp 10 môn Sinh học. Bên cạnh đó các bạn tham xem thêm: Phân biệt quang hợp và hô hấp, Phân biệt miễn dịch đặc hiệu và miễn dịch không đặc hiệu. 1. Vi khuẩn là gì? Vi khuẩn là nhóm sinh vật đơn bào không có nhân hoặc sinh vật nhân sơ có nhiều hình dạng khác nhau như: hình que, hình cầu, hình xoắn, vi khuẩn có đuôi roi giúp chúng có thể di chuyển được. Vi khuẩn có mặt khắp nơi trong các cơ thể sống, bên ngoài môi trường. Vi khuẩn được xem là sinh vật có số lượng đông đảo nhất trong sinh giới. 2. Virus là gì? Virus là các tiểu phần không có cấu trúc tế bào, gồm các chuỗi đơn hoặc kép của acid nucleic và vỏ protein bao quanh ADN hoặc ARN. Virus phải ký sinh trên cơ thể vật chủ như con người, động vật hay thực vật mới sống và sinh sản được. Virus được các nhà khoa học tin rằng là một dạng sống đơn giản nhất trên trái đất. Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều tranh về việc virus có phải là một tổ chức sống hiện hữu hay không. Virus luôn liên quan đến các bệnh tật đặc biệt là các bệnh di truyền như ebola. Cúm, sốt xuất huyết, Mers-CoV, Sar-Covid 19. 3. Sự khác biệt giữa virut và vi khuẩn Virus và vi khuẩn vô cùng đa dạng, phong phú, chúng tồn tại ở hầu hết các môi trường sống. – Vi khuẩn sống ở hầu hết các nơi, kể cả là ở trong và trên các sinh vật khác, trên bề mặt vô cơ. Chúng lây lan nhờ động vật, thực vật và nấm. Một số vi khuẩn có thể tồn tại trong môi trường cực kỳ khắc nghiệt như trong dạ dày của động vật và con người, ở lỗ thông thủy nhiệt,…. – Giống như vi khuẩn, virus có thể được tìm thấy ở mọi nơi, trong hầu hết các môi trường. Chúng lây lan nhờ động vật, thực vật, vi khuẩn và vi khuẩn cổ. Nhiều loại virus có khả năng thích nghi di truyền cho phép chúng sống sót trong điều kiện môi trường khắc nghiệt như lỗ thông thủy nhiệt, trong nước lưu huỳnh,… Virus có thể tồn tại trên bề mặt các vật thể chúng ta sử dụng hàng ngày, trong khoảng thời gian khác nhau, có thể là từ vài giây đến vài năm. *Về cấu trúc của virus và vi khuẩn rất khác nhau – Vi khuẩn là các tế bào không nhân, có tất cả các đặc điểm của sinh vật sống. Các tế bào vi khuẩn chứa các bào quan và DNA nằm trong tế bào chất và được bao quanh bởi thành tế bào. Các bào quan này có tác dụng cho phép vi khuẩn sinh sản và lấy năng lượng từ môi trường. – Virus không được coi là tế bào mà tồn tại dưới dạng các hạt axit nucleic [DNA hoặc RNA] được bọc trong vỏ protein. Một số virus có một màng bổ sung gọi là vỏ. Vỏ bao gồm phospholipid và protein thu được từ màng tế bào của tế bào chủ bị nhiễm trước đó. Lớp vỏ này giúp virus xâm nhập vào một tế bào mới bằng cách hợp nhất với màng tế bào và giúp nó thoát ra bằng cách nảy chồi. Virus không có vỏ bao bọc thường xâm nhập vào tế bào bằng cách nhập bào và thoát ra bằng cách xuất bào hoặc ly giải tế bào. Một virus hoàn chỉnh được gọi là virion, chúng có thể tồn tại ở đâu đó giữa các sinh vật sống và không sống. Virus chứa vật liệu di truyền, nhưng chúng không có thành tế bào hoặc bào quan cần thiết cho sản xuất và tái tạo năng lượng. Virus chỉ dựa vào một vật chủ để sao chép. *Về kích thước và hình dạng Chúng ta có thể dựa vào kích thước để dễ dàng phân biệt virus và vi khuẩn. Virus nhỏ hơn vi khuẩn khoảng 1.000 lần và có thể nhìn thấy dưới kính hiển vi điện tử. – Vi khuẩn có thể được tìm thấy ở nhiều hình dạng và kích cỡ. Hình dạng vi khuẩn phổ biến là hình cầu, hình que và hình xoắn ốc. Vi khuẩn thường có kích thước từ 200-1000 nanomet. Các tế bào vi khuẩn lớn nhất có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Thiomargarita namibiensis được coi là vi khuẩn lớn nhất thế giới, có thể đạt tới 750.000 nanomet [0,75 mm] đường kính. – Kích thước và hình dạng của virus thường phụ thuộc vào lượng axit nucleic và protein mà chứng chứa. Virus thường có hình cầu [đa diện], hình que hoặc hình nón. Một số loại virus có hình dạng phức tạp, do chứng bổ sung các sợi đuôi protein kéo dài gắn vào vỏ bọc. Chúng thường có kích thước từ 20-400 nanomet đường kính. Các pandoravirus được coi là các virus lớn nhất được biết đến, có kích thước khoảng 1000 nanomet. *Về cách thức sinh sản của virus và vi khuẩn Nguyên tắc sinh sản của virus và vi khuẩn là hoàn toàn khác biệt. Vi khuẩn là những sinh vật đơn bào sinh sản vô tính, độc lập với các sinh vật khác. Virus đòi hỏi sự trợ giúp của một tế bào sống để sinh sản. – Vi khuẩn thường sinh sản vô tính bằng một quá trình được gọi là phân hạch nhị phân. Trong quá trình này, một tế bào duy nhất sao chép và phân chia thành hai tế bào con giống hệt nhau . Trong điều kiện thích hợp, vi khuẩn có thể trải qua sự tăng trưởng theo cấp số nhân. – Không giống như vi khuẩn, virus chỉ có thể sao chép với sự trợ giúp của tế bào chủ. Vì virus không có các bào quan cần thiết cho sự sinh sản nên chúng phải sử dụng bào quan của tế bào chủ để sao chép. Trong quá trình sao chép, virus tiêm vật liệu di truyền [DNA hoặc RNA] vào tế bào. Các gen virus được sao chép sẽ “hướng dẫn” cho việc hình thành các thành phần của virus. Sau khi các thành phần được lắp ráp, virus mới được hình thành, chúng sẽ phá vỡ tế bào và chuyển sang lây nhiễm các tế bào khác.
4. Bảng tóm tắt sự khác nhau giữa virus và vi khuẩn
Vi khuẩn
Virus
Cấu trúc
Vi khuẩn thuộc loại đơn bào, chúng cũng có thể tồn tại mà không cần tế bào túc chủ.
Không có tế bào: cấu trúc protein đơn giản. Virus sống trong tế bào, làm thay đổi vật liệu di truyền của tế bào túc chủ
Kích thước
Khoảng 1000 nanomet
Virus là dạng sống nhỏ nhất, có kích thước chỉ bằng từ 1/100 đến 1/10 vi khuẩn. [20-400 nanomet]
Phương thức sinh sản
Sinh sản vô tính, nhân đôi DNA và sinh sản bằng cách phân đôi
Xâm nhập vào tế bào túc chủ, tạo ra bản sao DNA/RNA của virus
Cách điều trị
Thuốc kháng sinh
Chất tẩy rửa kháng khuẩn, tạo môi trường vô trùng
Chưa có thuốc điều trị. Vắc xin được dùng để phòng bệnh. Các phương pháp điều trị chỉ mang tính chất điều trị triệu chứng
Có sự sống không?
Có
Chưa xác định
Gây bệnh
Viêm phổi, viêm họng, viêm tai, nhiễm trùng vết thương, bệnh lậu, ngộ độc thức ăn,…
Viêm gan B, cảm lạnh thông thường, cảm cúm, rubella, sủi mào gà, bệnh dại, mụn rộp, HIV, Sars,…
Nhìn chung: các vi khuẩn có thể đem đến lợi ích, còn các vi rút nhìn chung không có lợi ích gì; một số được sử dụng trong lĩnh vực công nghệ gen. Ngoài ra, một số nghiên cứu được tiến hành đã chỉ ra rằng có một loại vi rút đặc biệt có thể được sử dụng để phá hủy các khối u trong não. Mặc dù cả vi rút và vi khuẩn đều gây bệnh, tuy nhiên nhiễm trùng do vi khuẩn đa phần là nhiễm trùng khu trú tại một hay một vài vị trí trên cơ thể, trong khi vi rút thường gây nhiễm trùng toàn thân. Các bệnh gây ra do vi khuẩn phần lớn có thể điều trị được bằng kháng sinh. Tuy nhiên kháng sinh lại chẳng diệt được vi rút hay giúp ích gì trong điều trị các bệnh do vi rút. Các thuốc kháng vi rút thường dùng để điều trị một bệnh cụ thể do vi rút và chỉ giúp làm giảm quá trình nhân lên của vi rút. Một số bệnh do vi rút có thể ngăn ngừa bằng vắc xin.
#sánh #Virus #và #khuẩn