Thể loại trí có nghĩa là gì

Văn chương kinh điển là gì? Điều kiện nào để một cuốn sách trở thành kinh điển? Liệu cứ lâu đời là trở thành kinh điển? Liệu cứ khó đọc là trở thành kinh điển? Hay được giới chuyên môn khen ngợi thì thành kinh điển? Những câu hỏi này luôn mang một lớp sương khói mờ ảo, vậy nên ở bài viết này tôi, Tornad, sẽ trình bày một cách khách quan nhất kinh điển là gì và như thế nào.

ầu tiên, đối tượng trong bài viết này chỉ nói về văn chương kinh điển, ở đôi chỗ được gọi tắt là kinh điển.

Kinh điển, từ nguyên xuất phát từ các ngôn ngữ Ấn-Âu: classique [Pháp], classicus [La Tinh], ban đầu mang nghĩa “thuộc về một tầng lớp”, về sau mang nghĩa rằng “thứ hạng cao của một tầng lớp”. Hiện nay, định nghĩa đầy đủ ta có về kinh điển là “tác phẩm mang tính tiêu biểu, được làm chuẩn mực, tạo ra sức ảnh hưởng cho các tác phẩm khác cùng thể loại”.

Như vậy, nói đến kinh điển là bao hàm trong nó một sự so sánh, mà so sánh luôn phải đặt cùng hệ quy chiếu. Giả dụ nhắc đến kinh điển Sherlock Holmes, ta phải mặc định đặt nó vào thể loại trinh thám, nó sẽ làm chuẩn mực, và có thể cả ảnh hưởng cho, ví dụ, Hoa súng đen. Chúa tể những chiếc Nhẫn là kinh điển cho thể loại kỳ ảo, sẽ làm chuẩn mực và ảnh hưởng cho Harry Potter; chứ không thể so chiếu với thể loại khác. Tương tự, Lolita, Roméo và Juliette, Frankenstein… đều là kinh điển và ở các thể loại của riêng mình.

Và bởi 2 yếu tố: tiêu biểu và ảnh hưởng, mang tính so sánh, chúng ta cần phải có những cuốn khác cùng thể loại để so. Giả sử anh sáng tác một thể loại mới, ai đọc cũng thích sách của anh, nhưng anh chỉ được coi là kinh điển khi thể loại ấy đã có nhiều tác phẩm, và anh được so sánh đối chiếu với họ, để thấy là anh hơn và anh được làm chuẩn mực mà họ chịu ảnh hưởng. Trung bình sáng tác một cuốn sách phải mất hàng năm, để có nhiều cuốn sách so sánh phải đợi đến hàng chục năm; do đó, kinh điển thường là những cuốn sách ra đời đã lâu.

Tuy nhiên, là kinh điển [tiêu biểu và chuẩn mực] không có nghĩa là cái gì cũng nhất. Với độc giả ngày nay, có thể thấy Sherlock Holmes có nhiều vụ án khá là dễ đoán, văn phong không hấp dẫn bằng các trinh thám sau này. Hoặc Chúa tể những chiếc Nhẫn thiếu những nút thắt mở, tâm lý nhân vật một chiều. Hoặc Frankenstein không đủ kinh dị.

Và kinh điển càng không phải là hay nhất, với độc giả, thậm chí ngay cả đối với tác giả. Sherlock Holmes không nhận được tôn trọng từ chính Conan Doyle. Doyle viết Holmes chỉ để kiếm tiền phục vụ cho ước mơ tiểu thuyết lịch sử, ông chưa bao giờ coi Holmes là di sản để lại cho đời.

Đối với độc giả, hay hoặc dở tùy vào thị hiếu. Có thị hiếu đọc kinh điển, có thị hiếu đọc văn thị trường, có thị hiếu đọc văn giải trí. Hiển nhiên, với thị hiếu văn giải trí sẽ thấy Hoa súng đen hay hơn Bên phía nhà Swann, với thị hiếu văn thị trường thì Mắt biếc hay hơn Bắt trẻ đồng xanh. Vậy nên hay hoặc dở hoàn toàn là nhận định chủ quan, điều đó đáng được tôn trọng, nhưng không được coi là chân lý phổ quát.

II. KINH ĐIỂN THÌ NHƯ THẾ NÀO?

Vì sao cuốn này trở thành kinh điển, còn cuốn nọ thì không? Sách kinh điển hơn các sách khác như thế nào?

1. Tính vượt thời gian

Vượt thời gian [tạm dịch từ timeless] là tác phẩm mà dù đọc trong thời kỳ nào, tính từ hiện tại trở về quá khứ [bởi tương lai là thứ không bao giờ chúng ta có thể biết trước], người đọc đều có thể thấy giá trị nó mang lại vẫn còn to lớn cho ngày hôm nay. Nó khiến người ta muốn đọc lại nhiều lần, ở nhiều độ tuổi, và mỗi độ tuổi sẽ thấy một tầng ý nghĩa khác. Và do đó, nó chịu được sự đào thải của thời gian để tồn tại trong nhiều đời sau.

Cạnh đó, kinh điển là tác phẩm không sợ bất cứ tác động nào e rằng có thể phá bỏ giá trị của nó, kể cả khi tách nó khỏi bối cảnh sáng tác đi nữa. Kể từ khi ra đời, Roméo và Juliette sau 400 năm vẫn gây xúc động sâu sắc về tình yêu và thù hận, nó không kém giá trị đi nếu chẳng may người đọc biết trước cuối truyện đôi tình nhân đều chết; họa chăng nó chỉ hết giá trị một khi loài người không còn tình yêu và thù hận trong cuộc sống nữa. Hay Lolita, đặc sắc ở cách viết văn bằng câu đố của tác giả, dù cho đã có riêng cuốn sách Chú giải Lolita để độc giả dễ hiểu, thì trí tuệ vượt bậc của Nabokov vẫn khiến người đọc trầm trồ. Và không ngăn người ta đọc đi đọc lại.

Đối lập đó, là các tác phẩm đã chết yểu ngay từ khi độc giả đọc xong lần đầu tiên. Đó là những tác phẩm giật gân, viết vòng vèo mong đánh lừa người đọc ở trang cuối. Theo con đường này, sức sống của các tác phẩm ấy mong manh đến mức chỉ lỡ bị tiết lộ nội dung [spoil] thì tác phẩm coi như chết. Ai còn muốn đọc thể loại trinh thám giật gân kinh dị nếu hung thủ và nút thắt đều đã bị lộ trước? Hay các tác phẩm viết theo trào lưu nhất thời, mà trong thời buổi công nghệ này chỉ cần vài tháng sau là lạc hậu, bị tách khỏi bối cảnh sáng tác, ta chỉ thấy nó kể chuyện sinh hoạt lặt vặt cùng những sự kiện nhảm nhí cho người đọc.

Trước khi Holmes ra đời, Edgar Allan Poe đã từng viết trinh thám, nhưng chỉ đến khi Conan Doyle đặt bút viết Holmes, thể loại trinh thám mới gây vang dội cho đến nay. Hay trước Tolkien, văn kỳ ảo chỉ là thể loại cho trẻ em và bị giới chuyên môn xếp ngoài rìa lãnh địa Văn Chương viết hoa, Lewis bạn ông với Biên niên sử Narnia cũng chẳng khá hơn, chỉ cho đến khi Chúa tể những chiếc Nhẫn ra đời, thể loại kỳ ảo mới nhận được sự để tâm của giới chuyên môn.

Có thể thấy các tác giả và tác phẩm trên không phải được sinh ra đầu tiên trong thể loại, nhưng bằng tài năng mình, họ nhanh chóng vươn lên hàng tiêu biểu, trở thành kinh điển.
Sau khi đã chiến thắng thời gian, theo lẽ tự nhiên, kinh điển đi vào tiềm thức các độc giả, tác giả non trẻ. Dù không cố ý, khi sáng tác họ vẫn ít nhiều chịu ảnh hưởng từ các tác giả đi trước. Một thành mười, mười thành trăm, có bao nhiêu tác phẩm chịu ảnh hưởng là bấy nhiêu chứng cớ khiến cho kinh điển của họ sống mãi.

3. Đánh giá từ giới chuyên môn

Dù muốn dù không, thị hiếu của đám đông là khó lường và dễ điều khiển, kinh điển dựa một phần vào đánh giá chủ quan của giới chuyên môn. Những người có đủ 3 nền tảng triết học, tôn giáo, nghệ thuật ngõ hầu tương đương với các tác giả kinh điển để cảm thụ tác phẩm của họ. Nếu cùng một cuốn kinh điển, một em bé đọc sẽ hiểu theo tầng nghĩa đầu tiên em hiểu được, một người trưởng thành theo tầng nghĩa thứ hai, và giới chuyên môn sẽ tìm tầng 3, 4, 5… nếu có, để đánh giá cuốn sách có xứng đáng hay không.

Tất nhiên, lịch sử cho thấy giới chuyên môn nhiều lần đã để sót các tác phẩm giá trị, nhưng các tác phẩm đã được họ chọn thì không cuốn nào là thấp kém cả.
Và chúng ta hẳn đều muốn lưu lại cho con em đời sau những cuốn sách có nhiều tầng nghĩa, cho nhiều độ tuổi; hơn là cuốn sách chỉ có một lớp nghĩa duy nhất, để đọc chỉ một lần duy nhất, để sau này giới thiệu cho con em nghe thì chớ có… spoil.

Tornad

Theo Ebolic - Ebook fors Bookaholic

Tags:

Tìm việc

1. Tìm hiểu khái niệm hàn lâm

1.1. Hàn lâm nghĩa là gì?

Hàn lâm là một hình thức ngôn ngữ mang những đặc trưng riêng biệt. Ngôn ngữ hàn lâm thông thường chỉ được sử dụng cho các sự kiện, hội thảo chuyên ngành. Trong các ấn phẩm khoa học, chúng cũng là một ngôn ngữ chính được thể hiện. Ngôn ngữ hàn lâm trước kia được thống nhất. Trong khi ngôn ngữ Latin ở khu vực châu Âu đã thống trị trong một thời gian khá dài ở các cơ sở giáo dục.

Tìm hiểu khái niệm hàn lâm

Bỏ qua ngôn ngữ hàn lâm, tiếng Anh mới là ngôn ngữ quan trọng nhất trong môi trường giáo dục hiện đại. Học thuật là một hình thức ngôn ngữ gắn liền với địa phương, chúng bao gồm nhiều điều kiện. Chính thức hóa và chuẩn hóa chính là những đặc trưng quan trọng của chúng. Nhiều ý kiến cho rằng, họ không thích việc các học giả tri thức nói về một vấn đề đơn giản quá tri thức, nghĩa là biến chúng trở nên phức tạp hơn, để thể hiện một cái gì đó thông minh hơn, khoa học hơn.

Thế nhưng, người học thường đề cao sự thật, họ sử dụng một ngôn ngữ mang tính trung lập. Ngôn ngữ này không dành cho những lời lẽ hoa mỹ, ẩn dụ hay tu từ. Thế nhưng, dường như con người vẫn cảm thấy họ bị thu hút với loại ngôn ngữ phức tạp. Các nghiên cứu cho thấy, con người thường tin tưởng ngôn ngữ khó khăn hơn.

Trong một bài kiểm tra, khi được lựa chọn giữa câu hỏi phức tạp và câu hỏi đơn giản, người ta thường lựa chọn trả lời các câu hỏi phức tạp hơn, và nội dung câu trả lời của họ cũng phức tạp không kém. Tuy nhiên, trong trường hợp này, phải nói là chúng ta đã bị đánh lừa bởi ngôn ngữ. Chúng ta bị ấn tượng bởi hình thức hơn là nội dung. Tuy nhiên, thể hiện ngôn ngữ một cách phức tạp bằng cách viết hoặc nói không phải lúc nào cũng là một nghệ thuật.

Hàn lâm nghĩa là gì?

Chúng ta có thể biết cách biến hóa một nội dung đơn giản thành một ngôn ngữ phức tạp. Mặt khác, để đơn giản hóa những vấn đề phức tạp thì lại trở nên khá thách thức. Chính vì thế, đơn giản đôi khi mới chính là phức tạp và ngược lại.

1.2. Đặc trưng của ngôn ngữ hàn lâm

Hàn lâm là gì? Đó là một ngôn ngữ được sử dụng thường xuyên trong các văn phạm mang tính luật lệ, khoa học, nghi lễ, báo chí, hội nghị,... Tại sao ngôn ngữ hàn lâm được người ta sử dụng? Bởi ví những vấn đề chuyên sâu mà sử dụng ngôn ngữ thông dụng thì không thể miêu tả hay bộc lộ hết ý nghĩa. Do đó, không phải ai cũng hiểu được những từ ngữ mang tính hàn lâm.

Tựu trung, hàn lâm khi gắn liền với một vấn đề, một điều gì đó thường phức tạp và khó hiểu hơn. Những người hiểu được ngôn ngữ hay tri thức mang tính hàn lâm thường sở hữu bộ óc tinh tường, có chuyên môn cao. Trong các lĩnh vực khoa học như Nghệ thuật, Văn học, Triết học,... thường sử dụng tính hàn lâm viện.

Đặc trưng của ngôn ngữ hàn lâm

Hàn lâm dường như là một điều gì đó quá hoàn hảo, quá chuyên sâu,... Thế nên, khi gặp phải những vấn đề hàn lâm trong cuộc sống thường nhật, thì chúng lại trở nên cồng kềnh, rườm rà, không phù hợp với phong cách giản ước tuy nhẹ nhàng nhưng tinh tế. Qua đó, chúng cho thấy sự đấu tranh khác biết và gay gắt giữa tính dân gian và tính bác học. Chính vì vậy, hàn lâm được sử dụng để ám chỉ theo góc độ khá hạn chế mà bỏ qua cái ý nghĩa hàn lâm thể hiện sự đỉnh cao về khoa học và tri thức.

Xem thêm: Tri thức khoa học là gì

Hàn lâm là gì trong các khái niệm khác ngôn ngữ?

2.1. Viện hàn lâm

Hàn lâm được song hành cùng với “viện”. Viện hàn lâm chính là địa điểm - nơi diễn ra những nghiên cứu, phân tích các vấn đề về khoa học một cách chuyên sâu nhất. Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam là một cơ quan trực thuộc Chính phủ nước ta. Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam có chức năng nhiệm vụ nghiên cứu về khoa học tự nhiên, phát triển công nghệ, cung cấp các luận cứ về khoa học công nghệ....

Viện hàn lâm

Trên cơ sở nội dung, tính chất nghiên cứu khoa học của các học viện, tổ chức viện mà tính hàn lâm viện xuất phát từ đó.

2.2. Nhạc hàn lâm, sách hàn lâm và nghệ thuật hàn lâm

Hàn lâm còn xuất hiện và gắn liền với nhạc, sách và nghệ thuật:

- Nhạc hàn lâm là những thể loại nhạc mang tính phức tạp, chuyên sâu và cao cấp hơn. Đó là những loại nhạc mà chỉ được hiểu, được cảm nhận bởi số ít bộ phận dân số. Chẳng hạn như thể loại nhạc opera, thể loại nhạc giao hưởng,...

- Sách hàn lâm là các loại sách chuyên môn về khoa học. Các loại sách này là kết quả nghiên cứu hàn lâm về những khía cạnh, vấn đề liên quan đến học thuật. Sách hàn lâm cũng chính là những đề tài chuyên sâu về khoa học, các tác phẩm viết mang tính phức tạp, tri thức.

- Nghệ thuật hàn lâm là nghệ thuật khác xa với nghệ thuật bình dân. Chúng hướng đến việc phục vụ cho giới mộ điệu “sành sõi”, có chuyên môn kiến thức.

Mẫu CV xin việc

3. Bàn về kiến thức hàn lâm trong nền giáo dục của nước ta

Bàn về kiến thức hàn lâm trong nền giáo dục của nước ta

Trong giáo dục nói chung, đặc biệt là ở nước ta, tính hàn lâm cũng xuất hiện. Kiến thức hàn lâm ám chỉ những hệ thống bài học, lý thuyết quá chuyên sâu, nặng về chữ, gây khó hiểu cho người học. Vậy cần nhận ra thực trạng hàn lâm trong giáo dục và tìm ra giải pháp.

3.1. Hệ thống giáo dục còn nặng về kiến thức hàn lâm

Nặng về kiến thức hàn lâm có nghĩa là nặng về lý thuyết, nhiều nội dung trừu tượng, không thiết thực. Điều đó khiến cho người học vừa dễ quên, vừa khó tiếp nhận, vừa không gây được cảm giác hứng thú, kích thích sự tò mò cho người học. Ngoài ra, cách dạy học còn nặng về thuyết trình, do đó không phát huy được tính sáng tạo, khám phá của người học trong quá trình vận dụng lý thuyết vào thực hành. Khiến người học thiếu kỹ năng, hạn chế về năng lực tiếp cận thực tiễn.

Hệ thống giáo dục còn nặng về kiến thức hàn lâm

Hệ thống giáo dục cả nước đang áp dụng việc phân bổ thời lượng học đồng loạt với tất cả các cơ sở giáo dục, do đó đôi khi không tương thích với nội dung chương trình. Mặt khác, người dạy không có quyền bố trí và sắp xếp thời lượng dạy học một cách chủ động để tương thích với nội dung giảng dạy, thực trạng lớp học và điều kiện thực tế của cơ sở giáo dục.

Ngoài ra, người học thường xuyên phải đối diện với rất nhiều bài kiểm tra, kỳ thi, nhất là các kỳ thi tốt nghiệp và chuyển cấp, dẫn đến tình trạng học hành và ôn luyện quá tải. Do kỳ vọng quá nhiều ở con, cạnh tranh trong học tập cao, thế nên nhiều bậc phụ huynh bắt ép con mình phải học quá nhiều. Đó cũng chính là nguyên nhân chính dẫn đến việc xuất hiện ngày càng nhiều hiện tượng học thêm, dạy thêm, khiến người học cảm thấy stress, mệt mỏi, thậm chí là trầm cảm.

Xem thêm: Đại học mở thành phố hồ chí minh

3.2. Nên tinh giản kiến thức hàn lâm, đẩy mạnh dạy kỹ năng và thực hành

So với những nền giáo dục phát triển ở châu Âu, đơn cử là Úc, người học hoàn toàn không bị áp lực về thi cử. Năng lực của người học có thể được đánh giá thông qua nhiều tiêu chí, bao gồm hoạt động ngoại khóa, bài kiểm tra, trò chơi,... Các chương trình học khá nhẹ ở cấp học phổ thông, người học thậm chí có thể chủ động lựa chọn môn học mà mình yêu thích.

Nên tinh giản kiến thức hàn lâm, đẩy mạnh dạy kỹ năng và thực hành

Dường như, những nền giáo dục phát triển thường chú trọng kỹ năng, thực hành hơn là kiến thức hàn lâm. Đặc biệt, không bao giờ lấy điểm số làm thước đo năng lực của một học sinh, vì họ luôn thấy được mỗi học sinh sở hữu một khía cạnh năng lực riêng. Do đó, ngành giáo dục của nước ta cần thay đổi những bất cập để giảm thiểu sức nặng về chương trình, về kiến thức cho người học.

Cần xác định được rõ ràng một đích đến cụ thế, để mỗi người học, người dạy, mỗi bậc cha mẹ, mỗi nhà trường, lớp học,.. rộng ra là cả xã hội có thể hướng tới, nhìn về, ra sức vun đắp, xây dựng và đồng hành cùng nhua trên con đường đạt đến giá trị đích đến đó của nền giáo dục.

Phong cách giáo dục nặng về kiến thức hàn lâm, chú trọng thi cử và bằng cấp đã đến lúc cần phải xem xét về xóa bỏ. Người học phải thực sự là trung tâm, là hạt nhân trong quá trình giáo dục. Có như vậy thì cả nước mới có một nền giáo dục sánh vai với những nền giáo dục phát triển khác trên thế giới.

Nên tinh giản kiến thức hàn lâm

Xem thêm: Việc làm nhân viên kinh doanh

Thông qua bài viết này, có lẽ chúng ta đã hiểu rõ hơn về hàn lâm là gì? Hàn lâm đúng như bản chất của nó, đó là những gì đại diện cho sự tri thức và chuyên sâu nhất. Nhưng để hàn lâm không bị “chế giễu”, chúng ta nên sử dụng chúng trong ngữ cảnh phù hợp, để người nghe, người đọc có thể hiểu được cơ bản những thông điệp mà chúng ta muốn truyền tải.

Tiến sĩ khoa học là gì? Có sự khác biệt gì so với Tiến sĩ?

Một trong những thuật ngữ ở lĩnh vực giáo dục đó là Tiến sĩ khoa học. Vậy Tiến sĩ khoa học là gì? Tại sao gọi là Tiến sĩ khoa học? Chúng có gì khác biệt so với Tiến sĩ thông thường?

Tiến sĩ khoa học là gì?

Video liên quan

Chủ Đề