Vì sao nhật cấm dùng axit benzoic trong thực phẩm

Việc Nhật Bản thu hồi sản phẩm tương ớt Chin-su có chất Acid benzoic gây hoang mang cho người tiêu dùng và dư luận đang đặt câu hỏi liệu Acid benzoic có được sử dụng tại Việt Nam và quốc tế hay không, thưa bà?

Trong cam kết thương mại, các tiêu chuẩn về thực phẩm của Ủy ban Tiêu chuẩn Thực phẩm Quốc tế [Ủy ban Codex] được lấy làm quy chuẩn tham chiếu cho các quốc gia thành viên. Vì vậy, chúng tôi khẳng định, các quy định về phụ gia thực phẩm của Việt Nam do Bộ Y tế ban hành hoàn toàn phù hợp với các quy định về phụ gia thực phẩm của Ủy ban Codex.

Tại Việt Nam, Acid benzoic là một phụ gia thực phẩm được phép sử dụng trong một số thực phẩm nhất định. Theo Thông tư 27, Thông tư 08 quy định về quản lý phụ gia thực phẩm của Bộ Y tế, Acid benzoic được phép sử dụng trong tương ớt với hàm lượng 1g/1kg sản phẩm.

Mỗi nước sẽ có những quy định khác nhau về danh mục và hàm lượng các phụ gia thực phẩm. Tại Nhật Bản, Acid benzoic có phải là một chất cấm không?

Theo thông tin chúng tôi có được, hiện nay theo quy định mới nhất của Nhật Bản, Acid benzoic được cho phép sử dụng là phụ gia thực phẩm trong một số nhóm thực phẩm như nước tương, các loại đồ uống không cồn, siro, sản phẩm biến đổi thực vật, trứng cá… với các hàm lượng khác nhau. Nhưng với sản phẩm tương ớt, Acid benzoic là một phụ gia không được sử dụng.

Khi một nước ban hành quy định khác với Codex, họ phải đưa ra bằng chứng khoa học, tính trên tổng quan sản phẩm họ dùng. Hiện chúng tôi không nắm được thông tin khoa học về việc cấm chất Acid benzoic trong sản phẩm tương ớt tại Nhật Bản.

Nhật Bản là quốc gia có tiêu chuẩn khắt khe về thực phẩm, việc họ cấm chất Acid benzoic trong tương ớt chắc có lẽ có nguyên do nhất định. Người tiêu dùng đang lo lắng, nếu Acid benzonic được sử dụng không đúng hàm lượng sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào? Và liệu Việt Nam có "dễ dãi" trong việc sử dụng chất này không, thưa bà?

Với phụ gia thực phẩm, nguyên tắc là phải sử dụng đúng hàm lượng quy định, đúng đối tượng thực phẩm, bảo đảm độ tinh khiết của phụ gia. Tương ứng mỗi nhóm thực phẩm có những hàm lượng tương ứng khác nhau.

Về nguyên tắc, nếu sử dụng không đúng đối tượng và không đúng hàm lượng sẽ có những ảnh hưởng tới sức khỏe.

Về việc Nhật Bản cấm Acid benzoic tôi cho rằng do mỗi nước có những nguyên tắc để xây dựng tiêu chuẩn thực phẩm. Chẳng hạn, nhóm đối tượng thực phẩm nào được sử dụng nhiều họ sẽ có quy định, tính toán tổng lượng phụ gia được sử dụng trong các thực phẩm người dân dùng. Vì thế, quy định về sử dụng phụ gia thực phẩm có thể khác biệt nhau giữa các nhóm thực phẩm.

Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh, nếu các phụ gia thực phẩm đã có trong danh mục của Ủy ban Codex và nếu được sử dụng đúng hàm lượng, đúng đối tượng, bảo đảm độ tinh khiết sẽ không ảnh hưởng tới sức khỏe của người tiêu dùng.

Ngoài ra, phải khẳng định Việt Nam không dễ dãi trong việc sử dụng phụ gia thực phẩm bởi để nằm trong danh mục được dùng, các phụ gia thực phẩm phải thông qua sự kiểm duyệt nghiêm ngặt cua Ủy ban về phụ gia thực phẩm của Codex.

Bà có khuyến cáo gì với người dân?

Tôi cho rằng, người dân cần bình tĩnh, lắng nghe ý kiến của các cơ quan nhà nước. Khi chúng tôi ban hành các quy định về sử dụng phụ gia thực phẩm, quy định về hàm lượng và các đối tượng được sử dụng thì những quy định đó hoàn toàn phù hợp với quốc tế.

Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế với tư cách là thường trực Ban chỉ đạo liên ngành Trung ương đã có văn bản gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn yêu cầu xác minh thông tin chính thống này từ phía cơ quan quản lý thực phẩm của Nhật Bản.

Khi có thông tin chính thống, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ có thông tin cụ thể đến người tiêu dùng. Chúng tôi chỉ thông tin với nguyên tắc là cơ quan quy định về sử dụng phụ gia thực phẩm trong các nhóm sản phẩm thực phẩm.

Xin cảm ơn bà!

Vụ việc tương ớt Chinsu do Masan Việt Nam sản xuất bị thu hồi tại Nhật Bản hiện vẫn gây hoang mang dư luận. Mới đây, bà Trần Việt Nga - Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm [ATTP], Bộ Y tế - cho biết Cục ATTP đã đề nghị Mạng lưới Cơ quan ATTP quốc tế [INFOSAN] thông tin về việc sản phẩm tương ớt Chinsu bị thu hồi tại Nhật Bản cũng như nguyên nhân bị thu hồi. "Về nguyên tắc khi có bất cứ sự cố nào về thực phẩm bị cấm hay có chứa chất nguy hiểm có thể đe dọa nghiêm trọng tới sức khỏe người tiêu dùng, INFOSAN sẽ cảnh báo ngay để thu hồi" - bà Nga nói.

Điều người dùng quan tâm hiện nay chính là mức độ độc hại của chất axit benzoic, nguyên nhân của vụ thu hồi trên và vì sao Nhật Bản cấm dùng axit benzoic trong tương ớt?

Axit benzoic là chất gì?

Axit benzoic [C7H6O2 hoặc C6H5COOH] là hợp chất có tính chống vi sinh vật. 

Axit này và các sản phẩm điều chế từ nó như muối benzoate sodium, benzoate kali và benzoate calci [gọi chung là nhóm benzoat] có tác dụng làm chậm tiến trình phân hủy thực phẩm, thức uống qua việc ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn, nấm men và nấm mốc, từ đó tăng thời hạn sử dụng của sản phẩm.

Axit benzoic có trong tự nhiên hay không?

Axit benzoic được tìm thấy trong nhiều loại trái cây, như quả nam việt quất, việt quất đen, quả mận, quả mâm xôi, vỏ quế, đinh hương…

Axít benzoic được sản xuất thương mại qua con đường điều chế hóa học, bằng cách ôxi hóa dần toluen bằng ôxy. Quá trình này được thực hiện có xúc tác coban hay mangan naphthenat. Công nghệ này sử dụng các vật liệu thô rẻ tiền, có hiệu suất cao và được xem là không gây hại môi trường.

Trong phòng phòng thí nghiệm, axit benzoic được điều chế bằng cách thủy phân benzonitrile.

GS-TSKH Vũ Minh Giang chuyên gia cao cấp, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo ĐH Quốc gia Hà Nội - trả lời trên báo Tuổi Trẻ, từ đầu những năm 1900, người ta đã chứng minh được Acid benzoic và muối benzoate khi gặp vitamin C có trong thực phẩm sẽ tạo thành phản ứng sinh ra benzene. Mà benzene đã được kết luận là chất gây ung thư từ những năm 1980 và được khuyến cáo tránh hấp thu benzene qua đường thở [không khí ô nhiễm], hoặc đường ăn uống [thực phẩm].

Trên thị trường Mỹ vào năm 2008, các nhà khoa học của FDA [Cục Quản lý dược và thực phẩm Hoa Kỳ] đã phát hiện benzene trong một số mẫu nước giải khát sử dụng muối benzoate như chất bảo quản.

Đa số các loại rau củ quả, trái cây đều chứa vitamin C, nên việc sử dụng muối benzoate trong quá trình bảo quản các sản phẩm từ rau củ quả, trái cây, nước chấm có ớt hay cà đều làm tăng khả năng sinh ra benzene. Hơn nữa, bản thân nhóm benzoic - benzoate cũng gây độc ở người nếu chúng ta tiêu thụ nhiều hơn 5mg/kg thể trọng mỗi ngày, theo WHO.

Malaysia đã cấm dùng axit benzoic và các benzoate trong chế biến thực phẩm có chứa vitamin C theo một đạo luật ban hành từ năm 1985. Theo luật này, mức phạt tối đa là 5 năm tù giam hoặc chịu phạt đến 20.000 ringgit cho kẻ vi phạm.

Tháng 1-2018, công ty chế biến thực phẩm EHH Food Industry Sdn Bhd ở nước này đã bị phạt 10.000 ringgit vì đưa ra thị trường loại mì Laksa Pendek có chứa chất cấm này.

Năm 2007, Cơ quan thanh tra thực phẩm Cộng hòa Czech đã ra lệnh cho chuỗi siêu thị Billa phải thu hồi toàn bộ lô dưa chuột ngâm dấm có dùng axit benzoic. Qua kiểm tra, hàm lượng chất bảo quản này lên đến 356 mg trong 1 kg sản phẩm.

Lô hàng này do một doanh nghiệp ở Ba Lan sản xuất và xuất khẩu sang Czech dưới dạng đóng gói 500g/bao. Cơ quan chức năng Czech đã báo cáo sự việc lên Ủy ban châu Âu và gửi thông báo khẩn đến các nước thuộc khối EU.

Hiện nay, các nước EU đang gây áp lực với các hãng sản xuất thực phẩm lớn để họ tự nguyện thôi dùng benzoate sodium làm chất bảo quản. Nhiều hãng truyền thông châu Âu đã mở chiến dịch vận động chính phủ ban hành lệnh cấm dùng chất này trong chế biến thực phẩm.

Lượng tiêu thụ an toàn

Theo khuyến cáo của Tổ chức Nông nghiệp thế giới [FAO] và Tổ chức Y tế thế giới [WHO], không nên tiêu thụ axit benzoic và các benzoate nhiều hơn 5mg/kg trọng lượng cơ thể mỗi ngày.

Tức, liều lượng nhóm benzoic – benzoate tối đa mà cơ thể có thể xử lý được mỗi ngày là 5 mg/kg thể trọng. Theo đó, một người nặng 50kg không nên dùng quá 0,25g các chất này mỗi ngày.

Do vậy, cách tốt nhất là nên hạn chế sử dụng thường xuyên các sản phẩm sử dụng axit benzoic và natri benzoate để tránh cơ thể bị quá tải. Việc chú ý đọc kỹ nhãn mác thực phẩm trước khi mua là một thói quen rất tốt để nhận biết axit benzoic có trong thành phần của sản phẩm.

Trong thành phần ghi trên nhãn mác, có thể nhận biết axit benzoic qua tên gọi hoặc qua mã điện tử là E210. Vì sao lại là E210?

Tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm được thiết lập bởi Ban kỹ thuật Codex quốc tế về Vệ sinh thực phẩm [CCFH – Codex Committee on Food Hygiene].

Tất cả phụ gia thực phẩm đều được phân nhóm và đánh số chi tiết theo mã codex. Đó chính là con số thường ghi trong ngoặc sau tên hóa học của các thành phần ghi trên bao bì thực phẩm và đồ uống. Riêng đối với các nước EU, Úc, New Zealand, Israel và gần đây là Canada, thì mã có thêm tiền tố là chữ E [ký hiệu để chỉ Europe/Europa nghĩa là châu Âu].

Các chất bảo quản mang mã số từ 200 – 299. Trong đó, axit benzoic mang mã số 210, benzoate sodium có mã số 211, benzoate kali là mã 212 và benzoate calci có mã 213.

Một số nhóm chính thường gặp cần nhận biết như:

– Chất tạo màu tạo cho thức ăn có màu sắc như ý muốn mang mã số từ 100-199;

– Chất ngăn cản tiến trình ôxy hoá mang mã số từ 300-399;

– Chất tạo tạo đặc, chất ổn định và chất nhũ hóa có mã số từ 400-499;

– Các chất điều vị [thực chất là các loại bột ngọt, siêu bột ngọt] mang mã số 600 – 699;

– Các phụ gia hỗn hợp [gồm chất bao bề mặt, khí, chất tạo vị ngọt] mang mã số từ 900 – 999.  

Minh Thư