- Thể loại: Truyền thuyết địa danh
- Bố cục: 2 phần
- Phần 1: “Vào thời giặc Minh…trên đất nước” =>Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần.
- Phần 2: “Một năm….hồ Hoàn Kiếm” =>Long Quân đòi lại gươm thần.
- Tóm tắt tác phẩm:
Giặc Minh đô hộ, nghĩa quân Lam Sơn khởi nghĩa nhưng đều thất bại. Long Quân quyết định cho nghĩa Quân mượn gươm thần. Lê Thận nhặt được lưỡi gươm dưới biển, Lê Lợi nhặt được chuôi gươm trên rừng. Từ ngày có gươm thần nghĩa quân đánh đâu thắng đấy, quét sạch quân thù. Long Quân đòi gươm, Lê Lợi trả gươm tại hồ Tả Vọng. Từ đó hồ có tên là Hồ Gươm hay Hồ Hoàn Kiếm.
Trả lời:
Đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần vì:
- Giặc Minh đô hộ nước ta làm nhiều điều bạo ngược, tàn ác.
- Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy nhưng buổi đầu thế lực còn yếu, nhiều lần thua.
- Cuộc khởi nghĩa được sự ủng hộ nhiệt tình của nhân dân, được tổ tiên, thần thiêng ủng hộ, giúp đỡ.
Trả lời:
- Lê Lợi đã nhận được gươm thần:
- Chàng đánh cá Lê Thuận bắt được lưỡi gươm dưới nước
- Lê Thuận gia nhập nghĩa quân Tây Sơn
- Lê Thuận dâng gươm thần và nguyện cùng mọi người theo Lê Lợi đến cùng, xả thân vì đại nghĩa.
- Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa:
- Lưỡi gươm được thấy dưới nước, chuôi gươm trên rừng cho thấy khả năng cứu nước có ở khắp mọi nơi, với mọi người….
- Các bộ phận của thanh gươm rời nhau nhưng khi khớp lại thì “vừa như in”, cho thấy sự đồng tâm nhất trí của cả dân tộc, một lòng đánh giặc.
- Gươm sáng ngời hai chữ “Thuận thiên”, đề cao vai trò của chủ tướng Lê Lợi, đồng thời khẳng định sự nghiệp kháng Minh hợp lòng dân ý trời.
Trả lời:
Sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn:
- Nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng
- Gươm thần tung hoành khắp trận địa, làm cho quân Minh khiếp vía
=>Chiến thắng vẻ vang của nghĩa quân Lam Sơn.
Trả lời:
Long Quân đòi gươm khi:
- Nghĩa quân đã đuổi được giặc Minh ra khỏi bờ cõi, đất nước đã thái bình.
- Lê Lợi đã lên ngôi vua.
- Long Quân sai Rùa Vàng đòi gươm
=>Lê Lợi trả gươm
Cảnh trả gươm diễn ra: Lê Lợi đang dạo chơi trên hồ Tả Vọng, Rùa Vàng nhô lên, lưỡi gươm đeo bên mình Lê Lợi động đậy. Rùa Vàng nói: "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân". Vua rút gươm nâng về phía Rùa Vàng, Rùa Vàng ngậm lấy và lặn xuống nước.
Trả lời:
Ý nghĩa của truyện “Sự tích Hồ Gươm” là:
- Ngợi ca tính chất toàn dân và chính nghĩa của khởi nghĩa Lam Sơn
- Đề cao và suy tôn Lê Lợi và nhà Lê trong cuộc kháng chiến chống Minh
- Giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Hoàn Kiếm [Trả gươm].
Trả lời:
Hình ảnh Rùa Vàng còn xuất hiện trong truyền thuyết Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thuỷ. Như vậy, trong truyền thuyết Việt Nam, Rùa Vàng thường tượng trưng cho Long Vương - vị thần cai trị dưới biển, tượng trưng cho sự giúp đỡ của các vị thần đối với con người.
Hãy đọc phần đọc thêm để thấy rõ hơn tính lặp lại và ý nghĩa của chi tiết trao gươm thần trong các truyền thuyết Việt Nam?Trả lời:
Sự lặp lại và ý nghĩa của chi tiết trao gươm thần trong các truyện truyền thuyết Việt Nam:
- Lưỡi gươm ở dưới nước, chuôi gươm ở trên rừng → Lòng yêu nước có ở khắp mọi nơi
- Các bộ phận của thanh gươm ghép lại vừa như in → nguyện vọng của dân tộc trên dưới quyết tâm một lòng như một
- Lê Thận trao gươm cho Lê Lợi thể hiện vai trò quan trọng của chủ tướng
⇒ Trao phó, tin tưởng, dốc lòng vì người “minh chủ” làm sự nghiệp lớn.
Vì sao tác giả dân gian không để Lê Lợi được trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc?Trả lời:
Tác giả dân gian không để Lê Lợi trực tiếp nhận được cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc vì:
- Muốn kháng Minh thì nhân dân, vua tôi tất cả cùng đồng lòng mới tạo ra sức mạnh vô địch đánh đuổi kẻ thù.
- Cuộc khởi nghĩa phải trải qua một quá trình gian khổ
- Lê Lợi hiểu được sứ mạng của người “cầm chuôi” và sức mạnh sắc bén của “lưỡi gươm” nhân dân.
Trả lời:
Nếu Lê Lợi trả gươm ở Thanh Hóa thì truyền thuyết bị thay đổi:
- Không thể hiện được sự thay đổi tên gọi của hồ Tả Vọng thành Hồ Gươm
- Vua Lê Lợi thống nhất đất nước thì vị trí của nhà vua phải ở kinh đô- hợp lí.
Trả lời:
- Truyền thuyết là tên gọi dùng để chỉ một nhóm những sáng tác dân gian truyền miệng nhằm lý giải một số hiện tượng tự nhiên, sự kiện lịch sử.
- Đặc điểm chung của chúng thể hiện các yếu tố kỳ diệu, huyễn tưởng, nhưng lại được cảm nhận là xác thực, diễn ra ở ranh giới giữa thời gian lịch sử và thời gian thần thoại, hoặc diễn ra ở thời gian lịch sử.
- Tên một số truyền thuyết đã học:
- Con rồng cháu tiên
- Thánh Gióng
- Sơn Tinh, Thủy Tinh
- Bánh chưng, bánh giầy.
Ngữ văn lớp 6 trang 25 sách Cánh Diều tập 1
Download.vn sẽ cung cấp đến các bạn học sinh tài liệu Soạn văn 6: Sự tích Hồ Gươm, thuộc bộ sách Cánh Diều.
Hy vọng tài liệu này sẽ giúp ích cho các bạn học sinh lớp 6 trong quá trình học tập môn Ngữ văn. Mời tham khảo nội dung chi tiết dưới đây.
Soạn văn 6: Sự tích Hồ Gươm
- Soạn bài Sự tích Hồ Gươm
- I. Chuẩn bị
- II. Đọc hiểu
- III. Trả lời câu hỏi
1. Tóm tắt
Vào thời giặc Minh đô hộ, ở vùng Lam Sơn, có một nghĩa quân nổi dậy chống lại chúng, nhưng trong buổi đầu thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua. Đức Long Quân thấy vậy quyết định cho mượn gươm thần để họ giết giặc. Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người tên là Lê Thận làm nghề đánh cá. Một đêm nọ, Lê Thận đi thả lưới và vớt được một thanh sắt tới ba lần. Chàng bèn đưa lại cạnh mồi lửa thì phát hiện ra đó là một lưỡi gươm. Về sau, chàng tham gia nghĩa quân Lam Sơn. Một hôm, chủ tướng Lê Lợi đến nhà Lê Thận thấy ánh sáng phát ra thì lại gần xem. Thấy trên thanh gươm có khắc hai chữ “Thuận Thiên. Trong một lần nọ, bị giặc đuổi, Lê Lợi đi qua một khu rừng, nhặt được một cái chuôi. Lê Lợi nhớ đến lưỡi gươm ở nhà Lê Thận, khi đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in. Có thanh gươm quý trong tay, nghĩa quân đánh đến đâu thắng đến đó. Một năm sau khi đuổi giặc Minh, Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng. Rùa Vàng nổi lên đòi lại gươm thần, vua bèn trả lại cho Rùa Vàng. Từ đó, hồ Tả Vọng cũng có tên là Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.
Xem thêm tại Tóm tắt truyền thuyết sự tích Hồ Gươm
2. Bố cục
Gồm 2 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến “không còn bóng một tên giặc nào trên đất nước”. Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần để đánh giặc.
- Phần 2: Còn lại. Long Quân đòi gươm sau khi đánh bại giặc Minh.
3. Trả lời câu hỏi
- Truyện kể về việc: Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm đánh giặc. Sau khi giặc tan, Rùa Vàng hiện lên đòi lại thanh gươm.
- Những sự kiện chính trong truyện:
- Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần đánh giặc.
- Rùa Thân hiện lên đòi gươm sau khi đánh bại giặc Minh.
- Truyện kể về: Lê Lợi, chủ tướng của nghĩa quân Lam Sơn; Kết thúc truyện: Lê Lợi đánh tan giặc Minh, lên ngôi vua và trả lại thanh gươm cho Rùa Vàng.
- Truyện thể hiện ước mơ của nhân dân về người anh hùng đánh bại kẻ thù xâm lược cứu nước cứu đan.
- Những yếu tố hoang đường, kì ảo: Rùa Vàng hiện lên đòi lại thanh gươm báu.
- Đọc trước truyện Sự tích Hồ Gươm, hãy tưởng tượng và miêu tả nơi cất giữ thanh gươm mà Rùa Vàng nhận từ tay Lê Lợi.
- Màu nước trong xanh, không một gợn sóng nên có thể nhìn thấy đáy hồ.
- Xung quanh là cây cối xanh tươi, tỏa bóng mát xuống hồ…
II. Đọc hiểu
1. Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần đánh giặc
- Hoàn cảnh: Giặc Minh xâm lược nước ta, chúng coi nhân dân như cỏ rác, làm nhiều điều trái ngược, nhân dân hết sức oán giận chúng. Bấy giờ ở vùng Lam Sơn, có nghĩa quân nổi dậy chống lại nhưng trong buổi đầu thế lực còn non yếu nên nhiều lần nghĩa quân bị thua.
=> Lạc Long Quân quyết định cho mượn gươm thần để đánh giặc. Đó là sự giúp sức cần thiết trong hoàn cảnh khó khăn lúc này..
- Quá trình mượn gươm: không hề đơn giản.
- Lê Thận là người dân bình thường, làm nghề đánh cá: Trong một lần thả lưới, vớt được một thanh sắt liền vứt xuống nước, liên tiếp vớt được tới lần thứ ba thì lấy làm lạ. Chàng bèn đưa thanh sắt lại cạnh mồi lửa nhìn xem thì phát hiện ra đó là một lưỡi gươm.
=> Người nhặt được lưỡi gươm quý nhưng không phát hiện ra.
- Lê Lợi là chủ tướng lãnh đạo nghĩa quân: Một lần bị giặc truy đuổi, lúc rút lui đi qua một khu rừng. Lê Lợi thấy ánh sáng lạ trên ngọn đa. Ông trèo lên mới biết đó là chuôi gươm nạm ngọc. Lúc này mới nhớ đến lưỡi gươm ở nhà Lê Thận và hiểu ra đó là một vật báu.
=> Lê Lợi là người hợp nhất thanh gươm thần cũng chính vì ông chính là vị chủ tướng được nghĩa quân và nhân dân tin tưởng, mới được thần giao phó trách nhiệm nhận thanh gươm quý.
- Trên lưỡi gươm có hai chữ “Thuận Thiên” có nghĩa là thuận theo ý trời.
=> Cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân Lam Sơn là một cuộc khởi nghĩa đúng với ý trời, lòng dân. Cuộc khởi nghĩa tất yếu của nhân dân ta trước sự hung bạo của quân xâm lược.
- Kết quả:
- Việc nhặt được gươm quý khiến cho lòng quân ngày một tăng.
- Lê Lợi có thanh gươm trong tay tung hoành khắp các trần địa, làm cho quân Minh kinh hồn bạt vía.
- Gươm thần giúp nghĩa quân đánh bại quân xâm lược, cho đến khi không còn bóng một tên giặc nào trên đất nước.
=> Kết quả tất yếu khi có sự trợ giúp của thần linh và sức mạnh đoàn kết của toàn quân cùng sự ủng hộ của nhân dân.
* Trả lời câu hỏi trong SGK:
- Ba lần kéo lưới của Lê Thận có gì đáng chú ý: Cả ba lần Lê Thận đều kéo được một thanh sắt.
- Tranh minh họa nhân vật sự việc gì của truyện: Tranh minh họa nhân vật Lê Thận và sự việc Lê Thân đang kéo lưới.
- Gươm thần giúp cho Lê Lợi những gì: Nhờ có thanh gươm thần mà nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng. Có thanh gươm thần trong tay, Lê Lợi tung hành khắp các trận địa, làm cho quân Minh bạt vía.
- Các chi tiết kì ảo trong văn bản:
- Ba lần kéo lưới đều khéo được một thanh sắt.
- Trong túp lều tối thanh gươm sáng rực hai chữ: “Thuận Thiên”
- Chuôi gươm nạm ngọc phát sáng trên ngọn cây đa.
- Lưỡi gươm tự nhiên động đậy, đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in.
- Rùa Vàng thay Đức Long Quân hiện lên đòi gươm thần.
2. Long Quân đòi gươm sau khi đánh bại giặc Minh
- Thời gian: Một năm sau khi đuổi giặc Minh.
- Địa điểm: hồ Tả Vọng, Thăng Long.
- Nhân vật đòi lại gươm: Rùa Vàng, là sứ giả của đức Long Quân.
- Hoàn cảnh: đất nước đã đánh tan giặc Minh, Lê Lợi lên ngôi vua cai trị đất nước, nhân dân sống trong thái bình.
=> Hoàn cảnh thích hợp để đòi lại gươm thần. Việc đòi lại gươm thần là việc tất yếu có mượn có trả.
- Quá trình trả gươm:
- Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng.
- Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi gươm thần.
- Khi thuyền rồng tiến ra phía giữa hồ, Rùa Vàng ngoi lên khỏi nước. Vua thấy lưỡi gươm thần động đậy.
- Rùa Vàng không sợ người, đứng nổi trên mặt nước và nói: “Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân”.
- Vua nâng gươm về phía Rùa Vàng, Rùa há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước.
=> Việc trả gươm ở hồ Tả Vọng cũng giải thích cho sự ra đời tên gọi của Hồ Gươm [hay hồ Hoàn Kiếm].
* Trả lời câu hỏi trong SGK:
Phần [5] nhằm giải thích điều gì: Sự ra đời của Hồ Gươm [hay Hồ Hoàn Kiếm]
III. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Em hãy nêu những sự kiện chính trong truyện Sự tích Hồ Gươm.
- Quân Minh sang xâm lược nước ta.
- Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy chống lại chúng.
- Lê Thận - một người đánh cá vớt được lưỡi gươm.
- Lê Lợi bắt được chuôi gươm nạm ngọc.
- Nhờ thanh gươm báu, nghĩa quân của Lê Lợi đánh bại quân Minh.
- Rùa Vàng hiện lên đòi lại thanh gươm.
Câu 2. Trong truyện, nhân vật nào nổi bật? Nhân vật ấy có đặc điểm gì?
- Nhân vật nổi bật: Lê Lợi
- Đặc điểm nổi bật: Một con người chính trực, dũng cảm và có tài năng lãnh đạo.
Câu 3. Những chỉ tiết nào liên quan đến lịch sử? Theo em, những chi tiết nào là hoang đường, kì ảo?
- Chi tiết liên quan đến lịch sử:
- Giặc Minh xâm lược nước ta.
- Lê Lợi lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn đánh bại quân Minh.
- Chi tiết hoang đường, kì ảo:
- Ba lần kéo lưới đều khéo được một thanh sắt.
- Trong túp lều tối thanh gươm sáng rực hai chữ: “Thuận Thiên”
- Chuôi gươm nạm ngọc phát sáng trên ngọn cây đa.
- Lưỡi gươm tự nhiên động đậy, đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in.
- Rùa Vàng thay Đức Long Quân hiện lên đòi gươm thần.
Câu 4. Truyện muốn ca ngợi hay giải thích điều gì? Điều ấy có ý nghĩa như thế nào?
- Truyện muốn ca ngợi, đề cao vai trò của Lê Lợi - vị chủ tướng tài năng của nghĩa quân Lam Sơn đã lãnh đạo nhân dân đánh bại kẻ thù xâm lược. Đồng thời truyện cũng giải thích về sự tích tên gọi Hồ Gươm [hay Hồ Hoàn Kiếm].
- Ý nghĩa: Thể hiện khát vọng của nhân dân về cuộc sống hòa bình, ấm no.
Cập nhật: 13/09/2021