NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC
A. Mục tiêu bài học :
-Kiến thức: Hiểu và bước đầu biết vận dụng các khái niệm nội dung và hình thức khi phân tích văn bản văn học.
- Kĩ năng: Thấy rõ mối quan hệ của nội dung và hình thức của văn bản văn học.
- Thái độ : Cĩ ý thức trong việc tìm hiểu một văn bản văn học về nội dung và hình thức.
B. Chuẩn bị bài học :
1.Giáo viên: SGK,SGV và các tài liệu tham khảo khác.
2. Học sinh: Đọc tác phẩm ở nhà,Soạn bài đầy đủ.
C. Hoạt động dạy học
1. Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ : Khơng
Bạn đang xem nội dung tài liệu Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 91: Nội dung và hình thức của văn bản văn học, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút TẢI VỀ ở trên
Tuần 33 Soạn : Tiết 94 – 95 Giảng : NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC A. Mục tiêu bài học : -Kiến thức: Hiểu và bước đầu biết vận dụng các khái niệm nội dung và hình thức khi phân tích văn bản văn học. - Kĩ năng: Thấy rõ mối quan hệ của nội dung và hình thức của văn bản văn học. - Thái độ : Cĩ ý thức trong việc tìm hiểu một văn bản văn học về nội dung và hình thức. B. Chuẩn bị bài học : 1.Giáo viên: SGK,SGV và các tài liệu tham khảo khác. 2. Học sinh: Đọc tác phẩm ở nhà,Soạn bài đầy đủ. C. Hoạt động dạy học 1. Ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ : Khơng 3. Bài mới: Hoạt động của GV - HS Nội dung cần đạt * HĐ 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu các khái niệm của nội dung và hình thức trong văn bản văn học. ? Các khái niệm nào thuộc về nội dung của văn bản văn học ? ? Đề tài của tác phẩm Tắt đèn là gì ? ? Thế nào là đề tài ? ? Chủ đề của tác phẩm Tắt đèn, ? ? Chủ đề là gì ? ? Nhận xét về các loại chủ đề trong văn bản văn học ? ? Thế nào là tư tưởng ? ? Nêu tư tưởng của tác phẩm Tắt đèn, ? ? Cảm hứng nghệ thuật là gì ? ? Nêu cảm hứng nghệ thuật của tác phẩm Tắt đèn ? Hết tiết 94 Tiết 95 ? Các khái niệm nào thuộc về mặt hình thức của văn bản văn học ? - GV diễn giảng về ngôn từ, vai trò của ngôn từ trong văn bản văn học. ? Thế nào là kết cấu của văn bản văn học ? ? Thể loại là gì ? ? Có các thể và loại nào ? * HĐ 2 : Hướng dẫn HS tìm hiểu ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức của văn bản văn học. ? Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức của văn bản văn học như thế nào ? ? Khái quát nội dung của bài học ? - HS trả lời, GV chốt ý, gọi HS đọc Ghi nhớ [SGK/ 129] * HĐ 4 : Hướng dẫn HS luyện tập. - GV củng cố nội dung chính của bài học : - GV hướng dẫn HS làm bài tập. - Gọi HS nêu yêu cầu bài tập 1. ? Tác phẩm Tắt đèn và Bước đường cùng đều phản ánh đề tài gì ? ? Trong Tắt đèn người nông dân bị áp bức bóc lột bằng cách nào ? Trong Bước đường cùng ? - GV hướng dẫn HS về nhà làm bài 2. + Hai khổ đầu : lòng mong mỏi đợi chờ, công lao khó nhọc của mẹ khi chăm sóc cây trái. + Khổ 3 : Ví bản thân là thứ quả mẹ gieo trồng, phải cố gằng trau dồi để xứng đáng với công lao và kì vọng của mẹ [Hoảng sợ I. Các khái niệm của nội dung và hình thức trong văn bản văn học. 1. Các khái niệm thuộc về mặt nội dung. a. Đề tài: [ sgk/127] VD: Đề tại của “Tắt đèn” là cuộc sống bi thảm của người nông dân Việt Nam trước cách mạng Tháng tám năm 1945 trong những ngày sưu thuế. b. Chủ đề: [ sgk/127] VD: Chủ đề của “Tắt đèn” là sự mâu thuẫn giữa nông dân và bọn cường hào quan lại trong nông thôn Việt Nam. *Có những văn bản khuôn khổ nhỏ nhưng mang chủ đề lớn. VD: Bài thơ “Sông núi nước Nam” [Lý Thường Kiệt]. Mỗi văn bản có thể có một hoặc nhiều chủ đề tùy quy mô cũng như ý định của tác giả. Trong những tiểu thuyết đồ sộ như “Tam quốc diễn nghĩa” của La Quán Trung hay “Chiến tranh và hòa bình” của L.Tôn – Xtôi, ta thấy nhiều chủ đề đan xen phức tạp, có chính có phụ. c. Tư tưởng của văn bản: [ sgk/128] VD: Trong “Tắt đèn” tư tưởng lên án những thế lực hắc ám hoành hành ở nông thôn Việt Nam thời Pháp thuộc và sự trân trọng yêu thương người nông dân bị áp bức hiện lên rất rõ. d. Cảm hứng nghệ thuật: [ sgk/128] vd:Cảm hứng trong “Tắt đèn” là lòng căm phẫn, là sự tố cáo bọn hào lý quan lại ở nông thôn cũng như chính sách dã man của thực dân Pháp. 2. Các khái niệm thuộc về hình thức. a. Ngôn từ : Là yếu tố đầu tiên của văn bản văn học; là từ ngữ, câu văn, hình ảnh, giọng điệu để tạo ra các chi tiết, sự việc, các hình tượng, nhân vật. b. Kết cấu : Là sự sắp xếp. Tổ chức các thành tố của văn bản thành một đơn vị thống nhất, hoàn chỉnh, có ý nghĩa. c. Thể loại : Là quy tắc tổ chức hình thức văn bản thích hợp với nội dung văn bản như tự sự, trữ tình II. Ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức văn bản văn học. - Văn bản văn học cần có sự thống nhất giữa nội dung và hình thức- thống nhất nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ. - Nhiều văn bản văn học chưa có sự phù hợp cao giữa nội dung và hình thức. III. Ghi nhớ : [SGK/ 129] IV. Luyện tập : 1. - Giống nhau: Đề tài viết về nơng thơn đời sống nơng dân Việt Nam trước CMT8. - Khác nhau: + Tắt đèn : Đề cập đến nơng thơn trong những ngày sưu thuế và nỗi thống khổ của nơng dân trước cái tai họa sưu thuế vơ nhân đạo. +bước đường cùng: miêu tả đời sống hàng ngày của người nơng dân, vạch trân fhtủ đoạn áp bức,bốc lột cướp đoạt của bọn địa chủ đối với nơng dân. 2.BT2 4. Hướng dẫn HS tự học : a. Bài cũ : - Nắm các khái niệm thuộc về nội dung và hình thức của văn bản văn học; Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức. - Hoàn thiện bài tập luyện tập [SGK/ 130] b. Bài mới : Tổng kết phần văn học : - ƠN lại các tác phẩm văn học đã học ở chương trình lớp 10 - Soạn các câu hỏi trong SGK
File đính kèm:
- tiet 91.doc
2. Các khái niệm thuộc về mặt hình thức.
a] Ngôn từ:
- Là yếu tố đầu tiên của VBVH.
- Ngôn từ hiện diện trong câu, trong hình ảnh, trong giọng điệu của văn bản.
- Ngôn từ thể hiện cá tính sáng tạo của nhà văn.
VD: thơ Hồ Xuân Hương với những hình ảnh giản dị, gần gũi; thơ Hồ Chí Minh mang đậm “cảm quan cách mạng”
b] Kết cấu:
Là sự sắp xếp, tổ chức các thành tố của văn bản thành 1 đơn vị thống nhất, hoàn chỉnh và có ý nghĩa.
- Kết cấu hàm chứa dụng ý của tác giả sao cho phù hợp với nội dung văn bản.
Bạn đang xem nội dung tài liệu Giáo án Ngữ văn 10: Nội dung và hình thức của văn bản văn học, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nội dung và hình thức của văn bản văn học Giáo viên hướng dẫn: Cô Nguyễn Thị Thanh Lan. Người soạn: Dương Thị Quỳnh Lan. Đối tượng: Học sinh lớp 10 A15. Ngày soạn: 23/03/2018. A. Mục tiêu cần đạt:Giúp học sinh: 1. Kiến thức - Hiểu được các khái niệm về nội dung văn bản văn học: đề tài, chủ đề, tư tưởng của văn bản, cảm hứng nghệ thuật. - Thấy rõ mối quan hệ của nội dung và hình thức trong văn bản văn học. 2. Kĩ năng - Bước đầu biết vận dụng các khái niệm nội dung và hình thức khi phân tích văn bản văn học. 3. Thái độ: - Có ý thức vận dụng những kiến thức đã học để tìm hiểu tác phẩm văn học. B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 1. Giáo viên. - Sách giáo khoa, sách giáo viên Ngữ văn 10, tập 2 - ban cơ bản. - Giáo án giảng dạy. 2. Học sinh. - Sách giáo khoa, vở soạn, bút, vở ghi C. Phương pháp, phương tiện dạy học 1. Phương pháp dạy học: sử dụng kết hợp các phương pháp: phát vấn, đàm thoại, gợi mở, nêu vấn đề 2. Phương tiện dạy học: bảng đen, phấn, phiếu trả lời câu hỏi D. Tiến trình bài dạy 1. Ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ: Nêu định nghĩa về phép điệp và phép đối? Lấy ví dụ minh hoạ? 3.Bài mới: *Vào bài mới: Nói về mối quan hệ giữa nội dung và hình thức, ông cha có câu: “Trông mặt mà bắt hình dong/ Con lợn có béo thì cỗ lòng mới ngon”... Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức của VBVH cũng là mối quan hệ mật thiết, không thể tách rời nhau. Nội dung được hiện thực hóa bằng một hình thức cụ thể và hình thức phải biểu hiện một nội dung nhất định. Để hiểu rõ về mối quan hệ đó, hôm nay cô và trỏ chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học. Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu các khái niệm của nội dung và hình thức trong văn bản văn học. Chia làm 4 nhóm, các nhóm sẽ chuẩn bị bài ở nhà và thuyết trình về các vấn đề sau: +Nhóm 1: Đề tài, chủ đề của văn bản +Nhóm 2: Tư tưởng, cảm hứng nghệ thuật của văn bản. +Nhóm 3: Các khái niệm về mặt hình thức. +Nhóm 4: Ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức của văn bản văn học. [Yêu cầu: mọi thành viên nhóm đều hiểu và có thể thuyết trình được]. Cho nhóm 5 phút để mọi thành viên có thể hiểu và có thể thuyết trình lại vấn đề của nhóm. Thực hiện kí thuật mảnh ghép. Chia nhóm lại, đề nghị các bạn chuyển chỗ để lập nhóm mới [yêu cầu mỗi nhóm phải có tối thiểu 2 thành viên của các nhóm kia]. Các thành viên sẽ có 15 phút để giảng cho nhau hiểu vấn đề của nhóm mình đã làm. GV sẽ đi hỗ trợ và kiểm tra. Yêu cầu 1 vài học sinh bất kì trình bày lại vấn đề. Sau đó, giáo viên sẽ nhận xét, chỉnh sửa và chốt lại ý chính. GV yêu cầu các nhóm về lại chỗ cũ. Thảo luận nhóm trong vòng 10 phút. Nhóm 1 +2: Chọn một tác phẩm và nêu: Đề tài Chủ đề Tư tưởng Cảm hứng nghệ thuật của tác phẩm đó. Nhóm 3+ 4: Chọn 1 tác phẩm và phân tích: Ngôn từ Kết cấu Thể loại của tác phẩm đó. I/ Các khái niệm của nội dung và hình thức trong VBVH 1. Các khái niệm thuộc về mặt nội dung a] Đề tài: - Là lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong văn bản VD: + Đề tài người phụ nữ trong XHPK: Truyện Kiều [Nguyễn Du], “Đọc Tiểu Thanh kí” [Nguyễn Du] + Đề tài người nông dân trước cách mạng: Lão Hạc, [Nam Cao], Tắt đèn [Ngô Tất Tố] b] Chủ đề: - Là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản. Nó là vấn đề được nhà văn quan tâm và thể hiện chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống. VD: + Chủ đề trong Tắt đèn là sự mâu thuẫn giữa nông dân và bọn cường hào quan lại trong nông thôn Việt Nam. + Chủ đề trong Lão Hạc là phẩm chất tốt đẹp của người nông dân dù ở hoàn cảnh khốn cùng. -Tầm quan trọng của chủ đề không phụ thuộc vào khuôn khổ của văn bản: Thơ hai- cư, thơ tứ tuyệt -Mỗi văn bản có thể có một hoặc nhiều chủ đề tùy quy mô cũng như ý định của tác giả. VD: Chủ đề Truyện Kiều: + Vận mệnh của con người trong XHPK bất công tàn bạo + Phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ trong XHPK. + Mâu thuẫn giữa nông dân và bọn cường hào quan lại trong XHPK. c] Tư tưởng của văn bản: - Là sự lí giải đối với chủ đề đã nêu lên, là nhận thức của tác giả muốn trao đổi, nhắn gửi, đối thoại với người đọc. VD: Tư tưởng Truyện Kiều [Nguyễn Du]: + Tố cáo tất cả các thế lực bạo tàn chà đạp lên quyền sống của con người [quan lại, quý tộc, những kẻ buôn thịt bán người; thế lực đồng tiền]. + Khát vọng tình yêu tự do. + Ước mơ công lí. d] Cảm hứng nghệ thuật: - Là nội dung chủ đạo của văn bản. Nó là trạng thái tâm hồn, những cảm xúc được thể hiện đậm đà, nhuần nhuyễn trong văn bản sẽ truyền cảm, hấp dẫn người đọc. Qua cảm hứng nghệ thuật, người đọc cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả nêu lên trong văn bản. VD: Cảm hứng nghệ thuật của Truyện Kiều: + Tố cáo, lên án các thế lực bạo tàn. + Đồng cảm, xót thương trước những khổ đau của con người. + Yêu thương, trân trọng, ngợi ca những vẻ đẹp của con người. 2. Các khái niệm thuộc về mặt hình thức. a] Ngôn từ: - Là yếu tố đầu tiên của VBVH. - Ngôn từ hiện diện trong câu, trong hình ảnh, trong giọng điệu của văn bản. - Ngôn từ thể hiện cá tính sáng tạo của nhà văn. VD: thơ Hồ Xuân Hương với những hình ảnh giản dị, gần gũi; thơ Hồ Chí Minh mang đậm “cảm quan cách mạng” b] Kết cấu: Là sự sắp xếp, tổ chức các thành tố của văn bản thành 1 đơn vị thống nhất, hoàn chỉnh và có ý nghĩa. - Kết cấu hàm chứa dụng ý của tác giả sao cho phù hợp với nội dung văn bản. c] Thể loại: - Là những quy tắc tổ chức văn bản thích hơp với nội dung văn bản: thơ, tiểu thuyết, kịch, trường ca,... - Thể loại cũng biến đổi theo thời đại và mang màu sắc riêng của tác giả. VD: Thơ lục bát với các hình ảnh điêu luyện, ước lệ của Nguyễn Du, thơ lục bát với các hình ảnh gần gũi, giản dị, chân quê của Nguyễn Bính II/ Ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức văn bản văn học -Chức năng chủ yếu của văn học: nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, giao tiếp, -Văn bản văn học chỉ thực sự có giá trị khi có nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ. => Cần có sự thống nhất giữa nội dung và hình thức E. Củng cố, dặn dò - Làm phần Luyện tập. - Soạn bài: Các thao tác nghị luận. F. Rút kinh nghiệm ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Tuan 32 Noi dung va hinh thuc cua van ban van hoc_12358485.docx