Giỗ khác chạp như thế nào
|
Giỗ được tổ chức vào đúng ngày mất theo âm lịch của người được thờ cúng. Ý nghĩa của giỗ là để nhắc nhở con cháu về những người đã đi trước, gắn kết tình cảm của các thành viên trong cùng một gia đình, dòng họ.
Nhà giàu thì tổ chức làm giỗ linh đình, mời người thân trong dòng họ, bạn bè gần xa, anh em bằng hữu về dự giỗ. Nhà nghèo thì chỉ cần lưng cơm, đĩa muối, quả trứng, ba nén nhang, một đôi nến và vài món ăn giản dị cũng đã có lòng thành kính đối với người đã mất. Đám giỗ cũng là một dịp để anh em, họ hàng gặp nhau, thăm hỏi, kết nối gắn chặt tình thân. Là dịp để cùng nhau ôn cố tri tân, nhắc nhớ người đã khuất. Tuy nhiên trong thực tế, việc tổ chức đám giỗ cũng xảy ra nhiều vấn đề cần suy nghĩ. Về việc tổ chức, nếu chỉ cúng giỗ hai đời của hai bên chồng,vợ thì con số có thể trên, dưới 10 người. Nếu cúng giỗ ba đời thì số người nhân lên rất nhiều, có thể lên đến 20 hoặc hơn. Ông bà ta thường nói: “100 cái giỗ đổ đầu trưởng nam”. Vậy người con trưởng trong gia đình một năm gánh từ 5 đến 20 cái đám giỗ thì thật là căng thẳng. Ở thôn quê, trong năm, một người được mời ăn giỗ nhiều nơi, thì đến khi giỗ chính của gia đình mình phải mời trả lễ lại cho phải phép. Mời thiếu thì kẻ buồn giận, người phiền trách, mà mời đủ thì hao tốn tiền bạc. Về mặt thời gian, trừ những người già về hưu, không phải ai cũng rảnh rỗi và thu xếp thời gian được để về dự đám giỗ. Không về thì mang tiếng là bất hiếu hoặc không quan tâm đến gia tộc, họ hàng. Mà giỗ nào cũng xin nghỉ thì công việc ách tắc, gián đoạn, thủ thưởng quở trách. Ông bà ta thường nói: ”Ăn bữa giỗ, lỗ bữa cày” là vậy. Tôi có hỏi thăm một số người bạn thì học được những kinh nghiệm hay để tổ chức đám giỗ như sau: Chị A, là nhân viên hành chính, với đồng lương hạn hẹp, trong năm, chị tổ chức giỗ cha và mẹ là tương đối lớn, có mời anh chị em về dự, còn các giỗ khác chỉ làm một mâm cơm nhỏ cúng ông bà đơn giản. Anh D, nhà cửa chật chội nên đến ngày giỗ mẹ, sau khi cúng kiến ở nhà buổi trưa xong, chiều tối anh mời tất cả các anh chị em và con cháu ra nhà hàng ăn. Gia đình sum họp, cùng nhắc kỷ niệm về mẹ, hàn huyên, tâm sự khoảng hai tiếng rồi về. Như vậy rất gọn gàng và không gây mệt mỏi cho những thành viên trong gia đình. Nhà anh T thì có cái hay khác là “xin phép ông bà” cho được dời ngày giỗ về chiều thứ bảy hoặc chủ nhật, vì thời gian đó, đa phần mọi người được nghỉ làm, nghỉ học, con cháu có thể tề tựu đông đủ. Chắc dưới suối vàng ông bà cũng “thông cảm và sẵn lòng cho phép”. Chị M, nhà đông anh chị em, chị phân công mỗi hộ nấu hoặc mua một món ăn để góp phần cho đám giỗ. Đến ngày giỗ, từng hộ mang thức ăn đến, cùng thưởng thức và nhận xét tài nấu nướng, của mỗi hộ. Thế cũng vui. Gia đình anh H thì không tổ chức đám giỗ cố định ở nhà nào. Thấy không thể chịu nỗi “100 cái giỗ” đổ đầu mình, nên anh H giao cho anh em, mỗi hộ tổ chức giỗ một lần. Những ngày giỗ của gia đình được kê ra và cứ thế xoay tua với số anh chị em trong nhà. Với cách này, gánh nặng được san sẻ, mọi người có thể thay phiên đến nhà nhau, vừa ăn giỗ, vừa nắm được tình hình sinh hoạt của người thân. Tổ chức cách này hay cách khác là tùy thuộc vào điều kiện và hoàn cảnh của từng gia đình, nhưng phải làm sao đảm bảo tinh thần đoàn kết, vui vẻ, ấm cúng trong họ hàng. Hơn thế nữa, giỗ chạp phải đảm bảo nếp sống văn minh, lịch sự; không nên nhậu nhẹt, say sưa quá đà sinh ra nhiều hậu quả đáng tiếc; không gây ồn ào, ca hát (karaoke) làm ảnh hưởng đến hàng xóm xung quanh; Không nên vì sĩ diện mà tổ chức đám giỗ thật linh đình để rồi sau đó lại đùn đẩy nhau khoản chi phí đặt tiệc, sinh ra mất đoàn kết. Tưởng nhớ người thân là một điều cần thiết nhưng phải tổ chức đám giỗ sao cho phù hợp với không gian, thời gian, điều kiện sống. Lòng tôn kính, thương tiếc người đã khuất phụ thuộc vào việc con cháu phải nhớ ngày người mất để làm giỗ, không liên quan đến việc làm giỗ lớn hay nhỏ. Ở Bình Định theo quan niệm ông bà ta ngày xưa , tục tảo mộ hay còn gọi là giỗ chạp mã thường diễn ra vào tháng 12 âm lịch – tháng chạp hàng năm, mang một ý nghĩa sâu sắc về đạo lý, tôn kính của người sống đối vời người đã khuất. Thường cúng chạp mả thì con cháu phải tới phần mộ của ông bà quét dọn, làm cỏ, sửa sang. Đây cũng là cách để người đã khuất cũng được đón tết như người sống.  Giới thiệu về giỗ chạp mãThường khi sắp gần đất xa trời, người già đều mong muốn con cháu chôn cất mình tại quê hương nơi sinh ra và lớn lên. Phải chăng, chính vì điều này mà chuyện kỵ (giỗ), chạp thường diễn ra hàng năm, và đây có phải là cách để con cháu đời sau phải nhớ tới đạo lí uống nước nhớ nguồn? Tại Bình Định, thường thường vào tháng chạp, các nhà có thờ cúng ông bà, tổ tiên, người đã khuất đều phải dừng tất cả công việc đồng áng, để tập trung cho việc chăm sóc, sửa sang mồ mả người đã khuất. Từ hôm trước khi diễn ra chạp mã thì con cháu phải chuẩn bị toàn bộ những khâu liên quan đến cúng kính và đón khách.
Sáng sớm, con cháu dòng họ bên nội phải có mặt tại từ đường để theo người lớn lên phần mộ của ông bà, tổ tiên bắt đầu sửa sang, quét dọn và làm lễ rước về nhà cùng con cháu đón năm mới. Còn những người còn lại trong dòng họ thì hỗ trợ cúng kính, đón khách đến từ đường.
Phụ nữ thì đi chợ, làm bếp. Vì thế không khí ngày chạp mả trở nên nhộn nhịp, vui vẻ, thân tình, đùm bọc cũng là dịp để con cháu 2 bên nội, ngoại gặp gỡ và biết mặt nhau. Tình cảm ruột thịt, thân thuộc, người trong làng, kẻ ở xa từ đó mà gần gũi, tắt lửa tối đèn có nhau. Bài Viết Liên Quan
Đến gần trưa, những người đi ra nghĩa trang để tảo mộ cũng đã về, lúc đó ở nhà mâm cúng chạp mã cũng đã được dọn lên bàn thờ. Người đứng đầu dòng họ hoặc là người có vai vế lớn trong gia đình thay mặt con cháu, quỳ trước bàn thờ khấn vái, cầu xin tổ tiên, ông bà phù hộ và mời về đón tết cùng con cháu. Và chờ đến khi hương tàn thì quỳ 4 lạy và hóa vàng mã, sau đó bắt đầu dọn mâm ra mời họ hàng, bạn bè, láng giềng.
Khi mâm cúng được dọn ra, những bậc cao tuổi, có vai vế lớn trong dòng họ, phải được ngồi ở mâm cao nhất, tiếp đến là phận con cháu phải ngồi sau cùng khi tất cả mọi người đã ngồi hết vào bàn.
Tục lệ chạp mả vẫn được duy trì từ thế hệ này sang thế hệ khác, và cũng đã trở thành nét đẹp tcủa người Bình Định nói riêng và người Việt Nam nói chung. Vốn mang ý nghĩa đạo lý “Uống nước phải nhớ nguồn”. Trong một năm đi làm xa, ít có dịp về quê ăn Tết, nhờ có những dịp cúng chạp mã mà mọi người trong dòng họ lại được gặp gỡ, gần gũi, nhìn nhận lại bà con bên nội ngoại cảm thấy Tết càng thêm ý nghĩa. |
