Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ [SIDS] hay còn được gọi là những cái chết trong nôi, bởi đa số các trường hợp xảy ra lúc trẻ đang ngủ trong nôi và tử vong khi nào không rõ.
Các ghi nhận cho thấy Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ thường gặp ở trẻ từ 1 - 12 tháng, tử vong trong lúc ngủ không rõ nguyên nhân. Theo nghiên cứu, mỗi năm ở Mỹ có khoảng 2300 trẻ tử vong bởi hội chứng này và có 90% trường hợp Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ xảy ra trong 6 tháng đầu đời, cao nhất là từ 1- 4 tháng tuổi.
Cho tới nay các nhà nghiên cứu vẫn chưa tìm và xác định được nguyên nhân gây ra Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, nhiều ý kiến thống nhất rằng có các yếu tố nguy cơ cụ thể là:
Nếu trẻ ngủ nằm sấp hay nằm nghiêng, là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất dễ dẫn đến Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ. Tiếp đến là trẻ sinh non hay sinh nhẹ cân, trẻ ngủ trong nhiệt độ quá nóng, ngủ trên giường có nệm mềm, hoặc có mền gối mềm cũng có nguy cơ dẫn đến Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ.
Các nhà khoa học còn tìm thấy nguy cơ hút thuốc trong nhà và gia đình có tiền sử mắc Hội chứng đột tử, trẻ sẽ dễ có nguy cơ mắc phải. Theo nghiên cứu, nếu người mẹ 20 tuổi mà đã sinh con, mẹ hút thuốc trong thai kỳ, không được chăm sóc lúc tiền sản và khi mang thai, thì con sẽ có nguy cơ Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ cao hơn.
Nguyên nhân của Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ vẫn còn được nghiên cứu và có nhiều giả thuyết được thống nhất, nhưng các nhà khoa học cũng không thể chứng minh được, không có ai có thể biết trước để thu thập bằng chứng vào lúc trẻ tử vong vì hội chứng này.
Giải thích về vấn đề này, các ý kiến được ghi nhận Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ liên quan tới tình trạng trẻ còn quá nhỏ để thức dậy và thay đổi tư thế khi bị ngạt. Lý giải điều này, các nhà khoa học cho rằng, khi trẻ nằm sấp, trẻ thở úp mặt trên giường sẽ làm trẻ thở lại khí CO2. Và nếu chúng ta thở lại khí CO2, nồng độ khí CO2 lên cao sẽ kích thích trung tâm hô hấp thở nhanh hơn để thải CO2 nhanh hơn, chúng ta sẽ thay đổi tư thế để thở tốt hơn.
Mặt khác, các nhà nghiên cứu đều có ý kiến khi trẻ quá nhỏ, não bộ chưa phát triển để trẻ thức dậy và thở nhanh hơn, trẻ quá yếu để lật ngửa trở lại và ngạt tới chết. Đó là lý do giải thích cho các yếu tố nguy cơ như nằm sấp, trẻ sinh non nhẹ cân, nhiệt độ nóng... sẽ dễ bị Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ.
Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ thường gặp ở trẻ từ 1 - 12 tháng. Ảnh minh hoạ.
Phòng ngừa Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ
Dựa trên các yếu tố nguy cơ cho thấy, việc phòng ngừa Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ cần thực hiện nghiêm túc. Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ - AAP đưa ra khuyến cáo và được phê chuẩn bởi CDC Hoa Kỳ như sau để phòng hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ.
- Cha mẹ cần chú ý những ngày đầu sau sinh nên cho trẻ nằm ngửa. Khi trẻ đã biết lật từ nằm ngửa sang nằm sấp và ngược lại, có thể để cho trẻ tự chọn tư thế yêu thích.
- Cần cho trẻ nằm trên nền giường hoặc cũi cứng, phẳng, không có phần cứng lồi lõm.
- Cho trẻ ngủ trên ga trải giường mỏng mềm và gọn gàng [không quá rộng so với cũi và giường].
- Khi trẻ ngủ không dùng chăn mềm dày và gối mềm để lót cho trẻ.
- Không phủ chăn, quấn tã quá nhiều cho trẻ. Cha mẹ nên nhớ nguyên tắc cho trẻ ngủ chung phòng chứ không ngủ chung giường với trẻ. Nhưng mẹ phải nằm ở gần giường/cũi của con, để có thể sờ hoặc với tới con lúc cần.
- Nuôi con bằng sữa mẹ được khuyến cáo vì giúp bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi bị nhiễm trùng, làm giảm nguy cơ bị hội chứng đột tử.
- Cần tiêm phòng cho trẻ đúng lịch theo khuyến cáo, vì các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chủng ngừa đầy đủ, sẽ nâng cao sức đề kháng cho trẻ, có thể giảm 50% nguy cơ bị Hội chứng đột tử ở trẻ.
Tóm lại: Tử vong ở trẻ do Hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ là vấn đề liên quan đến giấc ngủ, bởi vậy cha mẹ cần nâng cao cảnh giác, tạo môi trường an toàn cho giấc ngủ của trẻ nhỏ. Cần chú ý để trẻ sơ sinh khỏe mạnh dưới 1 tuổi được nằm ngửa khi ngủ. Ngoài ra, chú ý đến nhiệt độ phòng, tránh nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh, tránh tình trạng mặc ủ quá ấm cho trẻ sơ sinh.
Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là vấn đề khiến các bậc phụ huynh lo lắng. Tình trạng nguy hiểm này có thể xảy ra ở bất kỳ trẻ em nào dưới 1 tuổi.
Tham khảo những thông tin được tổng hợp trong bài viết dưới đây của Hello Bacsi để biết rõ về hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Đột tử ở trẻ sơ sinh là gì?
Đột tử ở trẻ sơ sinh [Sudden infant death syndrome – SIDS] không phải là một căn bệnh hay một bệnh lý thông thường, mà là một chẩn đoán được đưa ra khi trẻ dưới 1 tuổi tử vong đột ngột mà không thể tìm ra nguyên nhân chính xác ngay lập tức. Hội chứng này không thể dự đoán trước hoặc ngăn ngừa ngay tức thì được và thường xảy ra vào mùa đông. Theo một báo cáo tại Mỹ, khoảng 2.300 trẻ sơ sinh tử vong vì SIDS mỗi năm. Một số em bé có nhiều nguy cơ hơn giai đoạn từ 1 đến 4 tháng tuổi, bệnh phổ biến ở bé trai hơn bé gái và hầu hết các trường hợp tử vong xảy ra trong những tháng mùa thu, mùa đông và đầu mùa xuân.
Mặc dù hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra vào bất kỳ lúc nào, nhưng thông thường, tình trạng này thường xuất hiện vào thời điểm trẻ đang ngủ, trong khoảng thời gian giữa 10 giờ tối và 10 giờ sáng. Do đó, đôi khi SIDS được gọi là “chết trong cũi’ hoặc “chết trong nôi’.
Hầu hết các ca tử vong xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi, nhất là trong 6 tháng đầu đời. Một em bé khỏe mạnh cũng có nguy cơ gặp phải tình trạng này, trong đó, bé trai bị đột tử nhiều hơn bé gái.
Bạn có thể xem thêm:
Nguyên nhân gây ra đột tử ở trẻ sơ sinh
Mặc dù nguyên nhân khiến trẻ bị đột tử vẫn chưa được xác định, nhưng các nhà nghiên cứu đưa ra giả thiết về tình trạng đột tử sơ sinh là do bé có những bất thường về não khiến việc hô hấp, kiểm soát hơi thở khi ngủ cũng như khả năng tỉnh giấc bị rối loạn. Sự kết hợp của các yếu tố thể chất và môi trường giấc ngủ có thể khiến trẻ em dễ bị đột tử sơ sinh, mặc dù điều này khác nhau ở từng trẻ:
1. Các yếu tố về thể chất
Các yếu tố thể chất liên quan đến SIDS bao gồm:
- Có những bất thường về não bộ: Một số trẻ được sinh ra có các vấn đề sức khỏe bẩm sinh khiến bé có nhiều nguy cơ tử vong vì SIDS Ở những trẻ này, phần não kiểm soát hơi thở và khả năng thức giấc chưa phát triển hoàn thiện để hoạt động bình thường.
- Cân nặng khi sinh thấp: Sinh non hoặc mang đa thai làm tăng nguy cơ não của trẻ chưa trưởng thành hoàn toàn, khiến bé có ít khả năng kiểm soát các quá trình tự động như nhịp thở và nhịp tim.
- Mắc bệnh về đường hô hấp: Nhiều trẻ sơ sinh chết vì SIDS được báo cáo là đã bị cảm lạnh trong thời gian gần. Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp có thể góp phần gây ra các vấn đề về hô hấp, làm tăng nguy cơ trẻ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh.
Bạn có thể xem thêm:
2. Các yếu tố về môi trường ngủ
Các vật dụng trong nôi và tư thế ngủ của trẻ có thể “kết hợp’ với các vấn đề về thể chất của bé và làm tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh, bao gồm:
- Nằm sấp hoặc nằm nghiêng: Trẻ nằm ở những tư thế này khi ngủ có thể khó thở hơn trẻ nằm ngửa.
- Ngủ trên bề mặt mềm: Nằm úp mặt trên chăn bông, nệm mềm, vật dụng hoặc giường nước có thể làm tắc đường thở của trẻ sơ sinh.
- Ngủ chung giường: Trong khi nguy cơ SIDS giảm xuống nếu trẻ sơ sinh ngủ cùng phòng với cha mẹ, nguy cơ sẽ tăng lên nếu trẻ ngủ cùng giường với cha mẹ, anh chị em hoặc vật nuôi.
- Nhiệt độ quá nóng khi ngủ: Mặc quá ấm khi ngủ có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh.
Bạn có thể xem thêm:
Các yếu tố nguy cơ khác
Mặc dù đột tử ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra ở bất kỳ em bé nào, nhưng các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh hơn, từ đó có các biện pháp giúp bảo vệ trẻ khỏi SIDS. Các yếu tố có thể khiến trẻ tăng nguy cơ mắc phải đột tử bao gồm:
- Giới tính: Các bé trai có nguy cơ tử vong vì SIDS cao hơn một chút.
- Độ tuổi: Trẻ dễ bị đột tử sơ sinh nhất trong độ tuổi từ tháng thứ 2 đến tháng thứ 4.
- Chủng tộc: Vì những lý do chưa được hiểu rõ, trẻ sơ sinh da màu có nhiều khả năng bị SIDS hơn bé da trắng.
- Tiền sử bệnh trong gia đình: Trẻ có anh chị em hoặc anh chị em họ bị đột tử sơ sinh có nguy cơ bị SIDS cao hơn
- Sinh non: Những trẻ sinh non, thiếu ký và những trẻ được sinh đôi, sinh ba có nguy cơ cao hơn.
- Hút thuốc lá thụ động: Trẻ sơ sinh sống với người hút thuốc có nguy cơ mắc SIDS cao hơn.
- Tư thế ngủ: Trẻ ngủ nằm sấp, đặc biệt là trẻ mặc quá nhiều quần áo hoặc được quấn quá nhiều chăn, dễ bị đột tử ở trẻ sơ sinh.
Trong thời kỳ mang thai, người mẹ cũng có thể làm tăng nguy cơ trẻ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh, đặc biệt nếu:
- Người mẹ dưới 20 tuổi
- Người mẹ hút thuốc lá
- Người mẹ sử dụng ma túy
- Người mẹ uống rượu bia
- Người mẹ không được chăm sóc tốt trước khi sinh
Bạn có thể xem thêm:
Những triệu chứng và dấu hiệu đột tử ở trẻ sơ sinh là gì?
Trẻ bị đột tử sơ sinh không có triệu chứng kèm theo hoặc dấu hiệu cảnh báo nào. Trẻ không bị đau, không khóc hoặc có bất kỳ khó chịu gì trước đột tử. Tuy vậy, trẻ có thể có vấn đề về hô hấp hoặc dạ dày nhưng không nghiêm trọng trong vài tuần trước đó.
Có thể có các triệu chứng và dấu hiệu khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Nếu trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc có bất kỳ vấn đề nào về hô hấp, trẻ phải được theo dõi ở bệnh viện để tránh đột tử. Dù vậy, trẻ vẫn có thể đột tử khi ngủ bất cứ lúc nào, kể cả đang khỏe mạnh. Hãy luôn thảo luận với bác sĩ để bé được chỉ định phương pháp chẩn đoán, điều trị và xử lý tốt nhất.