Khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc bệnh lý nào đó, bác sĩ thường chỉ định làm xét nghiệm máu, trong đó có chỉ số Hematocrit. Đây là chỉ số xét nghiệm rất quan trọng, tuy nhiên nhiều người còn chưa biết Hematocrit là gì.
Nhiều người còn chưa biết Hematocrit là gì
Vậy chỉ số hematocrit [hay HTC] là gì?
Hematocrit [hay viết tắt là HTC] là thuật ngữ chỉ dung tích hồng cầu. Xét nghiệm Hct là xét nghiệm máu đo tỷ lệ thể tích hồng cầu trên thể tích máu toàn phần. Hct là một chỉ số quan trọng trong xét nghiệm máu.
Bạn đang đọc: Tìm hiểu Hematocrit là gì và ý nghĩa của xét nghiệm HTC
Hematocrit là một chỉ số của hồng cầu, bộc lộ tỉ lệ thể tích những tế bào máu [ hầu hết là hồng cầu ] chiếm trong máu. Đây là một trong những chỉ số quan trọng trong xét nghiệm huyết học nói riêng và xét nghiệm y khoa nói chung. Hỉ số Hematocrit hoàn toàn có thể tăng hay giảm do nhiều nguyên do. Ngoài nguyên do bệnh lý, Hct còn biến hóa tùy vào thực trạng sinh lý của khung hình hoặc do tác động ảnh hưởng của hoạt động giải trí sức khỏe thể chất.
Xét nghiệm Hct khi nào cần thiết?
Bệnh nhân thường được chỉ định làm xét nghiệm này khi cần kiểm tra sức khỏe thể chất. Xét nghiệm Hct nằm trong xét nghiệm công thức máu – một trong những xét nghiệm thường quy được bác sĩ chỉ định khi khám chữa bệnh. Mặt khác, những bác sĩ cũng hoàn toàn có thể nhu yếu triển khai xét nghiệm Hct với người bệnh có những biểu lộ bị thiếu máu. Để đo chỉ số Hematocrit, người ta lấy mẫu máu tĩnh mạch để xét nghiệm. Khi lấy máu chỉ có cảm xúc hơi đau, chứ không đau nhói như tiêm. Chỉ số hematocrit có giá trị thông thường là 45 % – 52 % so với phái mạnh và 37 % – 48 % so với phái đẹp.
Để hiểu rõ chỉ số hematocrit là gì cần biết xét nghiệm đo chỉ số này giúp chẩn đoán, theo dõi tiến triển của những bệnh lý
Ý nghĩa của xét nghiệm hematocrit
Từ hiệu quả đo chỉ số Hematocrit, hoàn toàn có thể xác lập được công thức máu. Mà công thức máu lại chỉ rõ thực trạng sức khỏe thể chất, thể trạng của người được xét nghiệm. Từ đó giúp tìm ra nguyên do gây bệnh.
Trong trường hợp Hct tăng có thể vì các lý do sau: chứng tăng hồng cầu, rối loạn dị ứng, tắc nghẽn phổi mạn tính, xơ hóa phổi, bệnh mạch vành, tim bẩm sinh, giảm lưu lượng máu hoặc những người hay hút thuốc lá, ở trên núi cao, mất nước…
Xem thêm: PAL – Wikipedia tiếng Việt
Trường hợp Hct giảm Hematocrit thường tăng lên ở bệnh nhân mắc bệnh phổi như ùn tắc phổi mạn tính, xơ hóa phổi. Hoặc những bệnh về tim mạch như bệnh mạch vành, tim bẩm sinh. Hct cũng hoàn toàn có thể tăng ở người bị mất nước, gặp thực trạng tăng hồng cầu, rối loạn dị ứng, giảm lưu lượng máu. Hay những người tiếp tục hút thuốc lá, thiếu oxi do ở trên núi cao. trái lại, chỉ số này suy giảm trong trường hợp bệnh nhân bị thiếu máu, mất máu, người đang trong kỳ thai nghén, xuất huyết do chấn thương, tai nạn thương tâm hay do bệnh lý. Hoặc khi mắc bệnh bạch cầu, suy dinh dưỡng, thiếu sắt, folate, vitamin B6 và B12. Để hiểu rõ chỉ số hematocrit là gì cần biết xét nghiệm đo chỉ số này giúp chẩn đoán, theo dõi tiến triển của những bệnh lý tương quan và nhìn nhận hiệu suất cao điều trị.
Nếu vướng mắc với bác sĩ, bạn sẽ được lý giải rõ Hematocrit là gì
Các phương pháp xét nghiệm chỉ số Hematocrit
Để đo chỉ số Hct, hiện có 2 chiêu thức gồm có giải pháp thủ công bằng tay và chiêu thức dùng máy nghiên cứu và phân tích huyết học tự động hóa. Phương pháp bằng tay thủ công : Mẫu máu được thực thi chống đông, sau đó để vào ống Hematocrit, có khắc vạch từ 0 – 100. Tiếp theo, kỹ thuật viên sẽ mang ống đi ly tâm và tách được máu thành 2 phần, phần lỏng màu vàng ở phía trên là huyết tương, phần đặc phía dưới là những tế bào máu. Lớp đỏ dày sau cuối là hồng cầu và hiệu quả ở lớp màu đỏ dưới cùng chính là chỉ số Hct.
Phương pháp tự động: Kỹ thuật viên sử dụng máy phân tích huyết học tự động để làm xét nghiệm. Thiết bị này sẽ đếm số lượng hồng cầu trong máu và tự tính toán ra chỉ số Hematocrit một cách chính xác hơn so với phương pháp thủ công vì không có khoảng trống giữa các hồng cầu.
Xem thêm: OUR là gì? -định nghĩa OUR
Lưu ý trước khi làm xét nghiệm
Cần nhịn ăn trước khi lấy mẫu máu xét nghiệm : một số ít xét nghiệm nhu yếu phải nhịn ăn trong vòng 8 – 12 giờ để cho tác dụng đúng mực như xét nghiệm đường huyết, xét nghiệm mỡ máu, xét nghiệm những bệnh lý về gan mật …. Xét nghiệm Hct cũng nằm trong những loại xét nghiệm cần nhịn ăn này. Tránh uống thuốc trước khi đi làm xét nghiệm máu : Mặc dù không phải loại thuốc nào cũng ảnh hưởng tác động đến hiệu quả xét nghiệm, tuy nhiên nếu trót uống thuốc trước khi làm xét nghiệm, người sắp làm xét nghiệm cần báo với bác sĩ để có cách xử trí tương thích. Không được dùng những chất kích thích như rượu bia, cafe, thuốc lá … trước khi lấy máu .
Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu là một trong các xét nghiệm thường quy được thực hiện khi khám sức khỏe, khám bệnh, cấp cứu và theo dõi quá trình điều trị của bệnh nhân. Sau đây là cách đọc và ý nghĩa của sự thay đổi các chỉ số trong xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu được thực hiện trên máy tự động:
1. RBC [Red Blood Cell – Số lượng hồng cầu trong một thể tích máu]:
- Giá trị bình thường: Nữ: 3.8 – 5.0 T/L; Nam: 4.2 – 6.0 T/L.
- Tăng: mất nước, chứng tăng hồng cầu.
- Giảm: thiếu máu.
2. HBG [Hemoglobin – Lượng huyết sắc tố trong một thể tích máu]:
- Huyết sắc tố là một loại phân tử protein của hồng cầu có vai trò vận chuyển oxy từ phổi đến các cơ quan trao đổi và nhận CO2 từ các cơ quan vận chuyển đến phổi trao đổi để thải CO2 ra ngoài và nhận oxy. Huyết sắc tố đồng thời là chất tạo màu đỏ cho hồng cầu.
- Giá trị bình thường: Nữ: 120 - 150 g/L; Nam: 130-170 g/L.
- Tăng: mất nước, bệnh tim và bệnh phổi,...
- Giảm: thiếu máu, chảy máu và các phản ứng gây tan máu,...
3. HCT [Hematocrit – Tỷ lệ thể tích hồng cầu/ thể tích máu toàn bộ]:
- Giá trị bình thường: Nữ: 0.336-0.450 L/L; Nam: 0.335-0.450 L/L.
- Tăng: dị ứng, chứng tăng hồng cầu, hút thuốc lá, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh mạch vành, ở trên núi cao, mất nước, chứng giảm lưu lượng máu,...
- Giảm: mất máu, thiếu máu, thai nghén,...
4. MCV [Mean corpuscular volume - Thể tích trung bình của hồng cầu]:
- Được tính từ hematocrit và số lượng hồng cầu.
- Giá trị bình thường: 75 - 96 fL
- Tăng: thiếu hụt vitamin B12, thiếu acid folic, bệnh gan, nghiện rượu, chứng tăng hồng cầu, suy tuyến giáp, xơ hoá tuỷ xương,…
- Giảm: thiếu hụt sắt, hồng cầu thalassemia và các bệnh hemoglobin khác, thiếu máu trong các bệnh mạn tính, suy thận mạn tính, nhiễm độc chì,...
5. MCH [Mean Corpuscular Hemoglobin – Lượng huyết sắc tố trung bình có trong một hồng cầu]:
- Giá trị bình thường: 24- 33pg.
- Tăng: thiếu máu đa sắc hồng cầu bình thường, chứng hồng cầu hình tròn di truyền nặng, sự có mặt của các yếu tố ngưng kết lạnh.
- Giảm: bắt đầu thiếu máu thiếu sắt, thiếu máu nói chung, thiếu máu đang tái tạo
6. MCHC [Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration – Nồng độ huyết sắc tố trung bình trong một thể tích máu]:
- Giá trị này được tính bằng cách đo giá trị của hemoglobin và hematocrit.
- Giá trị bình thường: 316 – 372 g/L
- Tăng: thiếu máu đa sắc hồng cầu bình thường, chứng hồng cầu hình tròn di truyền nặng, sự có mặt của các yếu tố ngưng kết lạnh.
- Trong thiếu máu đang tái tạo, có thể bình thường hoặc giảm do giảm folate hoặc vitamin B12,…
7. RDW [Red Cell Distribution Width – Độ phân bố hồng cầu]:
- Giá trị bình thường: 9 -15%.
- Giá trị này càng cao nghĩa là độ phân bố của hồng cầu thay đổi càng nhiều.
+ RDW bình thường và:
. MCV tăng, thường gặp trước bệnh bạch cầu.
. MCV bình thường: Thiếu máu trong các bệnh mạn tính, mất máu hoặc tan máu cấp tính, bệnh enzym hoặc bệnh hemoglobin không thiếu máu.
. MCV giảm: thiếu máu trong các bệnh mạn tính, thalassemia dị hợp tử
+ RDW tăng và:
. MCV tăng: thiếu hụt vitamin B12, thiếu hụt folate, thiếu máu tan huyết do miễn dịch, ngưng kết lạnh, …
. MCV bình thường: thiếu sắt giai đoạn sớm, thiếu hụt vitamin B12 giai đoạn sớm, thiếu hụt folate giai đoạn sớm, thiếu máu do bệnh globin,...
. MCV giảm: thiếu sắt, bệnh HbH, thalassemia,...
8. WBC [White Blood Cell – Số lượng bạch cầu trong một thể tích máu]:
- Giá trị bình thường: 4.0 đến 10.0G/L.
- Tăng: viêm nhiễm, bệnh máu ác tính, các bệnh bạch cầu,...
- Giảm: giảm sản hoặc suy tủy, thiếu hụt vitamin B12 hoặc folate, nhiễm khuẩn,...
9. NEUT [Neutrophil - Bạch cầu trung tính]:
- Giá trị tăng cao trong nhiễm khuẩn cấp, nhồi máu cơ tim cấp, stress, ung thư, bệnh bạch cầu dòng tuỷ,…
- Giảm: nhiễm virus, giảm sản hoặc suy tủy, các thuốc ức chế miễn dịch, xạ trị,...
10. LYM [Lymphocyte - Bạch cầu Lymphô]:
- Giá trị bình thường: 19- 48% [0.9 – 5.2 G/L].
- Tăng: nhiễm khuẩn mạn, lao, nhiễm một số virus khác, bệnh CLL, bệnh Hogdkin,…
- Giảm: giảm miễn nhiễm, nhiễm HIV/AIDS, ức chế tủy xương do các hóa chất trị liệu, các ung thư, tăng chức năng vỏ thượng thận, sử dụng glucocorticoid…
11. MONO [Monocyte - Bạch cầu Mono]
- Giá trị bình thường: 3.4 - 9% [0.16 -1 G/L].
- Tăng: chứng tăng bạch cầu đơn nhân do nhiễm khuẩn của nhiễm virus khác, bệnh bạch cầu dòng mono, trong rối loạn sinh tủy,…
- Giảm trong các trường hợp thiếu máu do suy tủy, các ung thư, sử dụng glucocorticoid…
12. EOS [Eosinophil – Bạch cầu đa múi ưa axit]
- Giá trị bình thường: 0- 7% [0- 0.8 G/L].
- Tăng: nhiễm ký sinh trùng, dị ứng,…
13. BASO [Basophil – Bạch cầu đa múi ưa kiềm]
- Giá trị bình thường: 0 - 1.5% [ 0 - 0.2G/L]
- Tăng: một số trường hợp dị ứng, bệnh bạch cầu, suy giáp.
14. LUC [Large Unstained Cells]
- Có thể là các tế bào lympho lớn hoặc phản ứng, các monocyte hoặc các bạch cầu non.
- Giá trị bình thường: 0- 4% [0- 0.4G/L].
- Tăng: bệnh bạch cầu, suy thận mạn tính, phản ứng sau phẫu thuật và sốt rét, nhiễm một số loại virus [LUC bình thường ko loại trừ nhiễm virus vì không phải tất cả các virus có thể làm tăng số lượng LUC],…
15. PLT [Platelet Count – Số lượng tiểu cầu trong một thể tích máu]:
- Tiểu cầu không phải là một tế bào hoàn chỉnh, mà là những mảnh vỡ của các tế bào chất [một thành phần của tế bào không chứa nhân của tế bào] được sinh ra từ những tế bào mẫu tiểu cầu trong tủy xương.
- Tiểu cầu đóng vai trò sống còn trong quá trình đông máu, có tuổi thọ trung bình 5- 9 ngày.
- Giá trị bình thường: 150–350G/L.
- Số lượng tiểu cầu quá thấp có thể gây ra chảy máu. Còn số lượng tiểu cầu quá cao sẽ hình thành cục máu đông, làm cản trở mạch máu có thể gây nên đột quỵ, nhồi máu cơ tim, nghẽn mạch phổi, tắc nghẽn mạch máu,...
- Tăng: rối loạn tăng sinh tuỷ xương, bệnh tăng tiểu cầu vô căn, xơ hoá tuỷ xương, sau chảy máu, sau phẫu thuật cắt bỏ lách, các bệnh viêm.
- Giảm: ức chế hoặc thay thế tuỷ xương, các chất hoá trị liệu, phì đại lách, đông máu trong lòng mạch rải rác, các kháng thể tiểu cầu, ban xuất huyết sau truyền máu, giảm tiểu cầu do miễn dịch đồng loại ở trẻ sơ sinh...
16. PDW [Platelet Disrabution Width – Độ phân bố tiểu cầu]:
- Giá trị bình thường: 6 - 11%.
- Tăng: K phổi, bệnh hồng cầu liềm, nhiễm khuẩn huyết gram dương, gram âm.
- Giảm: nghiện rượu.
17. MPV [Mean Platelet Volume - Thể tích trung bìnhcủa tiểu cầu]:
- Giá trị bình thường: 6,5 - 11fL.
- Tăng: bệnh tim mạch, tiểu đường, hút thuốc lá, stress, nhiễm độc do tuyến giáp...
- Giảm: thiếu máu do bất sản, thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ, hoá trị liệu ung thư, bạch cầu cấp...
BS CKII. Trương Thị Minh Nguyệt
Khoa Huyết học - Bệnh viện TƯQĐ 108