Hằng ngày, trên quê hương bạn sống hay trên đường đi làm luôn xảy ra những vụ tai nạn giao thông. Và những người chết luôn được đắp chiếu để che mặt. Có rất nhiều người thắc mắc tại sao người chết lại phải đắp chiếu, che mặt? bài viết sau đây sẽ tìm hiểu về vấn đề này và giải đáp phần nào những thắc mắc của các bạn.
Tại sao người chết phải che mặt hay đắp chiếu?
Có rất nhiều nguyên nhân để phải che mặt, đắp chiếu cho người chết. Bởi vì rất nhiều trường hợp người khi chết rất khó nhìn, đặc biệt là những người chết do tai nạn giao thông, thường thì mặt mày sẽ bị hủy hại, nhiều máu me, bầm tím. Do đó, để giảm đi sự đau khổ cũng như sợ sệt của những người thân và người ngoài thì cần phải che mặt đắp chiếu chiếu cho người chết.
Thứ hai, trường hợp người chết do tai nạn ngoài đường thì rất dễ bị những con trùng, động vật kéo đến do có mùi tanh của máu, hay do mùi của người chết sẽ làm ảnh hưởng đến thân thể của người chết vì vậy cần đắp chiếu đẻ bảo vệ người chết khỏi con trùng trước khi thân thể của họ được mang về nhà.
Hơn nữa, chiếu là vật dụng có kích thước lớn, làm bằng vật liệu cói rất nhẹ và có giá rẻ mà khả năng ngăn mùi khá tốt do đó người ta hay dùng chiếu để đắp lên tử thi để ngăn mùi từ xác chết. Sau khi dùng để đắp cho xác chết rồi thì rất dễ tiêu hủy, có thể dễ đốt đi hoặc vứt bỏ, chiếu dễ bị tiêu hủy và thân thiện với môi trường.
Nguyên nhân tín ngưỡng dẫn đến tại sao người chết phải che mặt đắp chiếu
Một nguyên nhân sâu xa ít người biết đến tại sao người chết phải che mặt hay tại sao người chết phải đắp chiếu là do người khi chết đột ngột thì linh hồn vẫn còn quanh đó, linh hồn ấy người thường không nhìn thấy được, trong nhà Phật gọi là thân trung ấm, người mới chết tồn tại ở dạng thân trung ấm và thường không biết là mình đã chết, do đó người chết cần đắp chiếu hay che mặt để nói cho linh hồn người mất biết rằng họ đã chết rồi.
Người mới chết thường hay tiếc thương thân xác của mình, nếu người chết là một người có ngoại hình đẹp thì càng tiếc cái xác giả tạm ấy hơn do quyến luyến bên cái xác không rời, thậm chí canh giữ cái xác ấy, cũng vì quyến luyến với thân xác nên sẽ không siêu thoát, không đầu thai kiếp khác được cứ tồn tại ở dạng thân trung ấm, người nào thấy được thì gọi là thấy ma. Vì vậy cần phải che mặt người chết đi để cho linh hồn không nhìn thấy thân xác của mình mà tiếc thương.
Có thể nói phong tục che mặt khi chết đã có cách đây hơn 1 ngàn năm, trước khi đất nước bị trung quốc đô hộ. Nhiều người quan niệm khi chết là không biết là lý do gì đều cần phải che mặt lại, bởi để người chết không còn nhiều thấy những điều trên thế gian để cho hồn bay về đoàn tụ với ông bà.
Trong kinh sách Phật có dạy về cận tử nghiệp [tức là nghiệp lực trước khi chết]. Khi một người vừa tắc thở, họ vừa trải qua một giấc mộng. Và giấc mộng này cho biết đây là nghiệp cuối cùng của họ trong kiếp này chuyển sang kiếp mới. Giấc mộng này vừa tan thì thân tứ đại cũng vừa dừng hẳn, nghĩa là thân tứ đại này không còn phục hồi lại được nữa.
Một số phong tục liên quan đến người khi đã chết
Người khi chết phải để nải chuối lên bụng?
Khi chết có nhiều nơi quan niệm để nải chuối lên bụng, theo nhiều người suy nghĩ thì chuối là loài quả có tính âm, nên có liên quan đến cõi âm. Vì vậy, những thầy pháp cúng binh tướng thường sử dụng nải chuối xiêm xan
Theo quan niệm của ông cha ta xưa kia thì người chết hay ăn chuối để đỡ đói. Vì mình nghe có người nói đi về tối không được nên họ thường ăn chuối cho đỡ đói nếu ở nhà cúng cơm trễ.
Đối với những nữ giới không may từ giã cõi trần, thì người ta thường trồng cây chuối xiêm bên mộ đến khi chuối trổ buồng là đứa nhỏ trong bụng mẹ ra đời. Người chết để chuối xiêm lên bụng để dằn, với mục tiêu duy nhất chính là tránh đi trường hợp bị linh miêu nhảy qua biến thành quỷ nhập tràng.
Tại sao người ta nói trong đám chết không được khóc than bi lụy không?
Vì khi người thân khóc than người chết sẽ thương nhớ động lòng do đó bị trói buộc vào kiếp sống hiện tại nên không đầu thai, không siêu thoát được do đó sẽ tồn tại rất lâu ở dạng thân trung ấm, thường hay quanh quẩn bên những người còn sống, đôi khi còn báo mộng cho người thân.
Thực sự thì khi tổ chức đám tang cho người chết tốt nhất là nên làm đám tang chay vì khi người sống vì người chết mà sát sanh để tổ chức đám tang thì người chết sẽ bị tội nặng do đó có thể bị sang về địa ngục hoặc đầu thai làm súc sanh khổ ải, hoặc không đủ phước báo để siêu thoát hay đầu thai lại làm người, do đó nếu thương người chết thì người nhà 1 là tổ chức đám tang chay, 2 là mua những món ăn đã được chế biến sẵn rồi đừng giết gà, giết heo, hay hải sản sống.
Phóng sanh không chỉ mang lại lợi ích to lớn cho người mất mà còn cho người sống như : sức khỏe, sống lâu, tật bệnh tiêu trừ, làm ăn phát đạt, giàu có, trí huệ nhờ bỏ tiền tài ra mua chuộc mạng sống, quy y bố thí pháp cho loài vật. Tuy nhiên cần phải biết cách phóng sanh tránh tình trạng phóng sanh không đúng cách mà vừa tốn tiền vừa không mang lại lợi ích gì cho loài vật lẫn người mất, tốt nhất bạn nên nhờ một người am hiểu để hướng dẫn.
Người Việt Nam tin tưởng rằng sự ‘ra đi’ tại nhà có được thân nhân bên cạnh là điều may mắn và nếu phải chết xa nhà là điều bất hạnh và thật vô phúc khi phải khiêng hòm người thân từ nơi khác về. Cho nên trong trường hợp người bệnh được đưa đi bệnh viện và khi biết giờ chết đến gần, thân nhân nên đưa về chết ở nhà. Đây là dịp thân nhân quây quần bên người sắp quá vãng tới phút lâm chung.
Lắng nghe lời trăn trối.
Trừ trường hợp bất đắc kỳ tử, mỗi người trước khi chết đều trải qua giây phút ngắn ngủi cuối cùng gọi là phút lâm chung.Giây phút hấp hối hay tiếc nuối rất linh thiêng đối với người trong gia đình.Trong giây phút nầy, mọi người trong thân nhân phải giữ yên lặng, cấm trẻ con đến gần người sắp chết trừ khi có lời yêu cầu của người sắp chết muốn dặn đò điều gì. Đây là phút quý báu cần yên tịnh xem người sắp lìa đời trăn trối.
Lúc này mọi người xúm quanh giường, khấn nguyện tùy theo tín ngưởng và lắng nghe lời thều thào cuối cùng. Khi bịnh nhân tắt thở, người ta còn rờ mạch tay chân, áp tai sát ngực nghe ngóng để biết chắc người đó đã chết hẳn chưa. Nếu chắc chắn, ngay sau đó tin buồn được thông báo cho mọi người trong gia đình biết, và lúc nầy mới được khóc.
Việc làm ở phần này tới nay người mình còn duy trì và áp dụng.
In dấu chân người chết.
Thuở xưa khi người thân vừa tắt hơi, con cháu phải làm những việc sau:
- Thoa son dưới bàn chân người chết, rồi lấy miếng vải trắng in dấu chân [nam tả, nữ hữu!] lưu giữ trong hộp hay trong khánh để thờ. Ngày nay người ta thờ hình người chết thay cho thờ vết son bàn chân.
- Tấm lau người sắp mất, đặt xác quay đầu về hướng Đông .
- Lấy vuông vải hoặc tờ giấy vàng bạc đấp mặt người chết.
- Cắt móng tay móng chân, xong gói lại tay để trên, chân để dưới, sau khi đặt người chết vào trong quan tài.
- Cử người nhà túc trực bên cạnh người chết.
- Tìm cach quan sát xác định người thật sự chết mới nhập quan.
Ở miền Nam xưa có tục hú hồn hú vía người chết nay rất hiếm còn gia đình nào thực hiện, nhưng lại có tục xoa dầu vào đầu người chết.
Trong miền Nam còn có tục đặt một nải chuối sứ còn sống dằn lên bụng người mới chết để tránh ma nhập. Đặt bàn nhỏ trên đầu người chết bày 3 vắt cơm [sau nầy đơm một chén cơm úp ngược] và chong một ngọn dầu hoặc đèn cầy trên đầu nằm, lấy lá vàng bạc hay giấy hồng đơn đắp mặt người chết.
Thiết hồn bạch trí linh tòa và nải phạn hàm.
– Thiết hồn bạch trí linh tòa : chỉ làm với những người chết hồi dương [sống lại]. Thuở xưa người chết hồi dương theo tục lệ thì phải dùng “lụa trắng 7 thước mộc, xếp lại rồi để trên mình người bệnh hồi dương. Chờ tắt thở rồi lấy miếng lụa đó mà thắt giống hình người có đầu mình tay rồi rước hồn qua đó. Thắt hình rồi để vào trong cái quả, đem bày trí tại linh tòa mỗi khi làm lễ phải dở nắp quả ra cho hồn ra để hưởng linh. Tục nầy nay không còn ai theo.
– Nải phạn hàm: là lấy đũa bếp cán ngang miệng người mới chết mà đút nếp và 3 đồng tiền điếu [đút 3 lần, mỗi lần một nhúm nhỏ nếp và 1 đồng tiền] trước đút bên phải, sau đút bên trái, cuối cùng đút ngay giữa miệng; rồi đậy miệng người mới chết thật kín.
Đó là tục xưa, khoảng sau nầy phép nải phạn hàm bị bỏ quên, chỉ thỉnh thoảng nhà giàu có, quá thương người chết và tin tưởng thế giới kiếp sau mới thực hiện, như cho đút vàng hay hột xoàn vào miệng người chết chứ không dùng nếp hay tiền đồng, được gọi là “cho ngậm vàng”.Việc nầy được thực hiện bí mật tránh kẻ gian đào mồ người chết!. Tục nầy thỉnh thoảng có gia đình vẫn còn giữ.
Lập tang chủ và người phụ lễ tang.
Tang chủ: Theo lệ thường, gia đình chọn trưởng nam hoặc cháu đích tôn làm tang chủ. Vợ của tang chủ được lập làm phụ lễ giúp tang chủ. Nếu tang chủ đang thọ tang thì lúc đó phải cử cha hay ông của người chết làm chủ tang.
Hộ lễ tang: tức là người phụ lo lễ tang trong lúc gia chủ bối rối. Thường thì nhờ bà con xa hay thân hữu có kinh nghiệm để chỉ vẽ coi sóc việc tổ chức đám tang cho được đúng nghi lễ và chu đáo trong ngoài. Người được lập hộ lễ tang phải là nam giới, tối thiểu cũng vai anh của người chết, về tuổi tác cũng phải trung niên trưởng thành biết chữ nghĩa đồng thời quen việc tang tế.
Việc lập tang chủ và hộ lễ là cần thiết gia đình nào cũng cần.
Lễ tắm rửa người chết.
Tắm rửa người chết thương bằng nước lá thơm như: sả, chanh và cắt móng tay chân rồi gói lại để khi nào liệm sẽ bỏ vô hòm trên theo trên – dưới theo dưới. Riêng khăn, dao, lược, nước tắm dư đem chôn đổ xa nhà.
Về sau nầy hễ thấy bịnh nhân ngặt liệu không qua khỏi, gia đình lo nấu nước sôi pha ấm ấm đổ thêm rượu để tắm rửa thay áo quần mới cho bịnh nhân. Và sau khi bịnh nhân tắt hơi rồi không có tắm rửa nữa mà chỉ có việc lau mình bằng rượu, thay quần dài, áo không có nút.
Đặt Quan tài.
Quan tài dân gian gọi nôm na là hòm, người miền Nam gọi là hàng.
Trước 1945, ở thôn quê hoặc ngay cả nơi thành thị những gia đình có tiền, nhà rộng rãi hay có lệ sắm sẵn hòm để dành cho ông bà cha mẹ bấy giờ không gọi là hòm mà gọi là “thọ” dưỡng lão. Một trong những lý do sắm thọ vì lo ngày lâm chung không tìm được gỗ quý làm thọ.
Thọ làm bằng gỗ quý là gỗ huỳnh đàn [huỳnh đằng] hay giáng hương vì hai loại gỗ này chịu đựng được sự ẩm ướt lâu bền. Không ai sắm thọ bằng gỗ tạp xấu. Nhà sang trọng có chức quyền muốn quàn xác lâu ngày trong nhà thì dùng kỷ thuật tráng thủy bên trong hòm để giữ mùi không xông ra ngoài.
“Thọ” dưỡng già hay “thọ” khi mua về để trong nhà luôn được bao phủ bởi vải để tránh bụi bặm làm ô uế. Thỉnh thoảng lau chùi gỗ và giặt bao vải.
Sau khi hòm đã được liệm xác, tục lệ ở miền Nam còn phải dằn trên nắp hòm một khung gỗ gọi là khung mộc cách; trên mộc cách có 3 chỗ để cắm đèn cầy [trước đầu, giữa và cuối hòm]. Cũng có khung mộc cách được chạm trổ hình rồng rất khéo léo và thếp vàng trông rất sang Lệ xưa đã định rằng quan tài sơn đỏ.