Dù có là một tay bơi lặn cừ khôi đi nữa, bạn cũng không thể đang từ dưới sâu vọt lên mặt nước, hoặc ngược lại. Nhưng các loài cá thì có thể. Đó là vì chúng có chiếc bong bóng trong bụng luôn chứa đầy không khí. Sự thay đổi áp suất của bong bóng giúp chúng điều chỉnh vị trí dễ dàng.
| Minh họa: Lâm Thao |
Không khí được nạp vào bong bóng theo hai con đường: Hoặc là cá nổi lên mặt nước, lấy không khí trực tiếp qua đường khí quản rất nhỏ ở đầu, hoặc chúng lấy không khí ngay trong nước qua các tế bào đỏ ở mang. Các loài cá điều chỉnh vị trí trong nước chủ yếu nhờ vào việc làm thay đổi áp suất không khí trong bong bóng [khi muốn nổi lên, nó nạp đầy không khí vào, muốn lặn xuống, nó lại nhả ra]. Đồng thời, chúng quẫy đuôi rất mạnh và đớp đầy một lượng nước vào miệng rồi nhả qua hai mang, tạo thành một lực phản lực đẩy nó bơi lên hoặc lặn xuống rất nhanh.
Ở từng độ sâu khác nhau, cá điều chỉnh dung lượng không khí trong bong bóng để cân bằng tỷ trọng của cơ thể với mật độ của nước, nhằm giữ thăng bằng. Tất nhiên những chiếc vây cũng có tác dụng quan trọng trong động tác giữ thăng bằng của cá: vây lưng, vây bụng, vây ngực và vây hậu môn giúp cho cá không bị ngả nghiêng.
“Cá có thể bơi lội tự do, nổi lên chìm xuống trong nước. Ngoài việc cá có thân hình đặc biệt hai bên dẹt, phần trước và sau có hình giọt nước thích hợp vận động trong nước ra, thì trong cơ thể của cá còn có một túi bong bóng chứa đầy khí là cơ quan điều tiết chủ yếu nổi lên chìm xuống trong nước của cá. Thể khí trong bong bóng cá, ngoài phần đầu khi nổi lên mặt nước trực tiếp hít vào thông qua một đường khí rất ngắn, ở trong nước cũng có thể dựa vào những tế bào đỏ phong phú trong mang để hút lấy khí hoà tan ở trong nước.
Chúng ta đều có kinh nghiệm như sau: khi một quả bóng kim loại chứa đầy khí thì có thể nổi ở trên mặt nước bập bềnh theo sóng; khi thể khí bay ra ngoài không khí thì khó có thể tránh khỏi giống như quả cân vậy, sẽ chìm thẳng xuống nước.
Cá chủ yếu dựa vào mức độ chứa khí nhiều hay ít ở trong bong bóng cá để điều chỉnh vị trí ở trong nước. Nhưng khi phần đuôi của cá vận động mạnh cùng với tác dụng ngược lại mà sau khi nuốt nước vào trong miệng do khe hở hai bên mang phun ra xuất hiện, cũng là sức mạnh quan trọng để nó có thể nhanh chóng nổi được ở trong nước.
Cá sống ở trong nước với độ sâu khác nhau, còn có thể thay đổi thông qua dung lượng khí trong bong bóng cá, để làm cho tỉ trọng của cơ thể gần giống như mật độ của vùng nước xung quanh và để giữ cho chúng ở tư thế ổn định bất động trong nước.
Ngoài ra, vây ở trên mình cá cũng có tác dụng quan trọng về phương diện này, ví dụ vây lưng và vây rốn cá đối với việc ngăn chặn lùi và quẫy sang hai bên là chắc chắn không thể thiếu được. Có người đã từng đưa ra thử nghiệm, thả lại con cá đã mất đi vây lưng và vây rốn vào trong nước, thì con cá đó cũng không thể duy trì được tư thế ổn định khoan thai như trước nữa. Phía trước phần bụng có một đôi vây lửng, để triệt tiêu lực phản tác dụng do dòng nước không ngừng phun ra khi chúng vận động thở mang đến, nó cũng thường phải vận động để có thể duy trì được trạng thái ổn định trong nước.”
Twitter Facebook LinkedIn
Tại sao cá sống được dưới nước, chúng thở bằng cách nào?
Thu Trà
02-05-2021 09:42
Loài cá có thể thở được dưới nước nhờ cơ quan đặc biệt được gọi là mang. Chúng hút nước qua miệng, đẩy mạnh qua mang và thải ra carbon dioxide.
Cá thở dưới nước như thế nào nhỉ?
Với sự hỗ trợ của bình oxi và mặt nạ? Không phải vậy cá thở dưới nước nhờ sử dụng oxi hòa tan trong nước. Vậy có phải chúng sử dụng máy để hút oxi trong nước không?
Có phải cá thở nhờ vào sự hỗ trợ của bình oxi và mặt nạ?Không hề nhé! Để hấp thụ khí oxi trong nước, cá sử dụng cơ quan gọi là mang. Mang chứa đầy các mạch máu, thành của mang và các mạch máu rất mỏng.
Trong quá trình thở cá hấp thụ nước qua miệng và đẩy mạnh qua mang. Khi nước chuyển qua mang, oxi hòa tan trong nước sẽ đi qua thành mỏng của mang và mạch máu sau đó đi vào máu. Cuối cùng chất thải cacbon dioxide có trong máu sẽ đi vào nước giúp cá thở dưới nước.
Vậy cá có thể sống thiếu nước trong bao lâu?
Thời gian có thể duy trì sự sống khi thiếu nước còn phụ thuộc vào từng loài. Có những loài cá khác có thể sống mà không cần nước trong những khoảng thời gian khác nhau.
Điểm mấu chốt là thời lượng sẽ phụ thuộc vào từng loài. Một số con sẽ chết trong vài giây hoặc vài phút [cá cảnh] trong khi những con khác có thể ở ngoài nước hàng giờ đến hàng tháng liền [cá lưỡng cư].
Tuy nhiên, vẫn có một số loài cá thuộc trường hợp ngoại lệ, mặc dù mang hình hài của một chú cá nhưng chúng lại có thể sống trong môi trường khô cạn hàng tháng trời mà chẳng hề hấn gì.
Điển hình phải kể tới cá phổi, hay còn gọi là cá Salamanderfish, là một loài cá nước ngọt có khả năng sống trên cạn mà không cần nước trong nhiều tháng, thậm chí là nhiều năm.
Loại cá này xuất hiện từ thời cổ đại, ước tính những con cá đầu tiên xuất hiện trên trái đất từ khoảng 419,2 triệu - 393,3 triệu năm trước, và sau 4 lần tuyệt chủng vẫn sống sót kiên cường.
Hay cá Mangrove rivulus là loài cá đặc biệt sống tại khu vực Châu Mỹ. Khi nguồn nước sinh sống trở nên quá nóng do thời tiết, loài cá này sẽ nhảy lên bờ… cho mát. Mang cá mangrove rivulus phát triển cho phép chúng có thể lọc khí oxy từ không khí, hít thở bình thường.
Ngoài ra, mạch máu chạy kín dưới lớp da mỏng cũng tạo điều kiện cho loài mangrove rivulus hấp thu không khí trực tiếp vào máu nhanh hơn, dễ dàng hơn. Nhờ đó, loài mangrove rivulus có thể sống hàng tháng trời trên đất liền không cần nước.
-
Mua cây xoài giá 7 triệu đồng, cô bạn "ngã ngửa" khi thu hoạch về toàn quả size... "thiếu nhi"
-
Ngủ gật trong lớp, cậu bạn khiến cả lớp “ăn chiếc bánh gato to bự” vì hành động siêu dễ thương của thầy giáo.
-
Tin được không, chỉ cần biết hít thở đúng cách, bạn cũng có thể giảm cân mà không phải nhịn ăn hay tập thể dục
Tag
giảm cân hít thở massage
|
Tổ tiên của cá voi là loài thú đất liền có kích cỡ bằng chó sói. |
Một nhóm khoa học quốc tế công bố kết quả này hôm qua, sau khi đã nghiên cứu các hóa thạch cá voi.
Quảng cáo
Các nhà khoa học tin rằng tổ tiên của bộ cá voi [gồm cá voi, cá heo mỏ và cá heo] là những động vật trên cạn. Trong quá trình tiến hóa, chúng đã rời xa đất liền và trườn dần xuống biển để trốn tránh kẻ thù hoặc tìm kiếm thức ăn. Dần dần, những con thú này tiêu biến các chi và trở nên thích nghi hoàn toàn với đời sống dưới nước. Cho đến một thập kỷ trước đây, khoa học mới chỉ biết rất ít về quá trình chuyển tiếp này. Nhưng nay, các hóa thạch mới phát hiện được đã lấp phần nào khoảng trống lịch sử đó, trong đó có lời giải cho việc làm thế nào cá voi có thể trở thành những tay bơi lượn cự phách mà không hề chóng mặt.
Quảng cáo
Đó là vì tai trong [hệ thống kênh bán khuyên chịu trách nhiệm về cảm giác thăng bằng] của cá voi nhỏ hơn nhiều kích thước cơ thể nếu so với các loài khác. Hệ thống này có ở tất cả các loài thú, trong đó có con người. Chúng ta chỉ ý thức được vai trò của nó khi có trục trặc xảy ra, chẳng hạn khi uống rượu, bị ốm hay lái xe qua những đoạn cua gấp. Ở cá voi, kích cỡ tai trong so với kích cỡ cơ thể là quá nhỏ [chẳng hạn tai trong của người còn lớn hơn là của cá voi xanh], vì thế kém nhạy cảm hơn nhiều. Những chuyển động ngoặt, lượn gấp hay xoay tròn không hề khiến chúng chóng mặt.
Cũng theo các nhà nghiên cứu Anh, Ấn Độ, Pakistan và Mỹ, quá trình "thu gọn" tai trong diễn ra rất nhanh sau khi chúng vĩnh biệt đất liền vào khoảng 45 triệu năm trước. Chỉ trong một "cái chớp mắt tiến hóa" dài khoảng 10 triệu năm, những con cá voi nguyên thủy chậm chạp trên mặt đất đã trở thành những tay thợ lặn cừ khôi. Và cũng không có một loài chim, thú hay bò sát nào biến đổi cơ quan thăng bằng nhiều như chúng.
B.H. [theo BBC]