Bài 44 ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP CHIM KIẾN THỨC cơ BẢN Qua phần đã học, các em cầĩi nhớ các ý chính sau: Sự đa dạng của chim: chim gồm 3 nhóm: Chim chạy, Chim hơi, Chim bay, nhóm chim hay gồm hầu hết những loài chim hiện nay. Mỗi bộ chìm đều có cấu tạo thích nghi với đời sống của chúng. Đặc điểm chung của lớp chim: chim là những Động vật có xương sống thích nghi cao đối với sự bay lượn với những điều kiện sống khác nhau. Chúng có những đặc điểm chung sau: Mình có lông vũ bao phủ. Chi trước biến đổi thành cánh. Có mỏ sừng. Phổi có mạng ống khí, có túi khí tham gia vào hô hấp. Tim có 4 ngăn, máu đỏ tươi nuôi cơ thể. Là động vật hằng nhiệt. Trứng lớn có vỏ đá vôi, được ấp nở ra con nhờ thân nhiệt của chìm bố, mẹ. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI [SGK trang 143, 145] PHẦN THẢO LUẬN Quan sát hỉnh 44.1 và 44.2, thảo luận và trả lời câu hỏi: Nêu đặc điểm cấu tạo của Đà điểu thích nghi với tập tính chạy nhanh trên thảo nguyên, sa mạc khô nóng. Đặc điểm cấu tạo của Đà điểu thích nghi với tập tính chạy nhanh trên thảo nguyên, sa mạc khô nóng: chân cao, to, khoẻ, có 2 đến 3 ngón. Nêu đặc điểm cấu tạo của Chim cánh cụt thích nghi với đời sống bơi lội. Đặc điểm cấu tạo của Chim cánh cụt thích nghi với đời sông bơi lội: cánh dài, khoẻ, có lông nhỏ, ngắn và dày, không thấm nước. Chân ngắn, 4 ngón có màng bơi. [3 Đọc bảng và hình 44.3, điền nội dung phù hợp vào chỗ trống trong bảng sau: Bảng: Đăc điểm cấu tạo ngoài của một số chim thích nghi với đời sống của chúng Đặc điểm Bộ Ngỗng Bộ Gà Bộ Chim ưng Bộ Cú Mỏ Mỏ dài, rộng, dẹp, bờ mỏ có những tấm sừng ngang Mỏ ngắn, khoẻ Mỏ khoẻ, quặp, sắc, nhọn Mỏ quặp nhưng nhỏ hơn Cánh Cánh không đặc sắc Cánh ngắn, tròn Cánh dài, khoẻ Dài, phủ lông mềm Chân Chân ngắn có màng bơi rộng nối liền 3 ngón trước Chân to, móng cùn, con trống chân có cựa Chân to khoẻ, có vuốt cong sắc Chân to, khoẻ, có vuốt cong sắc Đời sống Bơi giỏi, bắt mồi dưới nước, đi lại vụng về trên cạn Kiếm mồi bằng cách bồi đất, ăn hạt, cỏ non, chân khớp, giun, thân mềm Chuyên săn bắt mồi ban ngày, bắt chim, gặm nhấm, gà, vịt Chuyên săn mồi ban đêm, bắt chủ yếu gặm nhấm, bay nhẹ nhàng không gây tiếng Đại diện từng bộ Vịt trời Công, Gà rừng Cắt Cù lợn ỷ Thảo luận, nêu đặc điềm chung của lớp Chim. Đặc điểm chung của lớp Chim là: Chim là Động vật có xương sông thích nghi cao vối đời sông bay lượn và những điều kiện sống khác [cạn, nước]: mình có lông vũ bao phủ, chi trước biến đổi thành cánh, có mỏ sừng, phổi có mạng ổng khí, có túi khí tham gia hô hấp, tim 4 ngăn, máu đỏ tươi nuôi cơ thể, là động vật hằng nhiệt, trứng lớn có vỏ đá vôi, được ấp nở ra con nhờ thân nhiệt của chim bố, mẹ. Có bộ phận giao phôi tạm thời. GỢl ý trả lời câu hỏi [trang 146 SGK] & 1. Hãy so sánh đặc điểm cấu tạo ngoài của bộ Ngỗng, bộ Gà, bộ Chim ưng, bộ Cú? Đặc điểm Bộ Ngỗng Bộ Gà Bộ Chim ưng Bộ Cú Mỏ Mỏ dài, rộng, dẹp bờ mỏ có những tấm sừng ngang Mỏ ngắn, khoẻ Mỏ khoẻ quặp, sắc, nhọn Mỏ quặp nhưng nhỏ hơn Cánh Cánh không đặc sắc Cánh ngắn, tròn Cánh dài, khoẻ Cánh dài, phủ lông mềm Chân Chân ngắn có màng bơi rộng nối liền 3 ngón trước Chân to, móng cùn, con trống chân có cựa Chân to khoẻ, có vuốt cong, sắc Chân to khoẻ, có vuốt cong, sắc ỷ 2. Đặc điểm chung của lớp Chim [như trền]. & 3. Cho những ví dụ về các mặt lợi ích và tác hại của chim đối với con người. — Chim có ích: + Chim sâu ăn các loại sâu bọ, Chim cú gặm nhấm làm hại nông nghiệp, lâm nghiệp và gây bệnh dịch cho con người. + Chim được chăn nuôi [gia cầm: gà, vịt, ngỗng], cung cấp thực phẩm làm cảnh [sáo, họa mi,...] cung cấp lông làm chăn đệm [vịt, ngan, ngỗng], làm đồ trang trí [lông đà điểu]. + Chim được huân luyện để săn mồi [cốc dế, chim ưng, đại bàng], chim phục vụ du lịch, săn bắt [vịt trời, ngỗng trời, gà gô,...] chim đưa thư [bồ câu]. + Chim giúp phát tán cây, giúp thụ phấn cho cây [chim hút mật, ăn mật]. - Chim có hại: một số loài chim có hại cho kinh tế nông nghiệp, chim ăn quả, chim ăn hạt, chim ăn cá,... CÂU HỎI BỔ SUNG & ơ nóng thôn, có một số người rất ác cảm với chim cú, thường tìm cách xua đuổi nói đi vì cho rằng tiếng kèu của nó trong đèm đem lại điềm chẳng lành cho gia đình. Điều này đúng hay sai? Em hãy giải thích? Gợi ỷ trả lời. Tuy chim cú có tiếng kêu không được lảnh lót, êm tai và có bộ mặt không được xinh xắn như những loài chim khác, nhưng không phải vì vậy mà ta có ác cảm và gán ghép cho chúng đem lại điềm xấu. Trái lại chúng là loài chim rất có ích cho nông nghiệp, chuyên săn bắt gặm nhấm vào ban đêm.
CHỦ ĐỀ: LỚP CHIM ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP CHIM.
- Lớp chim rất đa dạng: Số loài nhiều, chia làm 3 nhóm: Chim chạy, Chim bơi, Chim bay. - Các loài chim có lối sống và môi trường sống phong phú. II. Đặc điểm chung của chim
- Mình có lông vũ bao phủ.
- Chi trước biển đổi thành cánh.
- Có mỏ sừng, không có răng. - Động vật hằng nhiệt.
- Trứng lớn có vỏ đá vôi bao bọc, được ấp nở nhờ thân nhiệt chim bố mẹ. III. Vai trò của chim - Lợi:
+ Diệt sâu bọ và động vật gặm nhấm. + Cung cấp thực phẩm. + Làm cảnh, lông làm chăn đệm, đồ trang trí. + Huấn luyện săn mồi, đưa thư.
+ Phát tán và thụ phấn cho cây trồng.
+ Vật trung gian truyền bệnh. + Ăn quả, hạt...
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
- Vì sao nói lớp chim rất đa dạng?
- Nêu các đặc điểm chung của lớp chim?
- Nêu ích lợi và tác hại của chim trong tự nhiên và trong đời sống con người?
4.Lấy các ví dụ về tác hại và lợi ích của chim đối với con người?
- Làm gì để bảo vệ và phát triển nguồn lợi của chim?
- Sau khi nghiên cứu các di tích hóa thạch, các nhà khoa học đã phát hiện ra bò sát cổ và chim cổ có nhiều điểm giống nhau. Em có nhận xét gì về mối quan hệ của 2 loài động vật này?
- HS xem nội dung băng hình về đời sống và tập tính của chim bồ câu theo link bên dưới:
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Nghiên cứu băng hình và cho biết :
2. Có những hình thức di chuyển nào cuả chim được nói đến trong các đoạn băng hình? Cho ví dụ đại diện chim có hình thức di chuyển đó?
3. Những loài chim trong băng hình kiếm ăn bằng cách nào? Thức ăn của chúng là gì?
4. Cho biết những giai đoạn trong quá trình sinh sản, nuôi con của chim?
- Hiện nay, lớp chim được biết đến với khoảng 9600 loài, được xếp vào 27 bộ.
- Ở Việt Nam, phát hiện 830 loài.
- Lớp chim được chia thành 3 nhóm: nhóm Chim chạy, nhóm Chim bơi và nhóm Chim bay.
a. Nhóm Chim chạy
- Đời sống: chim hoàn toàn không biết bay, thích nghi với tập tính chạy nhanh trên thảo nguyên và hoang mạch khô nóng.
- Đặc điểm cấu tạo: cánh ngắn, yếu, chân cao, to, khỏe, có 2 hoặc 3 ngón.
- Đa dạng: bộ Đà điểu gồm 7 loài, phân bố ở Châu Phi, Châu Mĩ và Châu Đại Dương.
- Đại diện: Đà điểu Phi, đà điều Mĩ và đà điểu Úc.
b. Nhóm Chim bơi
- Đời sống: chim hoàn toàn không biết bay, đi lại trên cạn vụng về, thích nghi cao với đời sống bơi lội trong biển.
- Đặc điểm cấu tạo:
+ Cánh dài, khỏe.
+ Có lông nhỏ, ngắn và dày, không thấm nước.
+ Chim có dáng đứng thẳng.
+ Chân ngắn, 4 ngón và có màng bơi.
- Đa dạng: bộ Chim cánh cụt gồm 17 loài sống ở bờ biển Nam Bán Cầu.
- Đại diện: chim cánh cụt.
c. Nhóm Chim bay
- Đời sống: gồm hầu hết những loài chim hiện nay, là những chim biết bay ở những mức độ khác nhau. Thích nghi với đời sống đặc biệt như bơi lội [vịt trời, mòng két], ăn thịt [chim ưng, cú], …
- Đặc điểm cấu tạo: cánh phát triển, chân có 4 ngón.
- Đại diện: chim bồ câu, chim én, …
- Đa dạng: Nhóm chim bay chia làm 4 bộ là bộ Gà, bộ Ngỗng, bộ Chim ưng và bộ Cú.
Đặc điểm cấu tạo ngoài của mỗi bộ chim bay thích nghi với đời sống.
Đặc điểm | Bộ Ngỗng | Bộ Gà | Bộ Chim ưng | Bộ Cú |
Mỏ | Mỏ dài, rộng, dẹp, bờ mỏ có những tấm sừng ngang. | Mỏ ngắn, khỏe | Mỏ khỏe, quặp, sắc, nhọn | Mỏ quặp nhưng nhỏ hơn |
Cánh | Cánh không đặc sắc | Cánh ngắn, tròn | Cánh dài, khỏe | Dài, phủ lông mềm |
Chân | Chân ngắn, có màng bơi rộng nối liền 3 ngón trước. | Chân to, móng cùn, con trống chân có cựa | Chân to, khỏe có vuốt cong, sắc | Chân to, khỏe có vuốt sắc |
Đời sống | Bơi giỏi, bắt mồi dưới nước, đi lại vụng về trên cạn | Kiếm mồi bằng cách bới đất, ăn hạt, cỏ non, chân khớp, giun, thân mềm | Chuyên săn bắt mồi về ban ngày, bắt chim, gặm nhấm, gà, vịt | Chuyên săn mồi về ban đêm, bắt chủ yếu gặm nhấm, bay nhẹ nhàng không gây tiếng động. |
Đại diện | Vịt trời, mòng két | Gà, công | Cắt, chim ưng | Cú lợn, cú mèo |
- Hình ảnh đại diện một số bộ Chim bay.
+ Bộ Gà [chim đào bới]:
+ Bộ Ngỗng [chim ở nước]:
+ Bộ Cú [chim ăn thịt ban đêm]:
+ Bộ Chim ưng [chim ăn thịt ban ngày]:
- Một số đại diện trong bộ Chim khác:
@64476@@64477@
2. Đặc điểm chung
- Chim là động vật có xương sống.
- Mình có lông vũ bao phủ.
- Chi trước biến đổi thành cánh.
- Có mỏ sừng.
- Tim 4 ngăn, máu đỏ tươi đi nuôi cơ thể.
- Trứng lớn có vỏ đá vôi, được ấp nở ra con nhờ thân nhiệt của chim bố mẹ.
- Là động vật hằng nhiệt.
@64487@
3. Vai trò của chim
- Lợi ích:
+ Ăn sâu bọ và động vật gặm nhấm.
+ Cung cấp thực phẩm.
+ Làm đồ trang trí, làm cảnh.
+ Huấn luyện để săn mồi, phục vụ du lịch.
+ Phát tán cây rừng, thụ phấn cho hoa.
- Tác hại:
+ Hại nông nghiệp: ăn quả, hạt, ăn cá [chim bói cá].
+ Là vật trung gian truyền bệnh.
@64470@