Câu hỏi: Vì sao người ta không dùng con lai kinh tế để nhân giống?
Lời giải:
- Lai kinh tế là cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc hai dòng thuần khác nhau, rồi dùng con lai F1làm sản phẩm, khôngdùng nó làm giống.
- Không dùng con lai kinh tế để làm giống là vì:
Con lai F1 là cơ thể dị hợp, nếu đem các con lai F1 giao phối với nhau thì các gen lặn sẽ được tổ hợp lại với nhau tạo thể đồng hợp lặn→ các tính trạng có hại sẽ được biểu hiện ra bên ngoài kiểu hình, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm của các thế hệ tiếp theo.
Cùng Top lời giải tìm hiểu về lai kinh tế nhé!
1.Lai kinh tế là gì?
- Lai kinh tế [lai công nghiệp]là phương pháp lai được thực hiện giữa hai cơ thể [đực và cái] thuộc nhiều giống hoặc loài khác nhau để tạo thành sản phẩm là con lai thương phẩm. Con lai này thường không được sử dụng để làm giống mà chỉ được nuôi để để lấy thành phẩm của nó như thịt, trứng, sữa,….
- Nói cách khác, lai kinh tế là trường hợp lai giữa bố mẹ thuần chủng khác về kiểu gen nhằm thu được F1biểu hiện ưu thế lai rồi dùng làm sản phẩm chứ không dùng F1để làm giống → Chính vì thế, ưu thế lai là một khái niệm còn lai kinh tế là biện pháp để tạo ưu thế lai.
- Phép lai kinh tế hiện nay được rất nhiều người quan tâm. Lai kinh tế được gọi là lai công nghiệp bởi vì phương pháp này chỉ được dùng con lai F1 làm sản phẩm và những sản phẩm này đều có thể được sản xuất với số lượng lớn, hàng loạt.
- Trên thế giới hiện nay, đa số các quốc gia đều sử dụng phương pháp lai kinh tế để có được những con lai năng suất, chất lượng và hiệu quả tối ưu.
2. Ví dụ về phép lai kinh tế
- Trên thế giới hiện nay, hầu hết các quốc gia đều sử dụng phương pháp lai kinh tế để có thể tạo ra được những con lai năng suất, chất lượng và cho hiệu quả tối ưu.
- Ở Việt Nam, lai kinh tế được sử dụng phổ biến nhất là dùng con cái thuộc giống thuần chủng trong nước giao phối với con đực cao sản thuộc giống thuần chủng nhập nội.
Một ví dụ lai kinh tế ở nước ta là dùng con cái là lợn ỉ Móng Cái lai với con đực là lợn Đại Bạch, tạo ra con lai F1 sẽ có nhiều tính trạng quý như thịt thơm ngon, khả năng chống chịu tốt, lợn con mới đẻ khỏe mạnh đã nặng từ 0,7 – 0,8 kg, tăng trọng nhanh chỉ 10 tháng tuổi đạt từ 80 – 100kg, đặc biệt tỷ lệ thịt nạc cao.
3. Hiệu quả của phương pháp lai kinh tế
- Phép lai kinh tế là gì và hiệu quả nó mang lại như thế nào? Hiện nay, để lai kinh tế hiệu quả, các bạn phải chọn lọc được dòng thuần chủng tốt. Trong quần thể các dòng thuần, cá thể dị hợp sẽ giảm đi và đồng hợp có khả năng tăng lên. Bên cạnh đó, trong giống sẽ bao gồm các dòng và mỗi dòng sẽ có những đặc điểm chung và đặc điểm di truyền riêng khác với những dòng còn lại.
- Hiệu quả của phương pháp lai kinh tế còn được thể hiện qua sự khác biệt của mỗi dòng về kiểu gen bởi nó là yếu tố quyết định làm xuất hiện ưu thế lai. Vì thế, nếu sự khác biệt quá lớn thì khi tiến hành lai sẽ không mang lại hiệu quả như mong muốn.
- Bên cạnh đó, tìm hiểu lai kinh tế là gì, các bạn sẽ nhận thấy được sự phối hợp cao giữa các dòng và công tác chọn giống sẽ phải đi theo một hướng riêng. Nếu không đi theo dòng nhất định thì hiệu quả sẽ kém và năng suất, chất lượng không cao. Do vậy, bạn sẽ không thể tạo ra những dòng lai tốt nếu không chọn ra được những dòng giống tốt.
- Hơn thế nữa, lai kinh tế là gì cho ví dụ cũng sẽ giúp bạn nhận thấy một cách chi tiết hiệu quả của phương pháp lai kinh tế. Thực tế hiện nay, hiệu quả của lai giữa dòng hoàn toàn vượt trội hơn so với nhân giống theo phương pháp thuần chủng. Do vậy, lai giống chủ yếu sẽ được dùng để tạo ra những cá thể có cá tính di truyền pha trộn cũng như sở hữu ưu thế lai cao nhất. Đồng thời, một dòng lai sẽ khó có thể đạt được những tăng suất tối đa nếu có được mọi đặc trưng kinh tế có lợi.
- Ví dụ: Dùng một con lợn nái có giống là lợn ỉ Móng Cái lai với một con đực Đại Bạch. Con lợn nái có tính mắn đẻ, thịt ăn thơm ngon và khả năng kháng bệnh, chống chịu tốt. Cùng với đó, con đực cao sản, có khả năng tăng trưởng nhanh và năng suất chăn nuôi cao. Do đó, con lai F1 sẽ sở hữu được nhiều tính trạng tốt từ bố và mẹ như thịt thơm ngon, tăng trưởng nhanh và khả năng miễn dịch, chống chịu bệnh tật tốt.
4. Ý nghĩa của phép lai kinh tế
Lai kinh tế là gì không những mang lại cho bạn kiến thức về phương pháp lai kinh tế được sử dụng phổ biến hiện nay mà còn mang lại giá trị về kinh tế lớn. Do vậy, sử dụng phương pháp lai kinh tế phù hợp, các bạn sẽ nhận được rất nhiều lợi ích. Hơn thế nữa, phương pháp lai này còn giúp cho con lai F1 được sở hữu những đặc tính nổi bật từ giống thuần chủng.
5. Các hình thức lai kinh tế hiện nay
- Khi đi tìm hiểu phép lai kinh tế là gì, các bạn sẽ biết được các phương pháp được sử dụng trong lai kinh tế. Theo đó, trong công tác chọn lọc giống, những giống mới F1 được tạo ra bằng con đường lai tạo sẽ có ít nhiều pha máu giữa nhiều giống loài khác nhau. Hiện nay hầu hết các những sản phẩm như thịt, trứng, sữa,… đều được tạo ra nhờ phương pháp lai tạo này.
- Việc tiến hành lai tạo cũng mang đến những ưu điểm nổi trội về sản lượng cũng như chất lượng của sản phẩm. Do vậy, để có thể tăng cao năng suất cho vật nuôi cũng như trong công tác chọn giống, người ta thường sẽ thực hiện phương pháp lai kinh tế.
- Phương pháp lai kinh tế được phân thành hai hình thức chính như sau: lai kinh tế đơn giản và lai kinh tế phức tạp. Chúng ta có thể hiểu đơn giản, lai kinh tế đơn giản là lai giữa hai loại giống khác nhau. Lai kinh tế phức tạp chính là lai từ ba loại giống khác nhau trở lên. Cụ thể:
a. Lai kinh tế đơn giản
- Lai kinh tếđơn giản là phương pháp lai kinh tế nhằm sử dụng ưu thế lai cao nhất và thường được dùng để lai giữa giống thuần địa phương và giống thuần nhập ngoại.
- Phương pháp này được sử dụng phổ biến trong sản xuất gà kiêm dụng trứng thịt hoặc thịt trứng nhằm tận dụng tối đa khả năng dễ nuôi, sức chống chịu cao của giống gà địa phương và khả năng lớn nhanh, sức đẻ cao, ấp nở tốt, khối lượng trứng lớn,… của gà nhập nội.
- Nước ta đã có nhiều công trình sử dụng phương pháp lai kinh tế đơn giản để lai tạo giữa các giống gà Rhode Island Red, gà Leghorn, gà Sussex, gà Plymouth Rock với gà Ri đã chứng minh hiệu quả vượt trội của phương pháp này.
b. Lai kinh tế phức tạp
- Đối với lai kinh tế phức tạp, đây là phương pháp lai phổ biến để tạo gà thương phẩm trứng, thịt. Thông thường sẽ sử dụng lai giữa 3 – 4 dòng trong cùng một giống để tạo ra con lai thương phẩm có 3 – 4 máu, áp dụng đối với gà chuyên hướng trứng như: Brownick, BB Cock B380, Lohmann Brown, Goldline 54, Hisex, Brown, Hyline Brown và gà hướng thịt như Sasso, Lương Phượng, BE88, Kabir…
- Bên cạnh đó, lai kinh tế còn thể hiện ở việc lai khác loài với nhau. Trong chăn nuôi ta thường gặp con lai giữa ngan và vịt tạo con Mule hay con lai giữa ngựa cái và lừa đực tạo con la, con lai giữa loài cừu và dê, con lai giữa bò nhà và bò rừng… Thông thường con lai khác loài sẽ bất dục, không có khả năng sinh sản. Tuy nhiên, con lai khác loài được tạo ra có sức sống, năng suất vượt trội so với bố, mẹ của chúng.
6. Các phương pháp tạo ưu thế lai
- Phương pháp tạo ưu thế lai ở cây trồng
+ Để tạo ưu thế lai ở thực vật, chủ yếu người ta dùng phương pháp lai khác dòng: tạo 2 dòng tự thụ phấn rồi cho chúng giao phấn với nhau. Phương pháp này được sử dụng rộng rãi ở ngô, đã tạo được nhiều giống ngô lai [F1] có năng suất cao hơn từ 25 - 30% so với các giống ngô tốt nhất đang được sử dụng trong sản xuất [xem bài 37].
+ Phương pháp lai khác dòng cũng được áp dụng thành công ở lúa để tạo ra các giống lúa lai F1 cho năng suất tăng từ 20 - 40% so với các giống lúa thuần tốt nhất, thành tựu này được đánh giá là một trong những phát minh lởn nhất của thế kỉ XX.
+ Người ta dùng phương pháp lai khác thứ để kết hợp giữa tạo ưu thế lai và tạo giống mới. Đây là những tổ hợp lai giữa 2 thứ hoặc tổng hợp nhiều thứ của cùng một loài.
+ Ví dụ: Giống lúa DT17được tạo ra từ tổ hợp lai giữa giống lúa DT10 với giống lúa Omg80, có khả năng cho năng suất cao của DT10và cho chất lượng gạo cao của OM80.
- Phương pháp tạo ưu thế lai ở vật nuôi
+ Để tạo ưu thế lai ở vật nuôi, chủ yếu người ta dùng phép lai kinh tế. Trong phép lai này, người ta cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc hai dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 làm sản phẩm, không dùng nỏ làm giống.
+ Phổ biến ở nước ta hiện nay là dùng con cái thuộc giống trong nước cho giao phối với con đực cao sản thuộc giống thuần nhập nội. Con lai có khả năng thích nghi với điều kiện khí hậu, chăn nuôi của giống mẹ và có sức tăng sản cùa giống bổ.
+ Ví dụ: Lợn lai kinh tế Móng Cái X Đại bạch có sức sống cao, lợn con mới đẻ đã nặng từ 0,7 đến 0,8 kg, tăng trọng nhanh [10 tháng tuổi đạt 80 - 100 kg], tỉ lệ thịt nạc cao hơn.
+ Ngày nay, nhờ kĩ thuật giữ tinh đông lạnh, thụ tinh nhân tạo và kĩ thuật kích thích nhiều trứng cùng rụng một lúc để thụ tinh, việc tạo con lai kinh tế đối với bò và lợn có nhiều thuận lợi.