Phân tích vấn đề cơ bản của triết học
- Vấn đề cơ bản của triết học là gì?
- 1. Khái niệm về vấn đề cơ bản của triết học
- 2. Vấn đề cơ bản của triết học có mấy mặt?
- 3. Tại sao đó là vấn đề cơ bản của triết học?
- Trình bày vấn đề cơ bản của triết học
- 1. Chủ nghĩa duy tâm lý luận về "vấn đề cơ bản của triết học"
- 2. Chủ nghĩa duy vật lý luận về "vấn đề cơ bản của triết học"
VnDoc mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết Phân tích nội dung vấn đề cơ bản của triết học.
Vấn đề cơ bản của triết học là những vấn đề xung quanh mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại, giữa vật chất và ý thức. Để Phân tích nội dung vấn đề cơ bản của triết học thì VnDoc sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn: vấn đề cơ bản của triết học là gì với khái niệm, lý giải,... cùng với việc trình bày vấn đề cơ bản của triết học. VnDoc mời các bạn cùng theo dõi bài viết dưới đây để nắm vững nội dung chi tiết và chính xác hơn.
Vấn đề cơ bản của triết học là gì?
1. Khái niệm về vấn đề cơ bản của triết học
Vấn đề cơ bản của triết học là những vấn đề xung quanh mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại, giữa vật chất và ý thức. Lý do nó là vấn đề cơ bản vì việc giải quyết nó sẽ quyết định được cơ sở, tiền đề để giải quyết những vấn đề của triết học khác. Điều này đã được chứng minh rất rõ ràng trong lịch sử phát triển lâu dài và phức tạp của triết học.
2. Vấn đề cơ bản của triết học có mấy mặt?
Vấn đề cơ bản của triết học bao gồm hai mặt, cụ thể:
Mặt thứ nhất - Bản thể luận: Trả lời cho câu hỏi giữa ý thức và vật chất, cái nào có trước, cái nào có sau? Và cái nào quyết định cái nào?
Ta có thể giải quyết mặt thứ nhất trong vấn đề cơ bản của triết học dựa trên 3 cách sau:
- Vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất quyết định đến ý thức
- Ý thức có trước, vật chất có sau, ý thức quyết định đến vật chất
- Ý thức và vật chất tồn tại độc lập với nhau, không quyết định lẫn nhau
Hai cách giải quyết đầu tiên tuy có đối lập nhau về nội dung, tuy nhiên điểm chung của hai cách giải quyết này đều thừa nhận một trong hai nguyên thể [ý thức hoặc vật chất] là nguồn gốc của thế giới. Cách giải quyết một và hai thuộc về triết học nhất nguyên.
Triết học nhất nguyên bao gồm hai trường phái: trường phái triết học nhất nguyên duy vật và trường phái triết học nhất nguyên duy tâm.
Cách thứ ba thừa nhận ý thức và vật chất tồn tại độc lập với nhau, cả hai nguyên thể [ý thức và vật chất] đều là nguồn gốc của thế giới. Cách giải thích này thuộc về triết học nhị nguyên.
- Mặt thứ hai - Nhận thức luận: Con người có khả năng nhận thức được thế giới hay không?
Đại đa số các nhà triết học theo chủ nghĩa duy tâm cũng như duy vật đều cho rằng con người có khả năng nhận thức được thế giới. Tuy nhiên:
Các nhà triết học duy vật cho rằng, con người có khả năng nhận thức thế giới. Song do vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất quyết định đến ý thức nên sự nhận thức đó là sự phản ánh thế giới vật chất vào óc con người. Một số nhà triết học duy tâm cũng thừa nhận con người có khả năng nhận thức thế giới, nhưng sự nhận thức đó là sự tự nhận thức của tinh thần, tư duy. Một số nhà triết học duy tâm khác theo “Bất khả tri luận” lại phủ nhận khả năng nhận thức thế giới của con người.
3. Tại sao đó là vấn đề cơ bản của triết học?
Lịch sử đấu tranh triết học là lịch sử đấu tranh giữa chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩa duy vật. Có thể nói, chính các vấn đề cơ bản của triết học được xem là “chuẩn mực” để phân biệt giữa hai chủ nghĩa triết học này.
Trên thực tế, các hiện tượng mà chúng ta vẫn thường gặp trong cuộc sống chỉ gói gọn trong hai loại: hiện tượng vật chất [tồn tại bên ngoài ý thức chúng ta] hoặc hiện tượng tinh thần [tồn tại bên trong chúng ta].
Các học thuyết triết học rất đa dạng, song cũng đều phải trả lời các câu hỏi vật chất và ý thức cái nào có trước, cái nào có sau cái nào quyết định cái nào? vật chất và ý thức có quan hệ với nhau như thế nào? và lấy đó là điểm xuất phát lý luận. Câu trả lời cho các câu hỏi này có ảnh hưởng trực tiếp tới những vấn đề khác của triết học. Do đó vấn đề quan hệ giữa tư duy và tồn tại hay giữa ý thức và vật chất được coi là vấn đề cơ bản của triết học.
Trình bày vấn đề cơ bản của triết học
1. Chủ nghĩa duy tâm lý luận về "vấn đề cơ bản của triết học"
Chủ nghĩa duy tâm chính là trường phái triết học xuất phát từ quan điểm bản chất của thế giới chính là ý thức. Ý thức là tính thứ nhất còn vật chất là tính thứ hai, ý thức sẽ quyết định vật chất. Chúng có nguồn gốc nhận thức và nguồn gốc xã hội, sự xem xét phiến diện, tuyệt đối hóa một mặt, một đặc tính nào đó ở trong quá trình nhận thức. Đồng thời nó cũng gắn liền với lợi ích của giai cấp, tầng lớp áp bức bóc lột nhân dân lao động.
Ở mặt khác thì chủ nghĩa duy tâm và tôn giáo cùng có mối quan hệ khá mật thiết với nhau để cùng tồn tại và phát triển. Chủ nghĩa duy tâm tồn tại 02 hình thức cơ bản là duy tâm chủ quan và duy tâm khách quan. Với chủ nghĩa duy tâm chủ quan thừa nhận tính thứ nhất của ý thức con người, khẳng định mọi sự vật hay hiện tượng chỉ là phức hợp của cảm giác cá nhân mà thôi. Đại biểu là Gioócgiơ Béccli - nhà triết học duy tâm chủ quan, vị linh mục người Anh.
Trong triết học của ông có chứa khá nhiều những tư tường huyền bí, đối lập với chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa vô thần Theo đó ông dựa vào quan điểm của những nhà duy danh luận thời trung cổ để khẳng định vật chất không thể tồn tại khách quan mà chỉ tồn tại ở những vật thể riêng rẽ, cụ thể.
Còn với triết học của Béccli, ông đưa ra một mệnh đề triết học nổi tiếng “vật thể trong thế giới quanh ta chính là sự phức hợp của các cảm giác”. Cụ thể cái bàn không phải là một vật thể hữu hình mà đó chính là do mắt ta nhìn thấy nó có màu sắc, hình khối...
2. Chủ nghĩa duy vật lý luận về "vấn đề cơ bản của triết học"
Hoàn toàn trái ngược với chủ nghĩa duy tâm thì chủ nghĩa duy vật lại là trường phái triết học xuất phát từ quan điểm bản chất của thế giới chính là vật chất. Vật chất là tính thứ nhất và ý thức là tính thứ hai, vật chất có trước và quyết định ý thức. Chúng có nguồn gốc từ sự phát triển của khoa học và thực tiễn, thường gắn liền với lợi ích của giai cấp cũng như các lực lượng tiến bộ ở trong lịch sử.
Bên cạnh đó thì nó cũng là quá trình đúc kết những gì khái quát nhất để phản ánh được những thành tựu và con người đạt được trong các giai đoạn lịch sử khác nhau. Có thể nói chủ nghĩa duy vật là một hình thức của sự thực hữu luận với quan niệm rằng thứ duy nhất được coi là tồn tại chính là vật chất. Mọi sự vật đều có cấu tạo từ vật chất và mọi hiện tượng đều là kết quả của những tương tác vật chất.
Từ khi ra đời cho đến nay thì chủ nghĩa duy vật đã trải qua 03 giai đoạn chính là chủ nghĩa duy vật chất phác, chủ nghĩa duy vật siêu hình và chủ nghĩa duy vật biện chứng. Trong đó chủ nghĩa duy vật chất phác ra đời từ thời cổ đại ở Ấn Độ, Trung Quốc và Hy Lạp. Hình thức thứ hai thì thể hiện khá rõ ở các nhà triết học từ thế kỷ XV - XVIII. Tuy nó có tính chất thừa kế những quan điểm của chủ nghĩa duy vật chất phác nhưng nó là có sự phát triển nhiều hơn thời kỳ này đạt được nhiều thành tựu đáng khâm phục. Mãi cho đến năm 40 của thế kỷ XIX thì chủ nghĩa duy vật biện chứng mới ra đời và C.Mác và Ăngghen chính là những người xây dựng và Lênin là người hoàn thiện và bổ sung.
Triết học là môn mà đa số các sinh viên đều không thích bởi vừa khó hiểu, vừa dài dòng và khó học thuộc. Do các bạn chưa hiểu rõ được các vấn đề cơ bản của môn học này nên mới cảm thấy nhàm chán, khó học. Vậy có mấy vấn đề cơ bản của triết học? Hãy cùng theo dõi hết bài viết để tìm được câu trả lời nhé!
Trước khi đi vào tìm hiểu kỹ hơn về thắc mắc “Có mấy vấn đề cơ bản của triết học?” thì trước tiên chúng ta cần tìm hiểu về khái niệm của triết học. Vậy triết học là gì?
Triết học là hệ thống các tri thức lý luận chung nhất của con người về thế giới, về vị trí và vai trò của con người ở trong thế giới ấy. Những vấn đề có sự kết nối với chân lý, sự tồn tại, giá trị, kiến thức, ý thức, quy luật và ngôn ngữ.
Triết học đã phản ánh thế giới một cách chỉnh thể, nghiên cứu những vấn đề và quy luật chung nhất của chỉnh thể này. Đồng thời thể hiện chúng theo một cách có hệ thống ở dưới dạng lý luận.
Triết học cũng như khoa học, cần phải giải quyết rất nhiều vấn đề có sự liên quan với nhau. Trong đó, vấn đề quan trọng nhất chính là nền tảng và điểm xuất phát để giúp giải quyết những vấn đề còn lại, được gọi là vấn đề cơ bản của triết học. Vậy có bao nhiêu vấn đề cơ bản của triết học? Cách giải quyết vấn đề cơ bản của triết học như nào?
Theo Ăngghen thì: “Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, đặc biệt là của triết học hiện đại, chính là vấn đề quan hệ giữa tư duy với tồn tại”.
Giải quyết vấn đề cơ bản của triết học không chỉ giúp chúng ta xác định được nền tảng và điểm xuất phát để giải quyết được các vấn đề khác của triết học. Nó còn là tiêu chuẩn để chúng ta xác định được lập trường, thế giới quan của các triết gia và những học thuyết của họ.
Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt và mỗi mặt sẽ trả lời cho một câu hỏi lớn. Cụ thể như sau:
- Mặt thứ nhất: Giữa ý thức và vật chất thì cái nào có trước, cái nào có sau, cái nào quyết định cho cái nào?
- Mặt thứ hai: Con người có khả năng nhận thức được thế giới quan hay không?
Vai trò của triết học trong đời sống xã hội đã được thể hiện qua các chức năng của triết học. Cụ thể triết học có nhiều chức năng khác nhau, nhưng quan trọng nhất vẫn là 2 chức năng thế giới quan và phương pháp luận.
Thế giới quan luôn đóng một vai trò rất quan trọng đối với đời sống của mỗi con người, mỗi giai cấp hay mỗi cộng đồng. Chúng giúp cho con người có thể nhận thức được đúng nhất về bản chất của mỗi sự vật, sự việc. Đặc biệt là các hoạt động của con người thường sẽ bị chi phối bởi một thế giới quan nhất định nào đó.
Khi được thế giới quan khoa học hướng dẫn cụ thể, con người sẽ xác định được chính xác mối quan hệ giữa họ với đối tượng. Từ cơ sở đó mà họ sẽ nhận thức được đúng quy luật vận động của đối tượng và giúp xác định rõ phương hướng, mục tiêu và cách thức hoạt động của mỗi người.
Ngược lại nếu như một thế giới quan không có khoa học hướng dẫn thì con người đương nhiên cũng không thể xác định được đúng mục tiêu mà mình mong muốn là gì? Phương hướng và cách thức hoạt động ra làm sao? Từ đó khiến cho các hoạt động không thể đạt được kết quả như mong muốn.
Phương pháp luận chính là hệ thống những quy tắc đã được đúc rút ra từ quy luật của thế giới khách quan. Đây cũng là cơ sở quan trọng cho phương pháp nghiên cứu khoa học. Bên cạnh đó thì việc hoàn thiện phương pháp luận còn giúp cho các nhà khoa học nghiên cứu và tìm ra những cách tiếp cận mới để có thể xác định được đúng phương hướng. Nhờ vậy mà thế giới quan có thể nâng cấp và cải cách. Hiện nay phương pháp luận được chia ra thành 03 cấp bậc chính đó là:
- Phương pháp luận ngành
- Phương pháp luận chung
- Phương pháp luận chung nhất
||Bạn có biết: Tư bản không thể xuất hiện từ lưu thông
Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức chính là mối quan hệ biện chứng mà trong đó vật chất có trước, ý thức có sau. Vật chất là nguồn gốc của ý thức và quyết định cho ý thức nhưng lại không bị thụ động, nó có thể tác động trở lại vật chất thông qua các hoạt động của con người.
Theo Lênin thì: “Vật chất là một phạm trù triết học để chỉ về thực tại khách quan, đem đến cho con người trong cảm giác và được cảm giác của con người ghi chép lại, chụp lại, phản ánh lại mà không tồn tại sự lệ thuộc vào cảm giác.
Đặc điểm của vật chất là:
- Vật chất tồn tại bằng sự vận động và thể hiện sự tồn tại đó thông qua vận động.
- Không có vận động ngoài vật chất, không có vật chất nào không có vận động.
- Vật chất vận động được trong không gian và thời gian.
- Không gian và thời gian chính là thuộc tính chung vốn có của các dạng vật chất cụ thể; là hình thức tồn tại của vật chất.
Bên cạnh vật chất thì ý thức là kết quả của quá trình phát triển của tự nhiên và lịch sử xã hội. Ý thức mang bản chất là những hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Chính là sự phản ánh tích cực, tự giác, chủ động của thế giới khách quan và bộ não của con người thông qua các hoạt động thực tiễn.
Ý thức chính là sự phản ánh lại vật chất nên là cái có sau. Nếu không có vật chất ở trong tự nhiên và vật chất trong xã hội thì sẽ không có ý thức. Vậy nên ý thức là thuộc tính, là sản phẩm của vật chất, chịu sự chi phối và quyết định của vật chất. Bên cạnh đó, ý thức còn có tính sáng tạo, năng động nhưng những điều này lại có cơ sở từ vật chất và tuân theo những quy luật của vật chất. Ý thức sau khi được sinh ra sẽ không bị vật chất gò bó mà có thể gây tác động và thay đổi vật chất.
Vấn đề cơ bản của triết học là vấn đề mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là bởi vì:
- Vấn đề mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là một vấn đề rất rộng và chung chung. Nó chỉ đóng vai trò là nền tảng và định hướng để giúp giải quyết các vấn đề khác.
- Các trường phái triết học đều có thể trực tiếp hoặc gián tiếp giả thích về mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại hay giữa vật chất và ý thức trước khi đưa vào quyết định của mình.
- Việc quyết định mối quan hệ giữa vật chất và ý thức chính là cơ sở xuất phát cho các quyết định triết học được ra đời.
- Việc quyết định vấn đề cơ bản của triết học còn là tính chất khách quan khoa học để phá giải những lập trường tư tưởng triết học của các nhà triết học trong lịch sử.
Bên trên là những thông tin chúng tôi chia sẻ cho các bạn về các vấn đề cơ bản của triết học. Hy vọng bài viết sẽ giúp các bạn giải đáp được thắc mắc: “Có mấy vấn đề cơ bản của triết học?”, hiểu rõ được bản chất và đạt điểm cao khi làm bài kiểm tra.
||Bài viết liên quan khác: