Hoa kỳ có tên gọi khác là gì

Nhân việc Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Mỹ, bàn chút về tên gọi Mỹ hay Hoa Kỳ.

Theo thói quen, mình vẫn gọi nước America hay United States of America là Mỹ. Nói thế nó gọn hơn nhiều. Còn cái tên Hoa Kỳ cũng biết, nhưng ít khi dùng, và trước đây cũng chẳng quan tâm đến tại sao lại là Mỹ, tại sao lại là Hoa Kỳ?

Tối ngồi xem clip Thủ tướng Phúc với Tổng thống Trump họp báo chung, thấy ông Thủ tướng dùng từ “Hoa Kỳ” mà lại không dùng từ “Mỹ”. Bực mình lôi từ điển ra xem.

Có cuốn từ điển tiếng Việt nặng gần 2kg, tìm mãi không ra từ Mỹ hay từ Hoa Kỳ nào hết.

Mở từ điển Lingvo ra tìm từ “America” thì thấy có nghĩa “Mỹ”. Không thấy từ Hoa Kỳ. Tra tiếp từ United States thì có cả nghĩa Mỹ và Hoa Kỳ.

Vậy thì dùng cái nào?

Lên mạng Google “Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Mỹ” thì có nhiều.

Tìm tiếp cụm từ “Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Hoa Kỳ” thì kết quả cũng không ít

Trong các kết quả tìm kiếm thì lòi ra “ông” VTV. Website chính thức của Đài truyền hình Việt Nam, một cơ quan ngang bộ, có chức năng tuyên truyền giáo dục nhưng “ông ấy” chơi cả 2, tức là có bài thì dùng Hoa Kỳ, có bài thì dùng Mỹ.

Bí quá, lên Wikipedia thì thấy giải thích có vẻ ổn, đầy đủ, nhưng chỉ là nguồn tham khảo chứ độ tin cậy lâu nay vẫn không được đánh giá cao. Ấy vậy mà có vẻ hay, đúng.

Cả hai tên gọi “Mỹ” và “Hoa Kỳ” đều bắt nguồn từ tên gọi của nước Mỹ trong tiếng Trung Quốc. Hiện nay tên tiếng Anh đầy đủ của nước Mỹ được dịch sang tiếng Trung Quốc là Mỹ Lợi Kiên hợp chúng quốc [美利堅合眾國], gọi tắt là Mỹ quốc [美國], trong đó “Mỹ Lợi Kiên” [美利堅] là phiên âm tiếng Trung của từ tiếng Anh “America”. Trong bản tiếng Trung của “Điều ước Vọng Hạ”, một hiệp ước bất bình đẳng được Mỹ và Trung Quốc ký kết năm 1844, nước Mỹ được gọi là “Á Mỹ Lý Giá châu đại hợp chúng quốc” [亞美理駕洲大合眾國]. “Hợp chúng quốc” [合眾國] mang ý là quốc gia do nhiều tiểu bang liên hợp lại mà thành [The United States], “chúng” [眾] ở đây có nghĩa là “nhiều”, nhưng hay bị gọi thành “hợp chủng quốc” vì nhiều người cho nó mang nghĩa là quốc gia do nhiều chủng tộc hợp thành. Tuy nhiên cách gọi này không chính xác, bản thân trong tên tiếng Anh đầy đủ của Hoa Kỳ là “The United States of America” cũng không có từ nào đề cập đến chủng tộc.

“Hoa Kỳ” [花旗] có nghĩa là “cờ hoa”, vì vậy mà một số người còn gọi nước Mỹ là “xứ cờ hoa”. Trước đây người Trung Quốc từng gọi quốc kỳ của nước Mỹ là “hoa kỳ” [cờ hoa] và gọi nước Mỹ là hoa kỳ quốc [花旗國], nghĩa là nước cờ hoa.

Sử nhà Nguyễn Đại Nam thực lục chính biên vào thế kỷ 19 còn phiên âm tên nước này là “Mỹ Lợi Kiên”, “Ma Ly Căn” và “Nhã Di Lý” [thông qua tiếng Pháp: États-Unis]. Hiện nay, Đại sứ quán Hoa Kỳ và Tổng Lãnh sự quán Hoa Kỳ tại Việt Nam dùng tên chính thức là “Hợp chúng quốc Hoa Kỳ”.

Như vậy, có thể nói là dùng từ “Mỹ” hay từ “Hoa Kỳ” đều được cả. Thậm chí, cả 2 cái tên đều đẹp.

Viết đến đây mới chợt nhớ ra tại sao Thủ tướng Phúc dùng từ “Hoa Kỳ” chứ không phải “Mỹ”. Chả là Thủ tướng muốn tặng Tổng thống Mỹ cái “đèn Hoa Kỳ” với hàm ý rất sâu xa về tên gọi của chiếc đèn này gắn liền với các thương nhân người Mỹ. Tặng đèn Hoa Kỳ thì phải tặng cho Hoa Kỳ chứ chả lẽ lại tặng đèn Hoa Kỳ cho Mỹ?

Đấy là việc của Thủ tướng. Còn ta, cứ gọi là Mỹ cho nó gọn. Có tặng đèn Hoa Kỳ thì Trump đâu có thèm tiếp một thằng cầu bất cầu bơ như mình! 

Vì Hoa Kỳ có diện tích lớn và có nhiều địa hình rộng lớn nên Hoa Kỳ gần như có tất cả các loại khí hậu. Khí hậu ôn hòa có ở đa số các vùng, khí hậu nhiệt đới ở Hawaii và miền Nam Florida, khí hậu địa cực ở Alaska, nửa khô hạn trong Đại Bình nguyên phía Tây kinh tuyến 100 độ, khí hậu hoang mạc ở Tây Nam, khí hậu Địa Trung Hải ở duyên hải California, và khô hạn ở Đại Bồn địa. Thời tiết khắc nghiệt thì hiếm khi thấy – các tiểu bang giáp ranh Vịnh Mexico thường bị đe dọa bởi bão và phần lớn lốc xoáy của thế giới xảy ra trong Hoa Kỳ lục địa, chủ yếu là miền Trung Tây.

Kinh tế

Nền kinh tế Hoa Kỳ là nền kinh tế hỗn hợp có mức độ phát triển cao. Đây là nền kinh tế lớn nhất thế giới tính theo giá trị GDP danh nghĩa [nominal] và lớn thứ hai thế giới tính theo ngang giá sức mua [PPP]. Nền kinh tế Hoa Kỳ phát triển nhờ nguồn tài nguyên thiên nhiên giàu có, hệ thống cơ sở hạ tầng phát triển đồng bộ và năng suất lao động cao.

Văn hóa, Ẩm thực & Tôn giáo

Nghệ thuật nấu ăn của Mỹ thì tương tự như của các quốc gia Tây phương. Lúa mì là loại ngũ cốc chính yếu. Ẩm thực Mỹ sử dụng các loại vật liệu nấu ăn như gà tây, khoai tây, khoai lang, bắp, bí rợ. Các món ăn mang tính hình tượng của Mỹ như bánh nhân táo, pizza, hamburger, và hot dog.

Chính phủ Hoa Kỳ không kiểm soát tín ngưỡng của người Mỹ. Số người theo đạo Kitô chiếm đa số và phần còn lại là các tôn giáo như Do Thái, Hồi Giáo, Phật Giáo, Ấn Độ Giáo, v..v..

Thể thao & Du lịch

Bóng chày được xem là môn thể thao quốc gia; bóng bầu dục Mỹ, bóng rổ, và khúc côn cầu là ba môn thể thao đồng đội chuyên nghiệp của quốc gia. Mặc dù bóng đá không phải là một môn thể thao chuyên nghiệp hàng đầu tại Hoa Kỳ nhưng nó được chơi khắp nơi bởi mọi lứa tuổi, và dĩ nhiên là các iStudents khi du học hè tại Hoa kỳ đều có thời gian thư giãn với bộ môn bóng đá vào mỗi buổi chiều sau khi kết thúc lớp học ở trường. Tennis và các môn thể thao ngoài trời cũng được ưa chuộng.

15:30, 11/05/2019 [GMT+7]

* Về tên gọi của nước Mỹ, có nơi ghi là Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, có nơi lại ghi Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Cách ghi nào đúng? [Lê Ngọc Thành, Hải Châu, Đà Nẵng]

* Vào phần Cẩm nang du lịch của trang thegioidulich.com.vn [Công ty CP HanoiRedtours, trụ sở chính ở 63 Hàng Trống, Hoàn Kiếm, Hà Nội] tôi đọc được tít đề Rực rỡ mùa hoa anh đào tại xứ sở Cờ Hoa. Xem xuống bên dưới thì thấy họ giới thiệu du lịch đến nước Mỹ xem hoa anh đào nở. Xin cho hỏi, vì sao nước Mỹ lại được gọi là “xứ Cờ Hoa”? Ngoài ra còn có nơi nào có cách gọi tương tự không? [nguyenthimieu2714@...]

- Hoa Kỳ [tiếng Anh: United States, viết tắt là US], hay còn gọi là Mỹ [tiếng Anh: America], tên gọi đầy đủ là Hợp chúng quốc Hoa Kỳ hoặc Hợp chúng quốc Mỹ [tiếng Anh: United States of America, viết tắt là USA].
Cả hai tên gọi “Mỹ” và “Hoa Kỳ” đều bắt nguồn từ cách phiên dịch hai tên gọi này sang tiếng Trung Quốc. Theo bài giới thiệu Tổng quan về Hoa Kỳ [美国概况 – Mỹ quốc khái huống] đăng trên trang xinhuanet.com [新华网 - Tân Hoa võng của Trung Quốc], hiện nay, tên tiếng Anh đầy đủ của nước Mỹ được dịch sang tiếng Trung Quốc là Mỹ Lợi Kiên hợp chúng quốc [美利堅合眾國], gọi tắt là Mỹ quốc [美國], trong đó “Mỹ Lợi Kiên” [美利堅 - “Měilìjiān”] là phiên âm tiếng Trung của từ tiếng Anh “American” nhưng bỏ chữ “A”.

Trong bản tiếng Trung của “Điều ước Vọng Hạ” được Mỹ và Trung Quốc ký kết năm 1844, nước Mỹ được gọi là “Á Mỹ Lý Giá châu đại hợp chúng quốc” [亞美理駕洲大合眾國]. Trong đó, “Hợp chúng quốc” có nghĩa là quốc gia do nhiều tiểu bang liên hiệp lại mà thành [The United States]. “Chúng” ở đây có nghĩa là “nhiều”, nhưng hay bị gọi thành “hợp chủng quốc” vì nhiều người cho rằng đây là quốc gia do nhiều chủng tộc hợp thành. Tuy nhiên cách gọi này không chính xác, bản thân trong tên tiếng Anh đầy đủ của Hoa Kỳ là “The United States of America” cũng không có từ nào đề cập đến chủng tộc.

Trang baochinhphu.vn [Báo điện tử Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam] ngày 10-7-2007 đưa tin về việc Bộ Ngoại giao đề nghị thống nhất sử dụng tên gọi “Hợp chúng quốc Hoa Kỳ” như sau:

“Ngày 4-7, Bộ Ngoại giao đã có Công văn 2243/BNG-CM gửi website Chính phủ xác nhận tên gọi chính thức đầy đủ của Hoa Kỳ.

Tên chính thức đầy đủ của Hoa Kỳ “the United States of America” được dịch thông qua phiên âm tiếng Hán là “Mỹ lợi kiên Hợp chúng quốc”. Chữ “chúng” đôi chỗ được viết thành “chủng” vì được hiểu theo nghĩa “chủng tộc”.

Hiện nay, tên gọi “Hợp chúng quốc Hoa Kỳ” được dùng khá phổ biến trong các văn bản của Việt Nam, cũng như các văn bản của phía Hoa Kỳ khi được dịch sang tiếng Việt. Vì vậy, Bộ Ngoại giao đề nghị thống nhất sử dụng tên gọi “Hợp chúng quốc Hoa Kỳ”.

“Hoa Kỳ” [花旗] có nghĩa là “cờ hoa”, xuất phát từ cách người Trung Quốc từng gọi quốc kỳ của nước Mỹ là “Hoa Kỳ” [cờ hoa] và gọi nước Mỹ là Hoa Kỳ quốc, nghĩa là nước Cờ Hoa. Vì vậy mà một số người còn gọi nước Mỹ là “xứ Cờ Hoa”.

Tương tự, tùy theo nét đặc trưng của từng đất nước mà người ta gọi đất nước đó bằng một cái tên rất dễ nhớ. Nhật Bản là xứ sở Hoa Anh Đào hay đất nước Mặt Trời Mọc [quốc kỳ của Nhật có hình Mặt Trời]. Hàn Quốc là xứ sở Kim chi [món ăn quốc hồn quốc túy người Hàn]. Campuchia là đất nước Chùa Tháp…

Đ.N.C.T