Năm 1961 Liên Xô phóng con tàu Phương Đông đưa nhà du hành vũ trụ đầu tiên bay vòng quanh Trái Đất
|
Ngày 12/4/1961, nhà du hành vũ trụ Yuri Gagarin đã trở thành người đầu tiên bay vào không gian, đánh dấu bước tiến vượt bậc của chương trình hàng không vũ trụ Liên Xô. Sự kiện đồng thời cũng là đón giáng mạnh đối với tham vọng chinh phục không gian của Mỹ. Chuyến bay kéo dài tổng cộng 108 phút trên tàu vũ trụ Phương Đông (Vostok 1) cũng giúp phi công Gagarin, lúc đó 27 tuổi trở thành người đầu tiên di chuyển quanh quỹ đạo Trái đất. Tàu vũ trụ Vostok 1 đã di chuyển quanh Trái đất ở độ cao tối đa là 301km, hoàn toàn dưới sự chỉ dẫn của một hệ thống điều khiển tự động.
Tuyên bố duy nhất của phi hành gia Gagarin trong chuyến bay đó là: "Chuyến bay đang diễn ra bình thường. Tôi khỏe".
Sau khi thông tin về chuyến đi lịch sử của Gagarin được loan báo, chàng phi công điển trai, khiêm tốn ngay lập tức trở thành nhân vật nổi tiếng toàn thế giới.
Gagarin sau đó được trao tặng rất nhiều huân chương và danh hiệu cao quý, gồm cả Huân chương Lênin và Danh hiệu Anh hùng Liên bang Xô viết. Nhiều nơi thuộc Liên Xô đã dựng tượng đài và đặt tên các đường phố theo tên Gagarin để vinh danh phi công đầu tiên bay vào vũ trụ.
Việc Liên Xô đưa thành công người đầu tiên vào không gian ngày 12/4/1961 là đòn giáng mạnh đối với Mỹ, vì nước này đã lên lịch cho chuyến bay đầu tiên vào vũ trụ vào tháng 5/1961. Hơn thế nữa, mãi tới tháng 2/1962, chương trình không gian của Mỹ mới phóng thành công tàu vũ trụ Friendship 7, đưa phi hành gia John Glenn di chuyển 3 vòng quanh quỹ đạo Trái đất. Vào thời điểm đó, Liên Xô đã gặt hái một thành tựu khác, đi trước Mỹ một bước trong "cuộc đua không gian", thông qua chuyến bay vào vũ trụ của Gherman Titov trên tàu Vostok 2 vào tháng 8/1961. Phi hành gia Titov đã di chuyển 17 vòng quanh quỹ đạo Trái đất và có hơn 25 giờ thám hiểm không gian.
Đối với Liên Xô, các thành tựu trên là minh chứng cho thấy sự ưu việt của chủ nghĩa cộng sản so với chủ nghĩa tư bản. Song, đối với những người làm việc trong chương trình Sputnik (dự án đưa vệ tinh đầu tiên vào không gian năm 1957) và sau đó là Vostok, các thành công còn gắn liền với tài năng của nhà khoa học, kỹ sư Sergei Pavlovich Korolev. Korolev được coi là nhà thiết kế tên lửa hàng đầu của Liên Xô, giúp Liên Xô vượt lên trên Mỹ trong cuộc đua chinh phục không gian vào những thập niên 1950 - 1960. Không giống như đồng nghiệp Mỹ Wernher von Braun, vai trò nòng cốt của Korolev trong chương trình không gian của Liên Xô được giữ bí mật cho đến khi ông qua đời vào năm 1966. Trong suốt thời gian làm việc, những người không liên quan chỉ biết đến Korolev với mật danh "Tổng công trình sư".
Với đóng góp to lớn, ông Korolev từng hai lần được phong danh hiệu Anh hùng lao động (1956 và 1961), nhận giải thưởng Lênin 1957, ba lần được trao tặng Huân chương Lênin và là thành viên Viện Hàn lâm khoa học Xô viết từ năm 1958. Tên của ông cũng được đặt cho một con đường ở Moscow. Sau khi Korolev qua đời vào năm 1966, ông được an táng tại nghĩa trang dưới chân tường Điện Kremlin, một vinh dự lớn lao dành cho những cá nhân xuất sắc, có nhiều cống hiến cho Liên Xô. Quay trở lại với Gagarin, sau sứ mệnh lịch sử với tàu Vostok 1, ông trở thành giám đốc đào tạo tại Trung tâm huấn luyện phi hành gia của Liên Xô ở ngoại ô Moscow. Về sau, trung tâm này được đổi tên theo tên ông. Gagarin mất năm 1968, khi chiếc máy bay MiG-15 ông đang lái thử nghiệm gặp tai nạn. Ông cũng được an táng tại nghĩa trang dưới chân tường Điện Kremlin. Tuấn Anh Cả thế giới chấn động trước thảm kịch kép chưa từng thấy: hai vụ tai nạn tàu xảy ra riêng rẽ ở hai khu vực khác nhau trên thế giới, trong cùng ngày, đã giết chết gần 400 người. Ngày 11/4/2001, Trung Quốc đồng ý thả 24 quân nhân Mỹ, sau khi Washington "rất lấy làm tiếc" về việc phi công Trung Quốc thiệt mạng trong vụ va chạm giữa máy bay hai nước. Vào ngày 10/4/2010, chiếc phi cơ chở vợ chồng Tổng thống Ba Lan Lech Kaczynski cùng nhiều quan chức cấp cao đã bị rơi ở miền tây nước Nga. Julius và Ethel Rosenberg là những công dân Mỹ đầu tiên và cũng là cuối cùng bị chính phủ nước này xử tử vì tội hoạt động gián điệp kể từ 1953 tới nay. Ngày 9/4/2003, bức tượng cao 12m của Tổng thống Saddam Hussein trên Quảng trường Firdos tại thủ đô Baghdad của Iraq bị kéo đổ.
Cách đây 60 năm, ngày 12/4/1961, tàu vũ trụ Vostok chở theo nhà du hành Gagarin được phóng đi từ sân bay vũ trụ Baikonour ở Kazakhstan, khi đó còn là một phần của Liên bang Xô Viết. Chuyến bay kéo dài chỉ 108 phút khi tàu hoàn thành một vòng quay quanh quỹ đạo Trái đất và trở về. Kể từ đó, nhà du hành vũ trụ Gagarin cũng trở thành huyền thoại. Nhà sử học Alexander Zheleznyakov gọi đây là thời khắc giúp cả nhân loại có niềm tin chắc chắn rằng khám phá một thế giới khác bên ngoài vũ trụ bao la hoàn toàn nằm trong tầm tay. Sự kiện đã ghi dấu ấn sâu đậm đến nỗi mà câu nói "Poekhali" (Đi thôi) của phi hành gia 27 tuổi đã trở thành câu khẩu hiệu mang tính biểu tượng với người dân Nga trong suốt những năm về sau. Sau 60 năm, phi hành gia Yuri Gagarin vẫn được nhắc tới như một người anh hùng của dân tộc. Hằng năm, rất đông người dân Nga vẫn tới đặt hoa tại các địa điểm tưởng niệm ông trên cả nước trong ngày 12/4. Trong khi Gagarin được vinh danh thì tàu vũ trụ Vostok cũng được đưa vào trưng bày tại Bảo tảng Du hành vũ trụ tại thủ đô Moskva. Cho tới nay, chuyến bay của Gagarin vẫn luôn được nhắc đến như niềm tự hào dân tộc với mỗi người Nga, một biểu tượng thể hiện sức mạnh của Liên bang Xô Viết trong lĩnh vực hàng không vũ trụ. Hằng năm, Nga đều kỷ nhiệm chuyến bay đầu tiên của phi hành gia Gagarin vào vũ trụ và ngày 12/4 trở thành Ngày Du hành Vũ trụ của Nga. Năm 2011, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tuyên bố ngày 12/4 trở thành Ngày Quốc tế của Chuyến bay đưa con người vào không gian. Nhân dịp này, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đến Engels, thành phố trên bờ sông Volga ở miền Nam nước này, điểm đáp của phi thuyền chở nhà du hành Gagarin trong chuyến bay lịch sử. Bốn năm trước chuyến bay của Gagarin, ngày 4/10/1957, Liên bang Xô Viết cũng chính là quốc gia đầu tiên trên thế giới đưa vệ tinh vào quỹ đạo Trái đất- vệ tinh Sputnik. Cho đến bây giờ, thế giới vẫn coi những tín hiệu là 2 tiếng "beep-beep" đầu tiên mà Sputnik gửi về Trái đất đã kích hoạt một cuộc chạy đua giữa Liên bang Xô Viết khi đó và Mỹ trong lĩnh vực không gian vũ trụ. Trong những năm sau đó, Nga luôn dẫn đầu khi Gagarin thực hiện thành công chuyến bay của mình, hay sự kiện nhà du hành Alexei Leonov trở thành người đầu tiên bước ra ngoài không gian và sự kiện Nga là quốc gia đầu tiên phóng thành công tàu thăm dò Mặt trăng năm 1966. Tuy nhiên, 3 năm sau đó, Mỹ đã trở thành quốc gia đầu tiên đưa người lên Mặt trăng. Cạnh tranh khốc liệt Suốt 60 năm qua, Nga vẫn khẳng định vị thế hàng đầu trong lĩnh vực khám phá vũ trụ, đều đặn đưa các phi hành gia lên ISS. Dù vậy, giới quan sát đánh giá Nga hiện đang phải cạnh tranh với những đối thủ mạnh như Mỹ và Trung Quốc trong cuộc đua phát triển công nghệ không gian. Năm 2020, Nga mất thế độc quyền thực hiện các vụ phóng đưa người lên ISS khi Công ty Space X của tỷ phú công nghệ Mỹ Elon Musk phát triển và đưa vào sử dụng thành công các hệ thống tên lửa có thể tái sử dụng, đưa các nhà du hành NASA đáp thành công xuống ISS. Dù Giám Roscosmos Dmitry Rogozin vẫn khẳng định cơ quan này đang theo đuổi những dự án đầy tham vọng như sứ mệnh lên sao Kim, sao Hỏa hay lập một trạm vũ trụ trên Mặt trăng thì những người trong ngành vẫn coi đây là thời điểm đầy khó khăn với Nga khi các đối thủ nổi lên ngày càng mạnh mẽ. Dù vậy, người dân Nga vẫn luôn tin tưởng vào thành công trong tương lai khi nhìn vào thực tế lịch sử rằng quốc gia này luôn xuất hiện ở những thời điểm đáng nhớ trong lịch sử nhân loại. BT |
