Những giao dịch nào dưới đây diễn ra trên thị trường sơ cấp

Trước khi tham gia vào thị trường chứng khoán, kiến thức về thị trường chính là nền tảng của việc đầu tư. Nhà đầu tư thông minh sẽ luôn học hỏi để nắm được cách mà thị trường hoạt động. Việc hiểu được cách vận hành và mối liên kết giữa thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp giúp nhà đầu tư tự tin hơn trong việc lên kế hoạch đầu tư của bản thân. Hãy cùng tìm hiểu về khái niệm, sự liên kết và thực trạng của 2 loại thị trường chứng khoán này ở Việt Nam trong bài viết này.

Đặc điểm cơ bản của thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp

Thị trường sơ cấp là gì?

Thị trường chứng khoán sơ cấp (Primary market) là nơi diễn ra giao dịch mua, bán các loại cổ phiếu mới phát hành. Thị trường này còn có tên gọi khác là thị trường phát hành, thị trường cấp một.

Các công ty có nhu cầu huy động vốn sẽ bán ra thị trường số cổ phần nhất định, mục đích nhằm tạo ra nguồn vốn cho công ty.

Sau khi giao dịch thành công, vốn của người mua sẽ được chuyển đến nhà phát hành. Nói cách khác, nhà phát hành huy động vốn bằng việc bán các loại chứng khoán mới phát hành cho các nhà đầu tư.

Ví dụ: Một công ty cần có thêm vốn để mở rộng kinh doanh, và phát triển dịch vụ. Thế nên, công ty quyết định bán ra 30% cổ phần (quyền sở hữu công ty). Con số 30% cổ phần này sẽ được bán ra dưới cái tên chứng khoán mới phát hành. Hoạt động mua, bán giữa nhà đầu tư và công ty được xem là giao dịch chứng khoán trên thị trường sơ cấp.

Thị trường thứ cấp là gì?

Thị trường chứng khoán thứ cấp (Secondary market) là nơi mua, bán các loại chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp.

Thị trường chứng khoán thứ cấp đảm bảo tính thanh khoản cho các cổ phiếu đã phát hành. Đây là nơi giao dịch giữa các chứng khoán đã phát hành. Nhà đầu tư mua đi bán lại tùy thuộc vào mục đích riêng như tích lũy, đầu cơ,…

Sau khi các công ty bán chứng khoán mới phát hành. Loại chứng khoán này thuộc quyền sở hữu của nhà đầu tư và không còn là chứng khoán mới phát hành nữa.

Ví dụ:

Nhà đầu tư mua 30% chứng khoán do công ty A phát hành. Sau một thời gian, giá chứng khoán của A tăng mạnh. Nhà đầu tư quyết định bán cho một nhà đầu tư khác để lấy tiền chênh lệch.

Giao dịch buôn bán này được thực hiện thông qua trung gian là một công ty chứng khoán. Giao dịch này không tạo thêm vốn cho công ty vì 30% chứng khoán này do nhà đầu tư sở hữu. Việc mua bán chứng khoán giữa các nhà đầu tư được diễn ra trên thị trường thứ cấp.

Mối quan hệ giữa thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp

Sự liên kết chặt chẽ giữa 2 loại thị trường

TTCK sơ cấp giữ một vị trí quan trọng trong sự vận hành của thị trường. Đây là cơ sở và tiền đề cho sự tồn tại và phát triển của thị trường thứ cấp. Vì đó là nơi cung cấp chứng khoán như một dạng hàng hóa cho thị trường thứ cấp hoạt động.

Như vậy, nếu không có thị trường sơ cấp thì sẽ không có thị trường thứ cấp.

Cũng giữ một vị trí quan trọng không kém trong sự vận hành của thị trường. TTCK thứ cấp chính là động lực và điều kiện để thị trường cơ sở có thể phát triển.

Vậy nên, cả 2 loại thị trường đều không thể hoạt động nếu thiếu nhau. Mối liên kết chặt chẽ này được thể hiện qua các điều sau:

• Thị trường thứ cấp làm tăng sự ưa chuộng của các nhà đầu tư đối với chứng khoán. Cùng với đó giúp họ giảm rủi ro. Các nhà đầu tư có thể dễ dàng sàng lọc, lựa chọn và thay đổi danh mục đầu tư.
• Trên cơ sở đó, doanh nghiệp giảm được chi phí huy động và sử dụng vốn, làm tăng hiệu quả quản lý doanh nghiệp.
• Thị trường thứ cấp được xem là thị trường định giá các công ty. Điều này giúp xác định giá cả của chứng khoán dựa vào giá trị công ty trên thị trường sơ cấp.
• Từ việc xác định giá, thị trường thứ cấp cung cấp danh mục chi phí vốn với từng mức độ rủi ro khác nhau. Tạo cơ sở tham chiếu cho các nhà phát hành, cũng như các nhà đầu tư giao dịch trên thị trường chứng khoán cơ sở. 

Thực tế về thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp ở Việt Nam

Ở Việt Nam, thị trường sơ cấp còn là một điều xa lạ đối với đa số nhà đầu tư. Do đó thị trường này hoạt động ít sôi nổi và người tham gia chủ yếu là các nhà quản lý.

Ngược lại, thị trường thứ cấp thu hút được lượng lớn các nhà đầu tư giao dịch trên thị trường. Đặc biệt là trong năm 2020 và 2021, lượng lớn tiền nhàn rỗi đổ vào TTCK, nơi mà nhà đầu tư có thể kiếm được tiền trong mùa dịch. Những năm gần đây, TTCK Việt Nam có những bước tiến đáng kể. Các nhà đầu tư F0 mở tài khoản, tham gia vào thị trường trong năm 2021 lên đến 956,081 tài khoản. Con số này giúp nâng lũy kế số tài khoản chứng khoán trong nước lên đến 3,68 triệu đơn vị. Đây là một tín hiệu tốt với thị trường chứng khoán Việt Nam.

Kết luận

Thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp có vai trò quan trọng trong quá trình vận hành thị trường. Cả 2 có mối liên kết chặt chẽ với nhau và cùng nhau tồn tại. Mặc dù TTCK Việt Nam còn nhiều mặt hạn chế. Tuy nhiên cũng đã có những bước tiến rõ rệt trong giai đoạn năm 2020 – 2021. Tiềm năng sẽ còn tiến xa hơn, góp phần vào sự phát triển của nền kinh tế thị trường.

Thị trường chứng khoán có thể được định nghĩa là thị trường, theo đó các công cụ tài chính, nghĩa vụ và yêu cầu có sẵn để bán. Nó được phân thành hai phân đoạn phụ thuộc lẫn nhau, tức là Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp. Tuy nhiên cần phân biệt rõ khái niệm giữa thị trường chứng khoán sơ cấp và thị trường chứng khoán thứ cấp.

1. Thị trường chứng khoán sơ cấp là gì?

–  Thị trường trước đây là thị trường nơi chứng khoán được chào bán lần đầu tiên để nhận đăng ký công khai trong khi thị trường sau là nơi giao dịch chứng khoán phát hành trước giữa các nhà đầu tư.

– Thị trường sơ cấp là nơi các công ty đưa ra một đợt phát hành cổ phiếu mới được công chúng đăng ký để huy động vốn nhằm đáp ứng nhu cầu vốn dài hạn của họ như mở rộng hoạt động kinh doanh hiện tại hoặc mua tổ chức mới. Nó đóng vai trò xúc tác trong quá trình huy động tiền tiết kiệm trong nền kinh tế. Các loại vấn đề khác nhau do công ty thực hiện là phát hành Công khai, đề nghị bán, phát hành quyền, phát hành tiền thưởng, phát hành IDR, v.v.

– Công ty thực hiện IPO được gọi là công ty phát hành và quá trình này được coi là một vấn đề công khai. Quá trình này bao gồm nhiều chủ ngân hàng thương mại (ngân hàng đầu tư) và người bảo lãnh phát hành mà qua đó cổ phiếu, giấy nợ và trái phiếu có thể được bán trực tiếp cho các nhà đầu tư. Các ngân hàng đầu tư và nhà bảo lãnh này cần phải được đăng ký với SEBI (Ủy ban Giao dịch Chứng khoán của Ấn Độ).

– Thị trường sơ cấp là thị trường nơi chứng khoán được tạo ra, còn thị trường thứ cấp là thị trường mà chúng được mua bán giữa các nhà đầu tư. Các loại vấn đề khác nhau của công ty là phát hành công khai, chào bán, phát hành quyền, phát hành tiền thưởng, phát hành IDR, v.v. Công ty thực hiện IPO được gọi là công ty phát hành và quy trình này được coi là phát hành công khai . Quá trình này bao gồm nhiều ngân hàng đầu tư và công ty bảo lãnh phát hành mà qua đó cổ phiếu, giấy nợ và trái phiếu có thể được bán trực tiếp cho các nhà đầu tư.

– Thị trường sơ cấp là nơi tạo ra chứng khoán. Trên thị trường này , lần đầu tiên các công ty lưu hành cổ phiếu và trái phiếu mới ra công chúng. Một đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng , hay còn gọi là IPO, là một ví dụ về thị trường sơ cấp. IPO xảy ra khi một công ty tư nhân phát hành cổ phiếu ra công chúng lần đầu tiên. Thị trường thứ cấp thường được gọi là thị trường chứng khoán. Chứng khoán lần đầu tiên được chào bán trên thị trường sơ cấp cho công chúng để đăng ký trong đó một công ty nhận tiền từ các nhà đầu tư và các nhà đầu tư nhận được chứng khoán; sau đó chúng được niêm yết trên thị trường chứng khoán với mục đích giao dịch.

– Vấn đề công khai có hai loại, chúng là:

+ Phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) : Phát hành lần đầu tiên ra công chúng bởi một công ty chưa niêm yết, sau khi phát hành, cổ phiếu của công ty đó sẽ niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán được gọi là Phát hành lần đầu ra công chúng.

+ Chào bán công khai hơn nữa (FPO) : Phát hành công khai do một công ty niêm yết thực hiện, một lần nữa được gọi là ưu đãi tiếp theo.

Xem thêm: Về bờ trong chứng khoán là gì? Các từ lóng chứng khoán?

Ví dụ , công ty XYZ Inc. thuê bốn công ty bảo lãnh phát hành để xác định chi tiết tài chính của đợt IPO của mình. Các nhà bảo lãnh phát hành chi tiết rằng giá phát hành của cổ phiếu sẽ là $ 20. Các nhà đầu tư sau đó có thể mua IPO với giá này trực tiếp từ công ty phát hành. Đây là cơ hội đầu tiên mà các nhà đầu tư phải góp vốn vào một công ty thông qua việc mua cổ phiếu của công ty đó. Vốn chủ sở hữu của một công ty bao gồm các khoản tiền được tạo ra từ việc bán cổ phiếu trên thị trường sơ cấp.

2. Thị trường chứng khoán thứ cấp là gì?

– Thị trường thứ cấp là một loại thị trường vốn mà cổ phiếu, giấy ghi nợ, trái phiếu, quyền chọn, thương phiếu, tín phiếu kho bạc, v.v. của các doanh nghiệp được giao dịch giữa các nhà đầu tư. Thị trường thứ cấp có thể là thị trường đấu giá nơi giao dịch chứng khoán được thực hiện thông qua sở giao dịch chứng khoán hoặc thị trường đại lý, thường được gọi là Over The Counter, nơi giao dịch được thực hiện mà không sử dụng nền tảng của sở giao dịch chứng khoán. Thị trường thứ cấp là nơi diễn ra các hoạt động mua bán chứng khoán của các nhà đầu tư và các nhà kinh doanh. Việc này được thực hiện sau khi Đợt phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) kết thúc và cổ phiếu được bán trên thị trường sơ cấp.

– Điều này bao gồm Sở giao dịch chứng khoán New York (NYSE), NASDAQ và tất cả các sàn giao dịch lớn trên thế giới. Đặc điểm nổi bật của thị trường thứ cấp là các nhà đầu tư giao dịch với nhau. Trên thị trường này cổ phiếu, giấy nợ, trái phiếu, quyền chọn, thương phiếu, tín phiếu kho bạc, v.v. của các doanh nghiệp được giao dịch giữa các nhà đầu tư. Thị trường thứ cấp có thể là thị trường đấu giá nơi giao dịch chứng khoán được thực hiện thông qua sở giao dịch chứng khoán hoặc thị trường đại lý, thường được gọi là Over The Counter, nơi giao dịch được thực hiện mà không sử dụng nền tảng của sở giao dịch chứng khoán.

– Chứng khoán lần đầu tiên được chào bán trên thị trường sơ cấp cho công chúng để đăng ký mua trong đó công ty nhận tiền từ các nhà đầu tư và các nhà đầu tư nhận được chứng khoán; sau đó chúng được niêm yết trên thị trường chứng khoán với mục đích giao dịch. Các sở giao dịch chứng khoán này là thị trường thứ cấp, nơi giao dịch tối đa của công ty được thực hiện. Hai sàn giao dịch chứng khoán hàng đầu của Ấn Độ là Sở giao dịch chứng khoán Bombay và Sở giao dịch chứng khoán quốc gia .

– Nhà đầu tư có thể giao dịch chứng khoán thông qua sở giao dịch chứng khoán với sự trợ giúp của các nhà môi giới, những người cung cấp hỗ trợ mua và bán cho khách hàng của họ. Các nhà môi giới là thành viên đã đăng ký của sở giao dịch chứng khoán được công nhận mà nhà đầu tư đang giao dịch chứng khoán của mình. Các nhà môi giới được phép giao dịch trên hệ thống giao dịch tiên tiến. SEBI cấp giấy chứng nhận đăng ký cho các nhà môi giới thành viên, qua đó nhà đầu tư có thể xác định liệu nhà môi giới đã đăng ký hay chưa.

3. Phân biệt thị trường chứng khoán sơ cấp và thị trường thứ cấp:

– Thị trường tài chính là một thế giới nơi các chứng khoán mới được phát hành thường xuyên ra công chúng với các sản phẩm và dịch vụ tài chính đa dạng, phù hợp với nhu cầu của mọi cá nhân từ mọi mức thu nhập. Các sản phẩm tài chính này được mua và bán trên thị trường vốn, được chia thành Thị trường sơ cấp và Thị trường thứ cấp. Đây là cả hai điều khoản riêng biệt. Chứng khoán trước đây được phát hành trên thị trường được gọi là Thị trường sơ cấp, sau đó được niêm yết trên thị trường chứng khoán được công nhận để giao dịch, được gọi là thị trường thứ cấp.

* Về khái niệm:

– Thị trường sơ cấp: Thị trường sơ cấp cung cấp tài chính cho các công ty mới và cả các công ty cũ để mở rộng và đa dạng hóa họ. Ngược lại, thị trường thứ cấp không cung cấp tài chính cho các công ty, vì họ không tham gia vào giao dịch được gọi là thị trường phát hành mới (NIM).

Xem thêm: Thị trường chứng khoán phi tập trung? Đặc điểm thị trường OTC?

– Thị trường thứ cấp: Một thị trường thứ cấp là một nguyên mẫu của thị trường vốn ở đâu trái phiếu, cổ phiếu hiện tại, tùy chọn, trái phiếu, tín phiếu kho bạc, thương phiếu, vv của các doanh nghiệp được bảo trợ giữa các nhà đầu tư được gọi là thị trường sau khi phát hành (AIM). Thị trường thứ cấp hiện diện về mặt vật lý, như là hàng bán cổ phiếu, nằm ở một khu vực địa lý cụ thể.

* Về đặc điểm, giá:

– Thị trường sơ cấp:

+ Tại thị trường sơ cấp, nhà đầu tư có thể mua cổ phần trực tiếp từ công ty. Không giống như Thị trường thứ cấp, khi các nhà đầu tư mua và bán cổ phiếu và trái phiếu với nhau. Nó cung cấp tài chính cho các công ty hiện tại để tạo điều kiện cho sự phát triển và mở rộng. Thị trường sơ cấp bắt nguồn từ một địa điểm cụ thể và không có sự hiện diện về mặt địa lý, vì nó không có thiết lập tổ chức.

+ Các chủ ngân hàng đầu tư thực hiện việc bán chứng khoán trong trường hợp Thị trường sơ cấp. Ngược lại, các nhà môi giới đóng vai trò trung gian trong khi giao dịch được thực hiện trên thị trường thứ cấp.

– Thị trường thứ cấp: Nó không cung cấp bất kỳ loại tài chính nào.

* Về vai trò:

– Thị trường sơ cấp : Thị trường nơi phát hành cổ phiếu lần đầu tiên

Xem thêm: Cổ phiếu BCG: Có nên đầu tư vào Bamboo Capital không?

– Thị trường thứ cấp: Thị trường nơi cổ phiếu được giao dịch sau khi phát hành

* Về bán chứng khoán:

– Thị trường sơ cấp: Trực tiếp bởi các công ty cho các nhà đầu tư

– Thị trường thứ cấp: Được bán và mua giữa các nhà đầu tư và thương nhân

* Về giá cổ phiếu:

– Thị trường sơ cấp: Cố định theo mệnh giá. Giá trên thị trường sơ cấp là cố định trong khi giá trên thị trường thứ cấp thay đổi tùy thuộc vào cung và cầu của chứng khoán được giao dịch.

– Thị trường thứ cấp: Thay đổi tùy thuộc vào cung và cầu cổ phiếu. Trong thị trường sơ cấp, chứng khoán chỉ có thể được bán một lần, trong khi nó có thể được thực hiện vô số lần trong trường hợp ở thị trường thứ cấp. Số tiền nhận được từ chứng khoán là thu nhập của công ty, nhưng cũng là thu nhập của các nhà đầu tư khi đó là trường hợp của thị trường thứ cấp.

– Hai thị trường tài chính đóng một vai trò quan trọng trong việc vận động tiền tệ của nền kinh tế đất nước. Thị trường sơ cấp khuyến khích sự tương tác trực tiếp giữa công ty và nhà đầu tư trong khi thị trường thứ cấp thì ngược lại, nơi các nhà môi giới giúp các nhà đầu tư mua và bán cổ phiếu giữa các nhà đầu tư khác. Ở thị trường sơ cấp, việc mua số lượng lớn chứng khoán không được thực hiện trong khi thị trường thứ cấp thúc đẩy việc mua số lượng lớn.

Xem thêm: Chứng khoán ngày hôm nay 28/7/2022: VNINDEX vượt 1200 điểm?