Thuốc kháng sinh cho trẻ em bị viêm phế quản

Khi trẻ mắc bệnh không phải là khó chữa nhưng lại rất dễ tái phát nếu không có một chế độ chăm sóc và điều trị cũng như phòng bệnh đúng cách.

Điều trị viêm tiểu phế quản như thế nào?

Như trên đã nói, viêm tiểu phế quản ở trẻ em có tới trên 90% là do virut, do đó việc sử dụng thuốc kháng sinh để điều trị bệnh là không cần thiết. Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng thì chúng tôi lại thấy có tới 90% các đơn thuốc với chẩn đoán viêm phế quản có sử dụng kháng sinh. Liệu pháp kháng sinh chỉ dùng khi có dấu hiệu nhiễm khuẩn như: tổng trạng xấu, sốt kéo dài, nghi ngờ ho gà [để tránh lây lan] và ở những trẻ có nguy cơ cao bị viêm phổi; trẻ bị suy giảm miễn  dịch...

Việc điều trị viêm tiểu phế quản xoay quanh 2 vấn đề: điều trị triệu chứng và liệu pháp kháng sinh [khi cần].

Điều trị triệu chứng:

Hạ sốt: Mặc dù các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng, nếu để trẻ sốt ở mức độ vừa phải bệnh sẽ nhanh khỏi hơn là cố tình hạ sốt bằng mọi giá. Tuy nhiên, khi trẻ sốt cao cần phải hạ sốt để tránh các biến chứng có thể gặp. Có 2 loại thuốc hạ sốt quan trọng được dùng cho trẻ là acetaminophen [paracetamol] và ibuprofen. Nhưng với thuốc ibuprofen chỉ được sử dụng khi có hướng dẫn của bác sĩ. Nên cho trẻ dùng thuốc hạ sốt khi sốt cao [từ 40 độ trở lên] hoặc sốt dưới 40 độ nhưng cơn sốt làm cho trẻ rất khó chịu [quấy khóc, lừ đừ...]. Với những trẻ có bệnh lý ở tim, phổi, thần kinh… cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc hạ sốt. Tuyệt đối không dùng aspirin để hạ sốt cho trẻ em bởi thuốc có nhiều tác dụng phụ. Lau mát để giúp hạ sốt cho trẻ cũng là một biện pháp nhưng không được khuyến cáo thường quy, chỉ nên dùng khi trẻ sốt cao dùng thuốc hạ sốt không bớt và khoảng cách giữa các cơn sốt dày hơn khoảng thời gian chỉ định uống thuốc. Hiện nay, một số phụ huynh rất thích dùng miếng dán hạ sốt cho trẻ, nhưng đây là biện pháp không có hiệu quả.

Điều trị ho: Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Hòa Kỳ [FDA] và AAP [Viện hàn lâm nhi khoa Hoa Kỳ] khuyến cáo, không nên dùng thuốc giảm ho cho trẻ em dưới 2 tuổi. Bởi ho là một phản xạ có lợi để tống đờm, vi khuẩn ra ngoài. Tuy nhiên, khi trẻ ho nhiều dẫn đến nôn ói, mất ngủ… phụ huynh có thể áp dụng một số cách an toàn như: massage gan bàn chân, uống mật ong pha với nước ấm. Nếu phải dùng thuốc thì nên chọn sản phẩm thảo dược. Thường trẻ chỉ ho nhiều trong tuần đầu sau đó sẽ giảm dần và tự khỏi.

Thuốc trị sổ mũi, nghẹt mũi: Không nên dùng các thuốc kháng histamin và các thuốc chống sung huyết mũi để làm thông khô mũi trẻ vì nhóm này nguy cơ tác dụng phụ cao, đặc biệt với trẻ dưới 2 tuổi. Nên vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý cho trẻ. Cần phun hơi ẩm trong phòng có thể giúp trẻ bớt khô mũi. Không cần khí dung  nước muối hoặc thuốc giãn phế quản nếu trẻ không có khò khè hoặc khò khè nhưng không đáp ứng với thuốc giãn phế quản.

Thuốc làm loãng đờm: Trên thị trường có rất nhiều loại thuốc có tác dụng làm loãng đờm, giảm độ dính của đờm như acetylcystein, bromhexin, carbocystein… Tuy nhiên, hiệu quả của những thuốc này ở trẻ em khá hạn chế. Thuốc chỉ phát huy tác dụng khi trẻ được uống đủ nước. Trong khi bản thân nước đã giúp làm loãng đờm tốt nhất, vì vậy khuyến khích trẻ uống nhiều nước là biện một pháp điều trị hỗ trợ quan trọng.

Khí dung thuốc giãn phế quản: Khi trẻ có hiện tượng khò khè do co thắt phế quản có thể bác sĩ sẽ kê cho trẻ thuốc giãn phế quản khí dung [ventolin]. Tuy nhiên, chỉ tiếp tục khí dung nếu tình trạng khò khè có cải thiện phần nào sau lần khí dung đầu tiên. Do vậy nên khí dung tại cơ sở y tế và bác sĩ sẽ đánh giá hiệu quả của thuốc. Không nên sử dụng các thuốc giãn phế quản đường uống vì hiệu quả thấp mà lại có tác dụng phụ như: run tay, hồi hộp đánh trống ngực, đỏ mặt…

Thuốc kháng virut: Nói chung là thuốc kháng virut không được khuyến cáo sử dụng thường quy trong bệnh viêm tiểu phế quản. Tuy nhiên, tùy trường hợp bệnh cụ thể mà bác sĩ có thể cân nhắc nếu nghi ngờ trẻ bị viêm tiểu phế quản do virut cúm. Trong trường hợp này, thuốc kháng virut cúm cần được sử dụng trong 36 giờ đầu kể từ khi khởi phát triệu chứng để phát huy hiệu quả.

Kháng sinh: Chỉ được sử dụng khi trẻ có biến chứng như bội nhiễm vi khuẩn, viêm phổi... Những trường hợp này cần phải dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ chuyên khoa hô hấp nhi.

Viêm phế quản là bệnh thường gặp, không khó để điều trị nhưng dễ gây biến chứng nguy hiểm nếu để kéo dài. Mỗi bậc phụ huynh nên trang bị kiến thức đầy đủ về căn bệnh viêm phế quản ở trẻ em để chủ động phòng ngừa và xử lý đúng cách để bảo vệ sức khỏe bé yêu.

1. Tìm hiểu về bệnh viêm phế quản ở trẻ em

viêm phế quản là bệnh nhiễm trùng cấp tính với tình trạng viêm đường dẫn không khí lớn tới phổi [phế quản]. Có nhiều tác nhân có thể gây viêm phế quản, phổ biến là virus hoặc vi khuẩn xâm nhập khiến đường hô hấp bị sưng viêm, tăng tiết dịch nhầy gây tắc nghẽn.

Trẻ bị viêm phế quản cần được điều trị càng sớm càng tốt, tránh biến chứng nguy hiểm

viêm phế quản ở trẻ thường có thể khỏi trong vòng 3 tuần mà không cần điều trị.

Tác nhân gây viêm phế quản ở trẻ thường gặp nhất là virus, đối tượng thường mắc phải là trẻ từ 6 tháng - 3 tuổi. Ngoài ra, một số tác nhân khác cũng được phát hiện như virus Adeno [gây co thắt phế quản, phổi], virus cúm, sởi, virus hợp bào hô hấp,…

Một số yếu tố nguy cơ khác làm tăng khả năng mắc bệnh của trẻ như:

• Cha mẹ bị hen suyễn.

• Cơ địa trẻ dị ứng.

• Môi trường sống không trong lành, nhiều khói bụi, khói thuốc lá.

Trẻ có sức khỏe yếu dễ bị viêm phế quản hơn

2. Triệu chứng viêm phế quản ở trẻ em

Trẻ bị viêm phế quản có triệu chứng khá điển hình của bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, bao gồm:

• Ho.

• Sốt.

• Có thể kèm theo thở khò khè, thở nhanh.

• Chảy nước mũi, nghẹt mũi.

• Có rales phổi.

Vào ban đêm, triệu chứng thường có xu hướng nặng hơn, cha mẹ cần theo dõi sát sao để xử lý kịp thời nếu triệu chứng nguy hiểm.

Khi trẻ xuất hiện những triệu chứng sau, cha mẹ cần sớm đưa tới cơ sở y tế để được xử lý cấp cứu:

Trẻ tím tái, khó thở

Dịch tắc trong thanh quản có thể khiến trẻ khó thở, tình trạng này sẽ nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử lý tốt. Để đánh giá mức độ khó thở ở trẻ, cần đặt trẻ nằm yên hoặc ngủ trong vòng 1 phút và đếm nhịp thở. Nên đếm 3 lần để có kết quả khách quan nhất.

Sau đó so sánh kết quả với tiêu chuẩn đánh giá ngưỡng thở nhanh theo tuổi mà Tổ chức Y tế thế giới đưa ra như sau:

• Trẻ dưới 2 tháng tuổi: >= 60 lần/phút.

• Trẻ từ 2 - 12 tháng tuổi: >= 50 lần/phút.

• Trẻ từ 1 - 5 tuổi: >= 40 lần/phút.

Nhịp thở càng nhanh thì mức độ khó thở càng cao, càng nguy hiểm. Ngoài ra khi trẻ khó thở sẽ thường kèm theo buổi hiệu tím tái, chân tay lạnh,…

Trẻ tím tái là biểu hiện khó thở và thiếu oxy

Trẻ sốt cao trên 39 độ C

Trẻ sốt cao nếu không được xử lý tốt rất nguy hiểm. Nếu trẻ sốt từ 39 độ C trở lên, không đáp ứng với thuốc thì cần sớm đưa trẻ đi cấp cứu. Ngoài ra, sốt cao thường đi kèm với co giật, mất ý thức.

Trẻ bỏ bú, ho, mất ý thức

Sốt cao và triệu chứng của viêm phế quản khiến trẻ bỏ bú, cùng với tình trạng ho cơn kéo dài không ngừng, mất ý thức, li bì khó đánh thức là những dấu hiệu nguy hiểm.

3. Hướng dẫn cách điều trị viêm phế quản ở trẻ em hiệu quả

Bệnh có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện kịp thời. Việc điều trị còn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, nếu viêm phế quản do virus gây ra, thuốc và biện pháp điều trị chủ yếu giảm triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ tự phục hồi. Nếu xác định nguyên nhân do vi khuẩn thì phải dùng kháng sinh điều trị

Khi trẻ bị viêm phế quản do vi khuẩn, bắt buộc phải điều trị bằng kháng sinh

Thông thường, viêm phế quản sẽ diễn biến và tự cải thiện sau 7 - 10 ngày. Cha mẹ cần lưu ý chăm sóc và theo dõi triệu chứng trẻ ngay từ khi bệnh khởi phát cho đến khi điều trị khỏi hoàn toàn.

• Vệ sinh mũi cho trẻ: dùng nước muối sinh lý NaCl 0.9% để nhỏ mũi làm sạch cho trẻ nhiều lần mỗi ngày.

• Giữ ấm cơ thể cho trẻ, tránh để viêm phế quản tiến triển sang viêm phổi, cho trẻ uống nước ấm.

• Chườm ấm toàn thân để hạ sốt cho trẻ, theo dõi nhiệt độ cơ thể trẻ thường xuyên, đặc biệt là ban đêm. Khi trẻ sốt cao trên 38.5 độ C, uống thuốc hạ sốt paracetamol là cần thiết, cần uống theo sự chỉ dẫn của bác sĩ với liều lượng phù hợp.

• Không tự ý sử dụng thuốc kháng sinh: Viêm phế quản ở trẻ nếu do virus gây ra thì kháng sinh không có hiệu quả điều trị tiêu diệt bệnh. Cha mẹ không tự ý cho trẻ sử dụng kháng sinh vì có thể dẫn tới nhiều hệ lụy sức khỏe sau này.

• Cho trẻ uống nhiều nước: Uống đủ nước vừa giúp hạ sốt, vừa làm giảm tình trạng tắc nghẽn đường hô hấp. Trẻ có thể ho dễ dàng và tống đờm ra ngoài, giảm triệu chứng khó chịu hơn.

Mật ong giúp giảm ho, dịu cổ họng rất tốt

• Dùng mật ong giảm ho: Đây là cách giảm ho cho trẻ rất đơn giản và hiệu quả, có thể cho trẻ uống mật ong trực tiếp hoặc pha với nước ấm. Mật ong giúp làm dịu cổ họng rất tốt, hơn nữa còn có đặc tính kháng virus, kháng khuẩn giúp loại bỏ tác nhân gây bệnh. Cha mẹ chú ý là chỉ áp dụng cho trẻ trên 1 tuổi.

Ngoài ra, cha mẹ cần xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp để giúp trẻ nhanh khỏi bệnh hơn. Một số lưu ý với chế độ ăn của trẻ là:

• Nên cho trẻ ăn nhạt bởi thức ăn quá nhiều muối có thể làm gia tăng triệu chứng viêm.

• Nên cho trẻ ăn thức ăn lỏng như cháo, súp.

• Cho trẻ ăn nhiều trái cây và rau xanh để bổ sung vitamin như A, C, E,... nhằm giúp tăng sức đề kháng, khả năng miễn dịch cho trẻ.

Như vậy, điều trị viêm phế quản ở trẻ không quá khó khăn, điều quan trọng là theo dõi và chăm sóc đúng cách để bệnh diễn tiến nhanh, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Rất hiếm trường hợp tử vong do viêm phế quản, tuy nhiên bệnh hoàn toàn có thể tiến triển đến viêm phổi hoặc viêm tai giữa.