Một số nhà khoa học trong nước và thế giới đã phát hiện ra, ngoài những công dụng trong điều trị các bệnh về đường tiêu hóa, đường hô hấp, viêm đường tiết niệu và các bệnh nhiễm trùng khác, Xuyên Tâm Liên còn là một loại kháng sinh dược liệu có khả năng loại bỏ được vi khuẩn, virus. Vì vậy mà sau Thái Lan, Trung Quốc và nhiều quốc gia khác, Việt Nam cũng đã đưa Xuyên Tâm Liên vào danh mục thuốc điều trị COVID-19. Tại Thanh Hóa, hiện đã có 5 bệnh viện đang sử dụng thử nghiệm loại thuốc này và bước đầu cho thấy những tín hiệu tích cực.
Ý kiến đánh giá từ các bệnh viện
Làm việc tại cơ sở thu dung điều trị bệnh nhân COVID-19 tại Trung tâm giáo dục quốc phòng Hồng Đức được biết, từ ngày18-2-2022, đơn vị này đã đưa Xuyên Tâm Liên vào hỗ trợ điều trị cho các bệnh nhân F0.
Để có cơ sở đánh giá khách quan, đơn vị đã chia các bệnh nhân ra làm 2 nhóm, 1 nhóm có sử dụng thuốc Xuyên Tâm Liên và một nhóm không. Về quá trình thử nghiệm này, bác sỹ Trịnh Văn Lâm, Phó Giám đốc Bệnh viện đa khoa thành phố Thanh Hóa, phụ trách cơ sở thu dung điều trị bệnh nhân COVID-19 cho biết: "Cơ sở đang tổng hợp số liệu để phân tích, so sánh rồi mới đi đến kết luận chính xác. Tuy nhiên, qua thăm khám nhóm đối tượng bệnh nhân có sử dụng thuốc Xuyên Tâm Lên thì nhận thấy tất cả đều đã giảm hẳn các triệu chứng như ho, rát họng, đau đầu, nhức mỏi xương khớp, toàn thân uể oải chỉ sau 2 ngày điều trị. Nhờ đó mà bệnh nhân ăn ngủ rất ngon, không lo sợ di chứng hậu COVID như nhiều trường hợp khỏi bệnh đã từng lo lắng”.
Điều dưỡng viên của Cơ sở thu dung điều trị COVID-19 thành phố Thanh Hóa cấp phát thuốc Xuyên Tâm Liên cho bệnh nhân.
Còn tại Bệnh viện đa khoa huyện Nông Cống, từ ngày 7-3-2022 cũng đã tiếp nhận thuốc Xuyên Tâm Liên cấp phát cho bệnh nhân COVID-19. Vì mới chỉ áp dụng được ít ngày nên theo bác sỹ Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc của bệnh viện thì: “Cần phải có thêm thời gian đơn vị mới có căn cứ để đánh giá, nhất là khi số lượng F0 ở viện giờ không nhiều, chỉ có khoảng trên dưới 50 trường hợp dẫn đến việc chia nhóm điều trị và so sánh khó có thể chính xác. Điều duy nhất mà chúng tôi có thể nhận định vào lúc này là, thuốc rất an toàn, phù hợp với mọi đối tượng bệnh nhân mà không lo có tác dụng phụ như một số loại thuốc tây y khác”.
Vì sao Xuyên Tâm Liên lại có tác dụng giúp loại bỏ nhanh COVID-19?
Xuyên Tâm Liên tên khoa học là Andrographis Paniculata, có tính hàn, được chỉ định để chữa nhiều bệnh lý, trong đó có bệnh về viêm đường hô hấp. Vì vậy mà tháng 12-2021, Bộ Y tế đã có quyết định phân bổ 2 triệu viên thuốc Xuyên Tâm Liên đến 53 Sở Y tế để cấp phát hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân COVID-19. Sản phẩm do Công ty CP Dược - Vật tư Y tế Thanh Hóa [Thephaco] hỗ trợ và đây cũng là doanh nghiệp hiếm hoi còn sản xuất thuốc Xuyên Tâm Liên tại Việt Nam hiện nay.
Việc thử nghiệm thuốc Xuyên Tâm Liên trong các bệnh viện công do Công ty CP Dược - Vật tư Y tế Thanh Hóa hỗ trợ, chính là cách để tìm ra một giải pháp an toàn, tiết kiệm nhất cho người dân Việt Nam trong cuộc chiến phòng, chống COVID-19.
Bí thư Đảng ủy Công ty CP Dược - Vật tư Y tế Thanh Hóa [Thephaco] Nguyễn Văn Tuấn cho biết, đơn vị này đã có truyền thống sản xuất Xuyên Tâm Liên hơn 40 năm. Thời kỳ chiến tranh và sau giải phóng, thuốc được sử dụng rộng rãi để điều trị hiệu quả các bệnh cảm cúm, ho, nhiễm trũng khác. Tuy nhiên bước vào thời kỳ đổi mới, với sự phổ biến của thuốc hóa dược thì xuyên tâm liên dần dần ít được sử dụng hơn. Vài năm trở lại đây, khi đời sống nâng cao thì người dân lại có xu hướng sử dụng các sản phẩm chiết xuất từ thiên nhiên. Đó cũng là lý do mà thuốc dần được sử dụng rộng rãi trở lại. Và để đáp ứng yêu cầu đó, hiện nay sản phẩm đã có mặt ở nhà thuốc tại tất cả các tỉnh, thành.
Như vậy, với việc nhà khoa học nói chung và bệnh viện nói riêng đang tiếp tục nghiên cứu và đưa Xuyên Tâm Liên vào điều trị COVID-19 đã cho thấy, đây chính là một giải pháp có thể thay thế được một số loại dược phẩm có cùng tính năng nhưng giá thành lại quá cao hoặc dễ gây tác dụng phụ đối với cơ thể.
Với người Việt Nam, thì đây thực sự là một tin vui vì sản phẩm vừa có giá thành thấp, lại an toàn, hiệu quả.
Mai Vui
Theo Y học cổ truyền, xuyên tâm liên có vị đắng, tình hàn có tác dụng tiêu thũng chỉ thống, hoạt huyết và thanh nhiệt giải độc. Chính vì vậy, thuốc thường dùng chủ trị các căn bệnh như viêm nhiễm đường hô hấp do vi khuẩn, vi rút, viêm da,…
+ Tên khác: Cây lá đắng, công cộng, nhất kiến kỷ, hùng bút, khô đảm thảo, lam khái liên, nguyên cộng
+ Tên khoa học: Andrographis paniculata
+ Họ: Ô rô [Acanthaceae]
+ Đặc điểm sinh thái của cây xuyên tâm liên
Xuyên tâm liên mọc thẳng đứng, có nhiều cành, chiều cao trung bình 0,3 – 0,8 m. Cây lá nguyên, mềm, mọc đối xứng và có cuống ngắn. Phiến lá hình trứng, thuôn dài hoặc hơi có hình mác với hai đầu nhọn. Lá có chiều dài 3 – 12 cm và rộng 3,5 cm. Hoa mọc thành chùm hình chùy ở đầu cành hoặc nách lá. Hoa có màu trắng, điểm hồng. Quả dài, hơi nhẵn có chiều dài 15 mm và rộng 3,5 mm. Hạt xuyên tâm liên hình trụ.
+ Phân bố
Xuyên tâm liên có nguồn gốc từ Ấn Độ và Sri Lanka. Sau đó cây du nhập và trồng phổ biến ở các nước khu vực Đông Nam Á và Nam Á. Hiện nay, xuyên tâm liên được trồng chủ yếu ở các nước như Châu Phi, Caribe, Australia và Trung Mỹ.
+ Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản
- Bộ phận dùng: Toàn bộ cây, bao gồm cả phần lá, thân và rễ
- Thu hái: Xuyên tâm liên được thu hoạch quanh năm. Cụ thể, rễ thường hái vào mùa đông, lá và thân thu hoạch vào mùa hè
- Chế biến: Sau khi hái, rửa sạch, cắt ngắn và phơi khô
- Bảo quản: Nơi kín gió, khô ráo
+ Thành phần hóa học
Các hoạt chất hóa học được tìm thấy trong xuyên tâm liên như tanin, glucozit đắng như androgaphiolide và neoandrographiolide.
+ Tính vị
Tính mát, vị đắng
+ Quy kinh
Đi vào 2 kinh Phế và Can
+ Tác dụng dược lý
#. Theo Y học cổ truyền
Tài liệu ghi chép cổ của Trung Quốc, xuyên tâm liên có tác dụng thanh nhiệt thải độc giúp điều trị các bệnh đường hô hấp, đường tiết niệu, viêm da, dạ dày, viêm họng,… Bên cạnh đó, nhà nghiên cứu dược học Đỗ Tất Lợi cho, cây thuốc dân gian này có thể dùng để chữa đau nhức xương khớp và trị rắn cắn.
Ngoài ra, dựa vào kinh nghiệm dân gian, xuyên tâm liên thường dùng làm thuốc bổ cho phụ nữ sau sinh, bế kinh nguyệt. Đồng thời, chúng còn được dùng chữa các bệnh viêm nhiễm do vi rút, vi khuẩn gây ra trên tất cả các bộ phận cơ thể, ngay cả bệnh cấp hay mạn tính.
#. Theo Y học hiện đại
Một số nghiên cứu y học hiện đại đã công bố tác dụng có lợi của cây xuyên tâm liên đối với sức khỏe. Một thử nghiệm đối chứng của Burgos và các cộng sự của ông cho biết, xuyên tâm liên giúp giảm nhanh các triệu chứng của bệnh cảm cúm như mêtj mỏi, sổ mũi, sốt, đau cổ họng và nhức đầu. Sử dụng khoảng 1200 mg xuyên tâm liên tươi mỗi ngày [tương đương 5 – 6 gram bột khô], chỉ sau 4 ngày dùng, triệu chứng bệnh sẽ thuyên giảm rõ rệt.
Một nghiên cứu khác của Thụy Điển cũng chứng minh xuyên tâm liên mang lại tác dụng trị liệu tốt đối với các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp do vi khuẩn, vi rút gây ra. Cụ thể, các hoạt chất chiết xuất từ vị thảo dược này có tính kháng khuẩn, chống viêm giúp giảm nhanh triệu chứng và rút ngắn thời gian điều trị bệnh cảm cúm, viêm màng não, cúm gà và sốt xuất huyết.
Bên cạnh những tác dụng này, các thầy thuốc ở Bắc Mỹ và Châu Âu sử dụng xuyên tâm liên với các mục đích như:
- Làm giảm đau nhức xương khớp và ngăn ngừa tình trạng viêm nhiễm khác
- Chữa viêm da
- Trị long đờm
- Thuốc chống đông máu, giúp phá các cục máu đông
- Điều trị viêm gan C
- Chữa herpes
- Trị chứng nhuận tràng
- Điều trị viêm quanh răng trong
- Bảo vệ gan, lợi mật
- Phòng ngừa ung thư hóa do hóa chất thực nghiệm
+ Cách dùng và liều lượng
Xuyên tâm liên dùng dưới dạng sắc thuốc hoặc thuốc bột. Liều dùng ở mỗi người khác nhau, tùy vào loại bệnh, cân nặng, độ tuổi và tình trạng sức khỏe của từng đối tượng bệnh. Chẳng hạn,
- Liều dùng để chữa bệnh sốt, cảm cúm và đau họng: 60 mg. Hoặc cũng có thể dùng 10 mg/kg
- Liều dùng ở trẻ em bị bệnh nhiễm trùng đường hô hấp: 30 mg/ngày. Thời gian dùng 10 ngày
+ Tác dụng phụ
Xuyên tâm liên có thể gây ra các tác dụng phụ như đau dạ dày, buồn nôn hoặc nôn mửa, vô sinh, hạ huyết háp. Vì vậy, người bệnh không nên lạm dùng, tránh gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
+ Thanh nhiệt, giải độc cơ thể
Sử dụng 30 gram xuyên tâm liên khô đun nước và uống hàng ngày
+ Trị viêm gan B
Sử dụng 15 gram xuyên tâm liên sắc chung với 1 lít nước và các vị thuốc khác như 25 gram cây xạ đen, 25 gram cây cà gai leo. Sắc uống liên tục trong 3 tháng.
+ Điều trị viêm nhiễm ngoài da, mụn nhọt
Dùng lá cây xuyên tâm liên tươi đem rửa sạch, giã nát và đắp lên vùng da bị viêm nhiễm hoặc mụn nhọt. Đắp thường xuyên cho đến khi triệu chứng bệnh giảm dần.
+ Chữa viêm phổi, viêm phế quản, viêm xoang mãn tính và ho
Dùng 15 gram xuyên tâm liên, 10 gram củ bách bộ, 10 gram kim ngân hoa, 10 gram củ mạch môn. Sắc với 1 lít nước và uống trong ngày. Dùng liên tục 1 tuần để đạt được kết quả trị liệu tốt.
+ Chữa viêm nhiễm đường tiêu hóa, bệnh kiết lỵ
Sử dụng 20 gram xuyên tâm liên sắc chung với 10 gram khổ sâm. Uống mỗi ngày.
+ Trị rắn độc cắn
Dùng lá cây xuyên tâm liên giã nát đắp lên miệng vết rắn cắn. Đồng thời, dùng 30 gram thân cây nấu nước uống.
+ Điều trị ho do lạnh
Sử dụng 12 gram xuyên tâm liên, 10 gram tang bạch bì, 10 gram địa cốt bì và 8 gram cam thảo. Sắc uống. Dùng 5 – 7 ngày.
+ Chữa viêm họng, viêm amidan
Xuyên tâm liên, kim ngân hoa, mạch môn, huyền sâm, mỗi vị 12 gram.Sắc uống. Dùng liên tục 7 – 9 ngày.
+ Trị chứng tiểu buốt, nước tiểu vàng hoặc tiểu dắt
Hái 15 lá xuyên tâm liên tươi, giã nát và hoặc vào máy xay xay nhuyễn. Lọc lấy nước và thêm chút mật ong vào uống.
Xuyên tâm liên có thể gây tác dụng phụ không tốt đối với sức khỏe. Vì vậy, để đảm bảo an toàn, những đối tượng này không nên dùng:
- Phụ nữ mang thai và cho con bú
- Người tỳ vị hư hàn
- Bệnh nhân mắc các bệnh liên quan đến sinh sản, đặc biệt người khó có con
- Người có chứng máu không đông hoặc bệnh nhân bị chấn thương gây chảy máu, người sau phẫu thuật
- Bệnh nhân bị tụt huyết áp
Không nên sử dụng xuyên tâm liên với các loại thuốc sau:
- Thuốc chống đông máu
- Thuốc kháng tiểu cầu
- Thuốc chống đông máu
- Thuốc ức chế miễn dịch
Trên đây là tất cả những thông tin về tính vị, tác dụng cũng như cách dùng và liều lượng của cây xuyên tâm liên. Loại cây này có tác dụng chữa bệnh nhưng để dự phòng tác dụng phụ, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.