Chống viêm không steroid là thuốc gì
Thuốc chống viêm không Steroid (NSAID) là nhóm thuốc trị viêm, giảm đau và hạ sốt, được dùng phổ biến trong điều trị nhiều tình trạng khác nhau. Thuốc có tác dụng ức chế enzyme cyclo-oxygenase (COX), ngăn prostaglandin hình thành trong cơ thể dẫn đến viêm. Tuy nhiên thuốc này cần được sử dụng thận trọng để tránh gặp tác dụng phụ. Thuốc chống viêm không Steroid (Non-steroidal antiinflamatory drug, tên viết tắt: NSAID) là một nhóm thuốc trị viêm, giảm đau và hạ sốt. Thuốc có gần 20 hoạt chất khác nhau, điển hình như Ibuprofen, Celecoxib (Celebrex®), Meloxicam (Mobic®), Diclofenac…. Tuy nhiên chúng đều mang tác dụng và hoạt động theo cách giống nhau. Cụ thể NSAID ngăn cản quá trình sản xuất Prostaglandin của một nhóm enzym có tên enzym cyclo-oxygenase (enzym COX). Trong khi đó Prostaglandin là một nhóm các hợp chất có khả năng gây phản ứng viêm trong cơ thể, hình thành cục máu đông và ảnh hưởng đến lưu lượng máu. Thuốc chống viêm không Steroid (NSAID) được sử dụng rộng rãi trong điều trị viêm, giảm các chứng đau (hiệu quả cao hơn Paracetamol) và hạ sốt (không đặc hiệu). Tuy nhiên nhóm thuốc này cần được sử dụng thận trọng để tránh phát sinh tác dụng phụ không mong muốn. Thuốc chống viêm không Steroid có tác dụng:
Cơ chế tác dụng của NSAID còn tùy thuộc vào các hoạt chất. Thuốc chống viêm không Steroid ức chế quá trình sinh tổng hợp Prostaglandin của enzym cyclo-oxygenase (enzym COX). Từ đó ngăn cản các phản ứng viêm diễn ra trong cơ thể. Ngoài ra thuốc còn có tác dụng ức chế chất trung gian hóa học của phản ứng viêm – các Kinin, giải phóng các ion superoxyd và enzym tiêu thể, giúp màng lysosome của đại thực bào vững chắc hơn. Từ đó ngăn ngừa và làm giảm quá trình viêm trong cơ thể. Tác dụng giảm đau được hình thành do NSAID có khả năng làm giảm tính cảm thụ khi tiếp xúc với các chất gây đau (điển hình như Histamin, Serotonin…) của các đầu dây thần kinh cảm giác. Đồng thời ức chế quá trình sản sinh và tổng hợp PGF2 alpha trong cơ thể. Tuy nhiên tác dụng giảm đau của nhóm thuốc chống viêm không Steroid chỉ ở mức trung bình, phù hợp với những bệnh nhân có các chứng đau nhẹ và vừa. Tác dụng hạ sốt của thuốc chống viêm không Steroid không đặc hiệu. Thuốc giúp hạ thân nhiệt bằng cách điều chỉnh trung tâm nhiệt ở vùng dưới đồi và tăng quá trình thải nhiệt. Đối với tác dụng chống đông máu và chống kết tập tiểu cầu, các NSAID làm giảm tổng hợp thromboxan A2 (chất có khả năng làm đông vón tiểu cầu), ức chế hoạt động của enzym thromboxan synthetase. Ngoài ra bằng cách ngăn chặn enzyme cyclo-oxygenase (COX), thuốc can thiệp vào chức năng của tiểu cầu (tế bào quan trọng trong quá trình đông máu). Vì thế NSAID có đặc tính chống dông máu. Tuy nhiên khi sử dụng ở liều cao, NSAID làm tăng tốc độ, khả năng đông máu và kết tập tiểu cầu. Những loại thuốc chống viêm không Steroid đều mang đến hiệu quả cao trong việc giảm đau, hạ sốt và chống viêm. Thuốc có khả năng ức chế cyclo-oxygenase nên có tác dụng ức chế quá trình tổng hợp prostaglandin và thromboxan. Trên thực tế, tồn tại hai dạng cyclo-oxygenase. Trong đó COX-1 tổng hợp thrombox- an có vai trò quan trọng đối với tiểu cầu kết dính và prostaglandin (bảo vệ niêm mạc dạ dày); COX-2 tham gia quá trình sản sinh prostaglandin khi có phản ứng viêm. Dưới đây là những thuốc chống viêm không Steroid thường gặp, phân loại theo khả năng ức chế COX-1 và COX-2, kê đơn – không kê đơn. Ức chế cả hai loại COX-1 và COX-2
Thuốc NSAID ức chế chọn lọc COX-2
NSAID không kê đơn (OTC)
NSAID theo toa
Thuốc chống viêm không Steroid thường được sử dụng để giảm bớt mức độ đau nhức (nhẹ đến vừa và ngắn hạn) và tình trạng viêm, có thể có sốt hoặc không. Một số tình trạng được chỉ định NSAID: Không dùng thuốc chống viêm không Steroid cho những trường hợp sau:
Thuốc chống viêm không Steroid được kê đơn với liều lượng khác nhau, phần lớn bệnh nhân được dùng thuốc ở dạng viên, uống trực tiếp với nước lọc sau khi ăn. Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và đặc tính của hoạt chất, thuốc có thể được dùng từ 1 – 4 lần/ ngày, dùng trong 3 – 10 ngày. Đối với những trường hợp bị viêm khớp dạng thấp, người bệnh có thể được yêu cầu sử dụng NSAID theo toa và dùng với liều cao hơn. Liều thấp hơn có thể được chỉ định cho những bệnh nhân bị chấn thương cơ và viêm xương khớp cấp tính. Vì những tình trạng này thường không gây đỏ hoặc nóng ở các khớp, ít sưng hơn. Không thể đảm bảo hoạt động của NSAID đơn lẻ. Do đó người bệnh có thể được yêu cầu dùng thử một số loại NSAID để xác định loại phù hợp. Liều dùng và thời gian sử dụng cụ thể cho một số trường hợp: Đối với người lớn + Celecoxib Dùng trong điều trị viêm cột sống dính khớp, viêm xương khớp
Dùng trong điều trị đau cấp tính
Dùng trong điều trị viêm khớp dạng thấp
+ Ibuprofen Dùng trong giảm đau và hạ sốt
Dùng trong điều trị viêm xương khớp và viêm khớp dạng thấp
+ Naproxen Dùng trong điều trị viêm cột sống dính khớp, viêm xương khớp và viêm khớp dạng thấp
Dùng trong giảm đau bụng kinh
Dùng trong điều trị Gout cấp
+ Naproxen natri Dùng trong điều trị viêm xương khớp và viêm khớp dạng thấp
Dùng trong điều trị sốt và giảm đau mức độ trung bình
Dùng trong giảm đau từ nhẹ đến trung bình do viêm
Dùng trong giảm đau bụng kinh
Đối với trẻ em + Ibuprofen, chế phẩm OTC Dùng trong điều trị sốt và giảm đau
+ Naproxen Dùng trong điều trị viêm khớp dạng thấp thiếu niên
+ Naproxen natri Dùng trong điều trị đau đầu (trẻ trên 2 tuổi)
Thuốc chống viêm không Steroid cần được bảo quản ở nơi thoáng mát, khô ráo, nhiệt độ từ 15 – 30 độ C (nhiệt độ trong phòng). Không làm ướt và không để ánh sáng chiếu trực tiếp. Khi sử dụng thuốc chống viêm không Steroid người bệnh cần lưu ý một số vấn đề dưới đây để đảm bảo tính an toàn trong thời gian chữa bệnh. Một số khuyên cáo khi dùng thuốc chống viêm không Steroid:
Việc sử dụng thuốc chống viêm không Steroid có thể gây tác dụng phụ. Những tác dụng phụ thường nhẹ. Các tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy ra nhưng ít phổ biến hơn. Theo kết quả thống kê, những người sử dụng NSAID trong thời gian dài hoặc/ và sử dụng với liều cao sẽ có nguy cơ gặp nhiều tác dụng phụ hơn. Tác dụng phụ thường gặp
Tác dụng phụ ít gặp
Cần liên hệ với bác sĩ nếu tác dụng phụ kéo dài hoặc nghiêm trọng. Thuốc chống viêm không Steroid có khả năng tương tác với nhiều loại thuốc khi sử dụng chung. Sự tương tác này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị hoặc gây hại lên các cơ quan.
Tuyệt đối không dùng thuốc chống viêm không Steroid quá liều để tránh gây ngộ độc và phát sinh các phản ứng nghiêm trọng. Triệu chứng quá liều
Cách xử lý
Nhìn chung thuốc chống viêm không Steroid (NSAID) mang đến hiệu quả cao trong việc giảm đau, chống viêm và hạ sốt. Tuy nhiên loại thuốc này có khả năng tương tác với các thuốc khác và gây nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng. Vì thế người bệnh cần dùng NSAID theo chỉ định, dùng đúng liều và theo dõi tình trạng sức khỏe trong thời gian sử dụng thuốc. |