Vùng Đồng bằng sông Hồng gồm 11 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình và Quảng Ninh; rộng hơn 21.260 km2. Theo Niên giám Thống kê 2020, dân số vùng này là 22,92 triệu người.
Vùng Đông Nam Bộ với 6 tỉnh, thành TP HCM, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu có 18,34 triệu người; vùng Đồng bằng sông Cửu Long với 19 tỉnh, thành có hơn 17 triệu người.
Các tỉnh ở vùng Trung du và miền núi phía Bắc có 12,72 triệu người; Trung Bộ hơn 20 triệu người; Tây Nguyên gần 6 triệu người.
Các tỉnh, thành phố trong vùng Đồng bằng sông Hồng cần phát huy tinh thần tự lực, tự cường, không trông chờ ỷ lại. Cần sử dụng hiệu quả nguồn vốn Nhà nước đầu tư cho vùng trên tinh thần phát huy sức mạnh tổng hợp, không phân mảnh, chia cách.
Vùng Đồng bằng sông Hồng [ĐBSH] gồm 11 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình.
Vùng có trình độ phát triển kinh tế thứ hai trên cả nước, sau vùng Đông Nam Bộ. Giai đoạn 2005 - 2020, tăng trưởng kinh tế của vùng đạt 7,94%/năm, năm 2020, chiếm 29,4% GRDP cả nước, thu nhập bình quân gấp 1,3 lần bình quân cả nước, tỷ lệ đô thị hóa trên 41%, trên 99% số xã đạt chuẩn Nông thôn mới.
Đây là địa bàn chiến lược quan trọng về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh. Trong đó, Thủ đô Hà Nội, hạt nhân phát triển vùng; Trung tâm về kinh tế, văn hóa, khoa học công nghệ; Có bề dày phát triển hàng nghìn năm gắn với lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Đây cũng là vùng đất "địa linh nhân kiệt", có bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa phong phú, đa dạng, đậm đà bản sắc dân tộc với nền văn hóa sông Hồng, văn minh lúa nước; Có 3 di sản văn hóa, thiên nhiên thế giới, 5 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh, 52 di tích quốc gia đặc biệt...
Tuy nhiên, kinh tế - xã hội vùng phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế, vị trí; Các địa phương phát triển không đồng đều, phụ thuộc nhiều vào vốn và lao động. Các ngành sản xuất với công nghệ hiện đại chiếm tỉ lệ thấp. Cơ cấu thu ngân sách Nhà nước ở một số địa phương chưa bền vững. Kết cấu hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu. Hạ tầng giao thông thiếu kết nối. Hạ tầng du lịch còn yếu. Liên kết, hợp tác giữa các địa phương trong vùng chưa chặt chẽ, hiệu quả thấp. Chưa hình thành các cụm liên kết ngành, các vùng sản xuất nông sản tập trung…
Việc phát triển vùng Đồng bằng sông Hồng luôn được Đảng, Nhà nước, các đồng chí lãnh đạo chủ chốt, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đặc biệt quan tâm. Trong đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 30 về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng ĐBSH đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Nghị quyết đã nhấn mạnh, cần quán triệt, thống nhất cao về nhận thức và hành động ở tất cả các cấp, ngành, địa phương về vai trò, vị trí và tầm quan trọng đặc biệt của vùng và liên kết vùng; Coi liên kết phát triển vùng là xu thế tất yếu, là động lực kết nối và dẫn dắt sự phát triển của các địa phương trong vùng.
Cùng với đó, hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển vùng mang tính đột phá; Xây dựng thể chế liên kết vùng đủ mạnh, bảo đảm hiệu quả điều phối, liên kết phát triển vùng, tập trung vào một số lĩnh vực như quy hoạch, phát triển hạ tầng, xúc tiến đầu tư, xử lý các vấn đề môi trường nội vùng và liên vùng, phát triển các cụm liên kết ngành.
Để phát huy các tiềm năng, thế mạnh của vùng Đồng bằng sông Hồng, Hội đồng điều phối vùng ĐBSH đã được thành lập với 11 nhiệm vụ, quyền hạn và các nhiệm vụ, quyền hạn khác do Thủ tướng Chính phủ giao theo quy định của pháp luật.
Mới đây, Hội đồng điều phối vùng ĐBSH đã tổ chức hội nghị lần thứ nhất triển khai nhiệm vụ 6 tháng cuối năm 2023. Tại hội nghị, đại diện các Bộ, địa phương đã thể hiện quyết tâm và ý thức trách nhiệm trong phối hợp hành động, cũng như nêu các giải pháp, kiến nghị nhằm triển khai nhanh chóng, hiệu quả nhiệm vụ.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất nghiên cứu các cơ chế, chính sách huy động hiệu quả nguồn lực từ mọi thành phần kinh tế vào đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng vùng, nhất là hạ tầng giao thông, phân cấp cho các địa phương chủ động thực hiện các dự án liên vùng kết nối; Nghiên cứu hình thành Quỹ phát triển hạ tầng vùng để đầu tư xây dựng các dự án liên vùng.
Đặc biệt, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đề xuất liên kết các khu công nghiệp, khu kinh tế ven biển để hợp tác phát triển, từng bước hình thành cụm liên kết ngành công nghiệp phụ trợ trong lĩnh vực điện, điện tử, thay vì cạnh tranh, triệt tiêu lẫn nhau.
Tập trung giải quyết căn bản các vấn đề môi trường, nhất là rác thải, khí thải, ô nhiễm tại các dòng sông, tình trạng ngập úng ở Hà Nội, Hải Phòng và các đô thị lớn. Quy hoạch và có cơ chế, chính sách để di chuyển, xây dựng mới các bệnh viện, trường đại học tại các địa phương lân cận để giảm tải áp lực đối với hạ tầng xã hội, ùn tắc giao thông tại Hà Nội.
Để vùng ĐBSH có thể trở thành trung tâm khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu của cả nước, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt nêu giải pháp xây dựng và phát triển các khu, trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, trí tuệ nhân tạo tại Hà Nội, Hải Phòng, Hà Nam… Trong đó Hà Nội trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu, phát triển, chuyển giao công nghệ với hạt nhân là Khu công nghệ cao Hòa Lạc, các viện nghiên cứu, trường đại học; Hải Phòng trở thành trung tâm quốc tế về đào tạo, nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ về biển…
“Vùng Đồng bằng Sông Hồng phải có một trung tâm chuyển đổi số. Tại đây sẽ tập trung các doanh nghiệp số, phát triển thí điểm các giải pháp số, sản phẩm số và là nguồn nhân lực số cho cả vùng. Thành phố Hà Nội có trách nhiệm đi trước về chuyển đổi số, qua đó giúp đỡ toàn vùng chuyển đổi số”, Bộ trưởng Bộ Thông tin và truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh trong tham luận về giải pháp đẩy mạnh chuyển đổi số và xây dựng trung tâm dữ liệu Vùng đồng bằng sông Hồng.
Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Hồng Sơn kiến nghị cần sớm ban hành quy hoạch vùng và quy hoạch các địa phương trong vùng, đảm bảo được sự thống nhất giữa các cấp quy hoạch, tránh sự chồng chéo, mâu thuẫn.
Ngoài ra, cần khẩn trương sửa đổi Luật Ngân sách để cho phép địa phương này có thể được dùng ngân sách để tài trợ hoạt động ở địa phương khác cũng như tài trợ cho các hoạt động liên tuyến, đảm bảo cho cơ chế hoạt động mạnh của Hội đồng điều phối vùng
Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh đề xuất xây dựng quy chế phối hợp xử lý các vấn đề khủng hoảng, sự cố thiên tai, dịch bệnh và các vấn đề liên quan đến quốc phòng, an ninh; Quy chế phối hợp xử lý các vấn đề về môi trường, trước mắt là môi trường nước, cùng các quy định chia sẻ nguồn vật liệu xây dựng; Ban hành một số nguyên tắc thỏa thuận trong vùng về kết nối giao thông, gồm cả giao thông đường bộ, đường thủy và đường sắt.
Tham luận về các giải pháp chính sách phát triển trung tâm kinh tế biển và tam giác động lực phát triển của Vùng đồng bằng sông Hồng, Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Cao Tường Huy đề xuất các nhóm giải pháp thúc đẩy phát triển hệ thống mạng lưới giao thông huyết mạch, kết nối vùng, liên vùng, một trong ba đột phá chiến lược là ưu tiên hàng đầu. Do vậy, cần cho phép “cơ chế mở” để các địa phương vùng Đồng bằng Sông Hồng có thể sử dụng ngân sách của mình đầu tư, nâng cấp các tuyến đường quốc lộ cũng như ưu tiên đầu tư các tuyến đường huyết mạch có tính chất kết nối vùng, liên vùng.
Chủ tịch UBND tỉnh Hưng Yên Trần Quốc Văn nêu các giải pháp thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp, khu đô thị dịch vụ dọc tuyến hành lang kinh tế, tuyến cao tốc kết nối trên địa bàn tỉnh; Đồng thời mong muốn có sự kết nối, hợp tác với các tỉnh, thành lân cận, trong đó có Hà Nội, để sớm giải quyết các vấn đề về ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm các dòng sông hiện nay.
Trên cơ sở chỉ đạo của Hội đồng điều phối vùng, với vị trí và vai trò là Thủ đô, là hạt nhân và là trung tâm của vùng ĐBSH, Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng đã đề xuất 5 nội dung nhằm tăng cường vai trò, trách nhiệm của Hà Nội đối với sự phát triển của vùng đồng bằng sông Hồng trong thời gian tới.
Một là, trên cơ sở đổi mới về tư duy và nhận thức, cần khẩn trương đẩy mạnh việc xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển vùng; Tăng cường phối hợp giữa Chính phủ và các cơ quan ở Trung ương với các địa phương trong Vùng sớm xây dựng, hoàn thiện, ban hành và triển khai thực hiện luật pháp, chính sách ưu tiên vượt trội, có tính đột phá cao cho phát triển Vùng. Đối với Thủ đô Hà Nội, trước mắt là việc xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật Thủ đô [sửa đổi] theo đúng kế hoạch.
Hai là, tăng cường hợp tác, liên kết toàn diện, thực tế và hiệu quả để xây dựng và phát triển vùng ĐBSH đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phấn đấu trở thành trung tâm kinh tế chất lượng cao, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, y tế và giao dịch quốc tế của cả nước; Tiếp tục tận dụng và phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế trong việc phát triển các quan hệ hợp tác song phương, hợp tác đa phương giữa các địa phương trong vùng; Trên cơ sở hợp tác kinh tế, mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực văn hóa - xã hội, tăng tính hiệu quả và thiết thực trong hợp tác.
Ba là, xây dựng và tổ chức thực hiện thật tốt quy hoạch phát triển vùng giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 theo hướng xanh, bền vững và toàn diện; Phù hợp với quy hoạch tổng thể quốc gia, bảo đảm tích hợp, đa ngành; Gắn kết giữa phát triển nông nghiệp với phát triển công nghiệp và dịch vụ, giữa phát triển đô thị với xây dựng Nông thôn mới; Giữa phát triển kinh tế với quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường; Ứng phó với thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu; Hình thành cho được các chuỗi giá trị ngành, sản phẩm của vùng.
Đối với Thủ đô Hà Nội, trước mắt là tiếp tục phối hợp cùng các cấp, các ngành triển khai lập, trình thẩm định, phê duyệt Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065. Đây sẽ là cơ sở để sắp xếp, tổ chức phân bố không gian phát triển các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh gắn với phát triển kết cấu hạ tầng, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường nhằm huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, trong quá trình xây dựng quy hoạch sẽ tính tới việc liên kết, kết nối vùng mà Hà Nội đóng vai trò trung tâm.
Bốn là, đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thu hút và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho đầu tư phát triển; Tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, lấy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực để phát triển kinh tế - xã hội, trong đó Hà Nội đóng vai trò là trung tâm, vùng động lực phát triển, tạo sự liên kết, phát triển vùng.
Cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, kịp thời tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ phát triển doanh nghiệp, thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu, đầu tư và tiêu dùng. Thực hiện các giải pháp nâng cao Chỉ số cạnh tranh cấp tỉnh [PCI], tập trung vào các chỉ số thành phần còn thấp.
Tập trung đầu tư xây dựng Hà Nội trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu phát triển, chuyển giao công nghệ hàng đầu của cả nước, trước mắt hoàn thành xây dựng Khu công nghệ cao Hòa Lạc và các cơ sở của Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia tại Hà Nội. Với hạt nhân là Khu công nghệ cao Hòa Lạc và các viện nghiên cứu, trường đại học trên địa bàn, Hà Nội đặt mục tiêu trở thành trung tâm khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu của cả nước, tiến tới là trung tâm khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của khu vực Đông Nam Á trong một số lĩnh vực.
Năm là, ưu tiên bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước, kết hợp với huy động các nguồn lực trong xã hội cho đầu tư phát triển các công trình trọng điểm có sức lan tỏa, giải quyết các vấn đề phát triển vùng và liên vùng; Tập trung đầu tư phát triển hạ tầng đồng bộ, chú trọng hạ tầng giao thông vận tải, thúc đẩy các hoạt động liên kết, phát triển của vùng bằng các tuyến đường bộ, đường sắt liên vùng; Đầu tư hoàn thiện các tuyến đường quốc lộ, đường vành đai, hệ thống đường kết nối theo quy hoạch và phù hợp với kiến trúc, cảnh quan; Phấn đấu hoàn thành xây dựng dự án Đường Vành đai 4 - vùng Thủ đô trước năm 2027; Nghiên cứu chuẩn bị đầu tư đường vành đai 5 vùng Thủ đô Hà Nội, tuyến đường sắt tốc độ cao Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân...
Thúc đẩy đầu tư các công trình, dự án hạ tầng du lịch và các sản phẩm du lịch phong phú, đa dạng, khác biệt, có chất lượng cao trên địa bàn Thủ đô và các tỉnh trong vùng để kết nối với các tỉnh, thành phố trong vùng đồng bằng sông Hồng mở rộng thị trường du lịch, xây dựng ngành du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, trước mắt tập trung đầu tư phát triển một số sản phẩm, khu, điểm du lịch gắn với di sản thiên nhiên, di sản văn hóa, lịch sử, du lịch xanh của các địa phương.
Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng nêu rõ, Hội đồng điều phối vùng góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong liên kết, kết nối vùng nhưng các tỉnh, thành phố cần phát huy tinh thần tự lực, tự cường, không trông chờ ỷ lại. Hội đồng không làm thay việc của cấp ủy, chính quyền các địa phương, mà tập trung điều phối, liên kết, xử lý các vấn đề còn vướng mắc.
Nhấn mạnh một số nhiệm vụ quan trọng, Thủ tướng yêu cầu kết nối hạ tầng giao thông, nhất là tuyến đường cao tốc Ninh Bình - Nam Định - Thái Bình - Hải Phòng, tuyến đường ven biển từ Thanh Hóa ra Quảng Ninh; Kết nối hạ tầng kỹ thuật về điện, nước, viễn thông; Kết nối xây dựng thể chế, cơ chế, chính sách ưu tiên, ưu đãi, đặc thù, vượt trội cho vùng.
Về tài chính, Thủ tướng cho rằng cần sử dụng hiệu quả nguồn vốn Nhà nước đầu tư cho vùng và tạo liên kết, phát huy vai trò nguồn vốn của các địa phương theo tinh thần Nghị quyết 30 là cho phép ngân sách địa phương đầu tư các dự án vùng và liên kết vùng. Cùng với đó, đẩy mạnh liên kết, hợp tác công tư theo Luật PPP và liên kết thu hút đầu tư FDI, sử dụng nguồn vốn ODA. “Tinh thần là không phân mảnh, không chia cắt, phát huy sức mạnh tổng hợp”, Thủ tướng nhấn mạnh.
Về nhiệm vụ trọng tâm 6 tháng cuối năm 2023, Thủ tướng yêu cầu các Bộ, địa phương khẩn trương kiện toàn bộ máy tổ điều phối cấp bộ, cấp tỉnh tinh gọn và giao việc cụ thể, bảo đảm bắt tay ngay vào các nhiệm vụ liên quan đến điều phối và liên kết vùng.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương liên quan nghiên cứu kỹ lưỡng, đề xuất các cơ chế, chính sách đổi mới nhằm phát triển vùng, trong đó có các cơ chế, chính sách về điều phối, phát triển liên kết vùng.
Cùng với đó, Thủ tướng yêu cầu khẩn trương chuẩn bị các công việc, thủ tục để triển khai các dự án cụ thể, trong đó có dự án cao tốc Ninh Bình - Nam Định - Thái Bình - Hải Phòng; Nghiên cứu phát hành trái phiếu trong nước hoặc vay vốn ODA với cơ chế đột phá để đầu tư các tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội, đường sắt kết nối Hà Nội với Hà Nam, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hòa Lạc… Nghiên cứu thành lập hình thành quỹ phát triển hạ tầng vùng.
Liên kết trong hình thành, phát triển các khu công nghệ cao, trung tâm đổi mới sáng tạo. Bộ Khoa học và Công nghệ khẩn trương hoàn thành việc chuyển giao quản lý Khu công nghệ cao Hòa Lạc về Hà Nội trong tháng 8, phát huy vai trò của Khu công nghệ cao Hòa Lạc với cả vùng.
Thủ tướng nêu rõ, vào đầu quý IV/2023, Hội đồng sẽ kiểm điểm lại việc triển khai các nhiệm vụ tại Hội nghị lần thứ nhất và đầu tháng 12/2023 sẽ giúp Bộ Chính trị sơ kết, đánh giá 1 năm triển khai Nghị quyết 30 của Bộ Chính trị.