Điều đầu tiên hiện lên trong đầu chúng ta khi được hỏi câu trên có lẽ sẽ là do "thời tiết - khí hậu"! Cùng thuộc nước Việt Nam nhưng 2 miền Nam Bắc lại có khí hậu khác hẳn nhau.
Trong khi miền Bắc chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, khiến thời tiết trong năm phân thành 4 mùa rõ rệt thì miền Nam lại có khí hậu nhiệt đới xavan với mùa mưa và mùa khô rõ rệt.
Hình minh họa
Với 2 loại thời tiết khác biệt trên, cộng với sự khác nhau của thổ nhưỡng mỗi vùng, mà giờ đây chúng ta có 2 loài hoa đặc trưng cho 2 vùng rõ rệt.
Cây hoa đào của miền Bắc khó có thể sinh trưởng trong khí hậu nóng quanh năm của miền Nam, ngược lại hoa mai cũng khó lòng "sống tốt" với sự khắc nghiệt của mùa đông miền Bắc.
Nhưng ngoài các yếu tố về thời tiết, đất đai ra, sự khác biệt đó còn đến từ các truyền thuyết, quan niệm dân gian của mỗi miền:
1. Miền Bắc: Hoa đào dùng để trừ tà, đuổi quỷ, mang lại hạnh phúc, an lành
Theo dân gian kể lại, ngày xưa, ở phía Đông núi Sóc Sơn, có một cây hoa đào mọc đã lâu đời. Cành lá đào sum suê, to lớn khác thường, bóng rậm che phủ cả một vùng rộng.
Hình minh họa
Có hai vị thần tên là Trà và Uất Lũy trú ngụ ở trên cây hoa đào khổng lồ này, có uy quyền che chở cho dân chúng khắp vùng.
Quỷ dữ hay ma quái nào bén mảng lui đến sẽ bị sự trừng phạt của 2 vị thần này. Ma quỷ rất khiếp sợ uy vũ sấm sét của hai vị thần, đến nỗi sợ luôn cả cây đào. Chỉ cần trông thấy cành hoa đào là cao chạy xa bay.
Hình minh họa
Đến ngày cuối năm, cũng như các thần khác, hai thần Trà và Uất Lũy phải lên thiên đình chầu Ngọc Hoàng. Trong mấy ngày Tết, 2 thần vắng mặt ở trần gian, ma quỷ hoành hành, tác oai tác quái.
Thế nên, để ma quỷ khỏi quấy phá, dân chúng đã đi bẻ cành hoa đào về cắm trong lọ, nhỡ ai không bẻ được cành đào thì lấy giấy hồng điều vẽ hình 2 vị thần linh dán ở cột trước nhà, để xua đuổi ma quỷ.
Hình minh họa
Cũng từ đó mà mỗi năm khi tết đến xuân về, người người, nhà nhà đều cố chọn cho mình những cành đào, cây đào thật đẹp, thật uy nghi.
2. Miền Nam: Hoa mai là biểu tượng của phú quý, giàu sang
Hoa mai màu vàng, màu của hoàng tộc, tượng trưng cho vua [thời phong kiến], do đó hoa mai cũng là biểu tượng của sự vinh hiển, thành đạt.
Trong quan niệm về ngũ hành, màu vàng là hành Thổ [đất], nằm ở vị trí trung tâm, quy tụ cả Kim, Mộc, Thủy, Hỏa [kim loại, cây gỗ, nước, lửa], có chức năng sinh sản, duy trì nòi giống.
Hình minh họa
Hoa mai còn tượng trưng cho tinh thần lạc quan và quật cường, vượt qua mọi chướng ngại của hoàn cảnh – phẩm chất tinh thần tối cần thiết của bao thế hệ “mang gươm đi mở đất” phương Nam.
Ngày tết vào thăm nhà ai, thấy chậu mai thế chiếm vị trí long trọng giữa phòng khách, màu hoa vàng rực cả một gian nhà thì sẽ biết chủ nhân là người rất thành đạt, phóng khoáng.
Chơi hoa mai ngày Tết cũng còn nhiều điều “nhiêu khê”. Thông thường bông hoa mai có 5 cánh, nhưng đôi khi do những bất thường nào đó, có những bông có đến 6, 7,8, thậm chí 10 cánh.
Hình minh họa
Nếu trong ngày Tết, chậu mai nở nhiều bông có nhiều cánh như vậy sẽ là điềm lành cho gia chủ, hứa hẹn một năm mới hanh thông, phát tài.
Ngược lại, có những chậu mai, mới hôm trước còn tươi mơn mởn, hôm sau đã héo úa, tàn tạ; ngày Tết không may chơi phải một chậu mai như vậy là điềm dữ, báo trước một năm khó khăn thất bát.
3. Tạm kết
Dù là hoa đào hay hoa mai, đây cũng là những truyền thống tốt đẹp của cha ông ta từ ngàn xưa để lại.
Đào - Mai đã gắn bó với Tết Việt, không chỉ vì chúng là hoa mà còn vì chúng chứa đựng câu chuyện triết lý nhân sinh của người Việt, ẩn tàng khát vọng hạnh phúc, giàu sang.
Tổng hợp
Hố không đáy: Cổng địa ngục "nối" với Tam giác quỷ Bermuda?
Miền Nam chọn hoa mai, miền Bắc mua hoa đào chơi Tết do thời tiết mùa xuân trái ngược, lâu dần trở thành nét đặc trưng hai miền.
01:01 - 29/01/2022
Theo sách 100 điều nên biết về phong tục Việt Nam, trưng hoa mai vào Tết Nguyên đán được xem là phong tục của người miền Nam. Người miền Bắc chuộng hoa đào. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết một trong những nguyên nhân chính hình thành phong tục này là do thời tiết, khí hậu khác nhau của hai miền.
Mai thuộc loại dễ trồng, dễ chăm sóc, có thể sống trong chậu hoặc ngoài đất. Cây ưa đất ẩm và ánh sáng nhưng không chịu được úng. Nó phát triển tốt ở nhiệt độ từ 28 độ C trở lên, thích hợp thời tiết cuối năm của miền Nam [bao gồm cả Nam Trung bộ], trong khi không khí Tết tại miền Bắc thường có nền nhiệt dưới mức này. Trái lại, cây đào chỉ ưa không khí lạnh như miền Bắc, rất khó nở hoa nếu trồng nơi nóng nực. Ngoài ra, trước kia dịch vụ vận chuyển hoa tươi Bắc - Nam chưa phát triển nên người dân ưu tiên chọn cây hợp thời tiết địa phương để trưng, ngắm trong những ngày Tết, lâu dần hình thành phong tục riêng của từng vùng.
Cây mai là một trong tứ quý: tùng, trúc, cúc, mai và thường xuất hiện trong thơ ca, nghệ thuật. Theo quan niệm của người miền Nam, hoa mai vàng tượng trưng cho yếu tố thổ - trung tâm của ngũ hành - và cùng màu với kim tiền, đại diện cho sự cao sang, phú quý. Cứ sau rằm tháng Chạp [tháng 12 Âm lịch] hàng năm, người trồng mai bắt đầu lặt hết lá, chỉ chừa lại nụ để ra hoa đúng dịp Tết. Năm nào thời tiết nắng ấm thì trút lá trước Tết khoảng 25 ngày. Mai nở đúng vào sáng mồng 1 được xem là điềm báo của sự may mắn, sức khỏe dồi dào, làm ăn phát đạt cho gia đình trong năm mới.
Trong phong thủy, đào được coi là tinh hoa ngũ hành. Hoa đào sắc hồng đỏ mang hành hỏa, là loài hoa nhắc xuân về, có ý nghĩa may mắn, an lành, sinh sôi nảy nở đồng thời xua đuổi ma quỷ. Hoa trổ vào mùa xuân. Do đó, người miền Bắc thường chọn đào để trang trí với mong muốn một năm an khang thịnh vượng, làm ăn thuận lợi, phát tài.
Ngày nay, dịch vụ giao hàng phát triển mạnh nên cả miền Nam lẫn Bắc đều chơi mai, đào ngày Tết. Không ít người miền Bắc mua hoặc thuê gốc mai già với giá vài chục đến vài trăm triệu đồng, vận chuyển từ các vườn mai ở Sài Gòn ra. Và hoa đào cũng đã rất phổ biến trong các chợ hoa xuân miền Nam. Nhiều gia đình thích chọn những cành đào thắm, nở hoa rực rỡ bày trong nhà.
Diệp Tử