Phân tích bài thơ Nguyên tiêu [rằm tháng giêng] của Hồ Chí MinhMở bài:Bài thơ Nguyên tiêu [Rằm tháng giêng] được Bác sáng tác trong chiến dịch thuđông 1947, quân ta thắng lớn, thực dân Pháp bị thất bại nặng nề. Tại hội nghị tổngkết chiến dịch vào đầu xuân năm 1948, Bác Hồ đã ứng khẩu đọc bài thơ “Nguyêntiêu” này.Thân bài:Nguyên tiêuKim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên.Yên ba thâm xứ đàm quân sự,Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.Dịch nghĩa: Rằm tháng giêngĐêm nay, rằm tháng giêng, trăng vừa tròn,Nước sông xuân tiếp liền với màu trời xuân.Giữa nơi khói sóng thăm thẳm, bàn bạc việc quân,Nửa đêm trở về, thuyền chở đầy ánh trăng.Dịch thơ [Xuân Thuỷ]Rằm xuân lồng lộng trăng soi,Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân.Giữa dòng bàn bạc việc quân,Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.Đây là một bài thơ mang đậm chất cổ thi nhưng vẫn sáng lên vẻ đẹp và sức sốngcủa tình thần thời đại mới. Ở hai câu thơ đầu, không gian trăng hiện ra mênh mông,bát ngát:Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên.[Rằm xuân lồng lộng trăng soi,Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân.]“Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên”. Bản dịch phải thêm từ láy tượng hình“lồng lộng” vào để gợi mở rõ hơn về không gian. Còn nguyên tắc theo đúng đặctrưng của thơ Đường chỉ như một lời thông báo ngắn gọn, hàm súc về thời gian“kim dạ nguyên tiêu” [đêm nay là rằm tháng giêng], về sự vật “nguyệt chính viên”[trăng đúng độ tròn nhất].Tuy thế “mỗi câu chữ thơ Đường như một cánh cửa sổ mở ra cho chúng ta một thếgiới ẩn đằng sau đó”. “Nguyệt chính viên” miêu tả ánh trăng đúng lúc tròn nhất,sáng nhất, viên mãn nhất và bởi thế nó tỏa sáng khắp không gian sông nước. Nơithời gian mà gợi mở về không gian. Đó chính là “ý tại ngôn ngoại” trong thơ Bác.“Xuân giang, xuân thủy, tiếp xuân thiên”. Bản dịch đã đánh mất một từ “xuân”:“Sông xuân nước lẫn bầu trời thêm xuân”. Câu thơ như một nét vẽ chấm phá mở raba tầng không gian sông – nước – trời. Sự hòa quyện giữa ba vùng không gian ấylà do sức xuân dâng trào, do ánh trăng sáng ngời. Khắp vũ trụ bừng bừng, trỗi dậysức sống của mùa xuân. Sức sống đang dâng lên trên dòng nước, trên khắp mặtsông và lan tỏa cả bầu trời bao la, bát ngát.Ở đây, cách miêu tả không gian của bài Rằm tháng giếng giống như trong thơ cổphương Đông, chú ý đến toàn cảnh và sự hòa hợp thống nhất của các bộ phận trongcái toàn thể không chú ý đến miêu tả tỉ mỉ chi tiết các đường nét. Tuy nhiên khácvới thơ Đường, không gian như một bức tranh tĩnh lặng gợi đến cái vĩnh hằng vôcùng, vô tận “Thu thủy cộng trường thiên nhất sắc” [Sông nước và bầu trời cùngmột sắc màu]. Không gian trong thơ Hồ Chí Minh mang sự vận động khỏe khoắncủa sức sống, của hồn cảnh vật. Và ánh trăng đã làm nên sức sống long lanh ấy.Chuyển đến hai câu thơ cuối, hìn ảnh con người xuất hiện trong tư thế đàm sự, bấtngờ, sững sốt khi xung quanh mình, trăng đã phủ khắp:“Yên ba thám xứ đàm quân sựDạ bân quy lai nguyệt mãn thuyền”“Yên ba thâm xứ” [nơi sâu thẳm khói sóng] gợi ta nhớ tới tứ thơ Đường “yên bagiang thượng sử nhân ầ” [Trên sông khói sóng gợi nỗi buồn cho con người].Nhưng nơi “yên ba thâm xứ'” mà lại “đàm quân sự” là sáng tạo riêng, hết sức độcđáo của Hồ Chí Minh. “Khói sóng” không phải là tín hiệu gợi sầu, không phải hìnhảnh của quê hương trong hoài niệm. “Khói sóng” là không gian để người chiến sĩẩn mình bàn việc quân. Như vậy thiên nhiên trong thơ Bác luôn gắn bó với cuộcsống hiện tại của con người, gắn bó với nhịp đấu tranh cách mạng của dân tộc.Nếu câu thơ thứ ba hiện lên hình ảnh con thuyền cách mạng thì câu thứ tư có sựbiến chuyển từ con thuyền cách mạng ấy thành con thuyền thi sĩ : “Dạ bán quy lainguyệt mãn thuyền” [Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền]. Âm vang trongcâu thơ là hình ảnh trong bài “Phong Kiều dạ bạc” của Trương Kế:Cô Tô thành ngoại Hàn Sơn tựDạ bán chung thanh đáo khách thuyền[Chùa Hàn Sơn ở ngoài thành Cô TôNửa đêm tiếng chuông văng vẳng vọng đến thuyền khách]Trương Kế đã dùng thủ pháp lấy động tả tĩnh, mượn âm thanh để truyền hình ảnh,miêu tả sự ngân vang cùa tiếng chuông để nhấn mạnh cái trầm mạc, buồn vắng củađêm khuya. Còn trong thơ Hồ Chí Minh, ánh trăng sáng tỏ, ấm áp. Ánh trăng chínhlà tác nhân biến con thuyền cách mạng trở thành con thuyền thi sĩ. Ánh trăng nhưdát vàng tràn ngập khoang thuyền, ánh trăng ăm ắp, tràn trề. Con thuyền trở nênlộng lẫy như một vầng sáng ngời lên trong đêm khuya và giữa dòng sông.Ánh sáng ấy tỏa ra từ trăng thiên nhiên hay chính là ánh sáng Cách mạng tỏa ra từvẻ đẹp tâm hồn của những người chiến sĩ? Một lần nữa, chúng ta lại thấy được sựhòa quyện giữa chất thi sĩ và chiến sĩ ở Bác Hồ. Chính sự hòa quyện ấy kết tìnhnên những hình ảnh thơ đẹp nhất, tỏa sáng nhất trong bài thơ.Hơn một lần Bác viết về trăng. Có thể nói hình ảnh vầng trăng sáng lúc nào cũnglung linh trong thơ Bác. Trăng là người bạn, người đồng chí luôn kề cận, sẻ chiavới Người biết bao tâm tư, tình cảm. Lúc ở trong nhà tù Tưởng giới Thạch, trăngluôn tìm đến an ủi, động viên Người. Trăng mang đến cho Người những phút giâybình yên và thơi thả.Lúc ở chiến khu, vầng trăng lồng bóng trong vạn vật soi chung, thấu vào tâm cảmcủa Người. Bởi thế, có thể thấy, giữa bài thơ Nguyên Tiêu và Cảnh khuya có sựtương đồng sâu sắc. Hai bài thơ cùng dùng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, cùng miêu tảvẻ đẹp của ánh trăng, mang âm vang của Đường thi ở hình ảnh, bút pháp. ChấtĐường thi ấy hòa quyện với vẻ đẹp hiện đại. Ánh trăng tỏa sáng tạo sự hòa quyệngiữa các miền không gian khác nhau, giữa trời và đất. Cảnh vật có sự vận độngkhỏe khoắn và luôn ấm áp tình người.Hai bài thơ cũng cùng thể hiện được phong thái ung dung, tinh thần lạc quan củaHồ Chí Minh. Sự kết hợp giữa phẩm chất thi sĩ – chiến sĩ trong tâm hồn Bác tạonên những hình ảnh tuyệt đẹp.Thế nhưng, vẻ đẹp của ánh trăng trong bài “Cảnh khuya” tập trung ở một điểmsáng lung linh, huyền ảo là cây trăng cổ thụ và trong trẻo ngân vang của âm thanhtiếng suối. Đây là bức tranh rừng khuya đẹp như hoa gấm.Vẻ đẹp trong bài “Rằm tháng giêng” nằm ở không gian bát ngát, bao la của sôngtrăng, nước trăng, trời trăng và thuyền trăng. Thuyền trăng ở đây mang ý nghĩa ẩndụ cho con thuyền Cách mạng đang đi tới bến bờ của tương lai tươi sáng.Trăng bao giờ cũng đẹp. Trăng rằm đẹp hơn. Nhưng trăng của đêm nguyên tiêu[rằm tháng giêng] lại là trăng được dân tộc ưa thích hơn cả… lại nữa thường thứctrăng đó không phải là trường hợp bình thường, trên sàn nhà bên cạnh gia đình êmấm mà là trắng nơi “yên ba thâm xứ”, có sông mịt mù hơi khói, khuất lạc giữachốn núi rừng, mà người thưởng thức lại làm việc đánh giặc, thì đấy quả là làmmột trường hợp đặc biệt li kì. Rõ ràng người làm quân sự ở đây có cái gì rất caothượng, rất thơ: Đã là người quân sự cách mạng, làm quân sự nhằm mục đích đemcái đẹp, đem thơ đến cho nhân dân lao động”. [Trần Thanh Mại]Kết bài:Khắc họa hình ảnh vầng trăng sáng, Hồ Chí minh chủ tâm làm rạng rỡ thứ ánhsáng huyền diệu của nó. Ánh sáng ấy không những tỏa sáng trên mặt đất mặt đất,trên dòng sông, trong bóng nước và trong cả không gian ba chiều của bao la vũ trụ.Rằng tháng giêng quả thực đã đánh thức các giác quan, làm thức tỉnh tâm hồn củacon người bằng một nguồn sáng rực rỡ và cao khiết.
“Xuân Giang Xuân thủy tiếp Xuân thiên”
Tìm 3 từ Hán Việt có yếu tố “thủy” cùng với yếu tố “thủy” trong câu thơ trên.
Giúp mình nha mình nha mình đang cần gấp.
Nguyên tiêu nằm trong chùm thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh viết trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, tại chiến khu Việt Bắc: Nguyên tiêu, Báo tiệp, Thu dạ,... Sau chiến thắng Việt Bắc, thu đông năm 1947, sang xuân hè 1948, quân ta lại thắng lớn trên đường số bốn. Niềm vui thắng trận tràn ngập tiền tuyến hậu phương. Trong không khi sôi động và phấn chấn ấy, bài thơ Nguyên tiêu của Bác Hồ xuất hiện trên báo Cứu quốc như một đoá hoa xuân ngào ngạt và rực rỡ sắc hương. Xuân Thuỷ đã dịch khá hay bài thơ này. Nguyên tác bằng chữ Hán, viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt:
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên;Yên ba thâm xứ đàm quân sự,Đêm nguyên tiêu trăng sáng ngời trên một không gian bao la. Bài thơ nói lên cảm xúc và niềm vui dào đạt trong tâm hồn lãnh tu đêm nguyên tiêu lịch sử.Hai câu đầu vẽ lên cảnh đẹp tuyệt vời đêm nguyên tiêu. Trên bầu trời, vầng trăng vừa tròn [nguyệt chính viên]. Trăng rằm tháng giêng mang vẻ đẹp tươi xinh khác thường vì mùa xuân làm cho trăng thêm đẹp. Và trăng cũng làm cho cảnh vật mang vẻ đẹp hữu tình. Đất nước quê hương bao la một màu xanh bát ngát. Màu xanh lấp lánh của “xuân giang”. Màu xanh ngọc bích của “xuân thuỷ” tiếp nối với màu xanh thanh thiên của “xuân thiên”. Ba từ “xuân” trong câu thơ thứ hai là những nét vẽ đặc sắc làm nổi bật cái “thần” của cảnh vật sông, nước và bầu trời.Dạ bán quy lại nguyệt mãn thuyền.
Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên.“Xuân” trong câu thơ chữ Hán của Bác là mùa xuân, là tuổi trẻ, là vẻ đẹp xinh tươi. Nó còn gợi tả mùa xuân, của sông nước, đất trời vào xuân. Nó thể hiện vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt của đất nước ta: trong lửa đạn vẫn dạt dào một sức sống trẻ trung, tiềm tàng. Ngoài giá trị miêu tả cảnh đẹp đêm nguyên tiêu, vần thơ còn biểu hiện tinh tế cảm xúc tự hào, niềm vui sướng mênh mông của một hồn thơ đang rung động giữa một đêm xuân đẹp, một đêm xuân lịch sử, đất nước đang anh dũng kháng chiến.Với Bác Hồ, yêu vẻ đẹp đêm nguyên tiêu, yêu thiên nhiên cũng là yêu đời tha thiết. Bác yêu thiên nhiên nên sông, núi, cỏ cây, hoa lá, tạo vật trong thơ Bác rất hữu tình. Có “Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa”. Có “Trăng vào cửa sổ đòi thơ” trong niềm vui thắng trận. Bác yêu hoa núi, chim rừng Việt Bắc: “Xem sách, chim rừng vào cửa đậu / Phê văn hoá núi ghé nghiên soi”; yêu ngọn núi, chim rừng báo mùa thu chợt đến... Thiên nhiên trong thơ Hồ chí Minh là một trong những yếu tố tạo nên sắc điệu trữ tình và màu sắc cổ điển.Hai câu thơ cuối nói về dòng sông, khói sóng và con thuyền trăng:
[Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân]
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,Ánh trăng ngày trước [1942-1943] chiếu vào ngục lạnh nơi đất khách quê người, thì đêm nguyên tiêu này là [1948], trăng lại soi xuống con thuyền trong đó Bác đang “đàm quân sự” [bàn bạc việc quân]. Trăng nguyên tiêu là trăng ước hẹn, báo trước những mùa trăng trong năm, được nhân dân đón đợi với bao hy vọng, bao tình cảm nồng hậu. Lại nữa, trường hợp thưởng trăng không phải là trường hợp bình thường diễn ra trên sân nhà, ngõ xóm, hay “đăng lâu vọng nguyệt”,... mà là thưởng trăng trên khói sóng, nơi “yên ba thâm xứ” – cõi sâu kín, bí mật trên dòng sông, giữa núi rừng chiến khu bao la! Người đang thưởng trăng nguyên tiêu không chỉ mang cốt cách như các tao nhân mặc khách ngày xưa, mà còn là con người hành động, người chiến sĩ đánh giặc, vị lãnh tụ đang “bàn bạc việc quân” để lãnh đạo nhân dân kháng chiến, bảo vệ non sông đất nước. Quả thật, đây là một trường hợp thưởng trăng rất đặc biệt: “Yên ba thâm xứ đàm quân sự”. “Yên ba” là khói sóng, một thi liệu cổ được Bác vận dụng rất sáng tạo làm cho bài thơ Nguyên tiêu mang phong vị Đường thi. Ba chữ đàm quân sự” đã khu biệt thơ Bác với thơ của người xưa, làm cho vần thơ mang màu sắc hiện đại và không khí lịch sử của thời đại.Sau những canh dài bàn bạc việc quân căng thẳng nơi khói sóng sâu kín, trời đã về khuya. Nửa đêm [dạ bán], Bác trở về bến, tâm hồn sảng khoái vô cùng. Con thuyền của vị thống soái, con thuyền kháng chiến trở thành con thuyền trăng của thi nhân nhẹ bơi trên sông nước mênh mông, chở đầy ánh trăng vàng:
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Dạ bán quy lai, nguyệt mãn thuyền.“Nguyệt mãn thuyền” là một hình ảnh rất đẹp và trữ tình, nó làm ta nhớ đến nhưng vần thơ hoa lệ:
[Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền]
Bạn chơi năm ngoái nào đâu tá?Trăng nước như xưa chín với mười.[Triệu Hỗ – Đường thi]
Thuyền mấy là đông, tây lặng ngắt,Một vầng trăng trong vắt lòng sông...[Bạch Cư Dị - Tỳ bà hành]
Nước biếc non xanh thuyền gối bãi,Đêm thanh nguyệt bạc, khách lên lầu,...Trở lại bài thơ Hồ Chí Minh, ta thấy con thuyền đang trôi nhẹ trên sông, ẩn hiện trong màn khói sóng, mang theo bao ánh trăng, hiện lên một thủ lĩnh quân sự giàu hồn thơ đang lãnh đạo quân dân ta kháng chiến để giành lại độc lập, tự do, để giữ mãi những đêm nguyên tiêu trăng đầy trời của đất nước quê hương thanh bình. Hình ảnh con thuyền trăng trong bài thơ này cho thấy tâm hồn Bác giàu tình yêu thiên nhiên, trong kháng chiến gian khổ vẫn lạc quan yêu đời.[Nguyễn Trãi]
Qua bài thơ Nguyên tiêu, ta có thể nói, trăng nước trong thơ Bác rất đẹp. Chính vầng trăng ấy đã thể hiện phong thái ung dung, tâm hồn thanh cao của vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc mang cốt cách nghệ sĩ, nhà hiền triết phương Đông.
Nguyên tiêu được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, man mác phong vị Đường thi. Bài thơ có đầy đủ những yếu tố của bài thơ cổ: một con thuyền, một vầng trăng, có sông xuân, nước xuân, trời xuân, có khói sóng. Điệu thơ thanh nhẹ. Không gian bao la, yên tĩnh... Chỉ khác một điều, ở giữa khung cảnh thiên nhiên hữu tình ấy, nhà thơ không có rượu và hoa để thưởng trăng, không đàm đạo thi phú từ chương, mà chỉ “đàm quân sự”. Bài thơ như một đoá hoa xuân đẹp trong vườn hoa dân tộc, là tinh hoa kết tụ từ tâm hồn, trí tuệ, đạo đức của Hồ Chí Minh.
Văn tức là người. Thơ là tấm lòng, là tiếng lòng cộng hưởng từ một người đến với muôn người. Thơ Bác Hồ tuy nói đến “trăng, hoa, tuyết, nguyệt...” nhưng đã phản ánh tâm tư, tình cảm, lẽ sống cao đẹp của Bác. Bác yêu nước, thương dân tha thiết nên Bác càng yêu đêm nguyên tiêu với vầng trăng xuân thơ mộng. Trong kháng chiến gian khổ, Bác đã hướng tới vầng trăng rằm tháng giêng, hướng tới bầu trời xuân với tâm hồn trong sáng và phong thái ung dung. Cuộc đời không thể thiếu vầng trăng. Biết yêu trăng cũng là biết sống đẹp.Nguyên tiêu là một bài thơ trăng tuyệt tác của nhà thơ Hồ Chí Minh. Con thuyền chở đầy ánh trăng cũng là con thuyền kháng chiến đang hướng tới chiến công và niềm vui thắng trận...
Page 2
Thơ » Việt Nam » Hiện đại » Hồ Chí Minh » Thơ chữ Hán
Xếp theo: Ngày gửi Mới cập nhật
Trang 123 trong tổng số 3 trang [28 bài trả lời]
Trang đầu« Trang trước‹ [1] [2] [3] ›Trang sau »Trang cuối
Nguyên tiêu lồng lộng ánh trăng rằmSông, nước, trời xanh quyện tiết xuânSương khó giữa dòng bàn việc nước
Đêm về thuyền ngập ánh trăng ngân
Khi bạn so găng với cuộc đời, cuộc đời luôn luôn thắng [Andrew Matthews]
Nguyên tiêu đêm nay trăng sáng ngời,Xuân sông, xuân nước lẫn xuân trời,Sâu nơi khói sóng bàn quân sự,
Khuya xuống đầy thuyền ánh trăng soi.
Hải nội tồn tri kỉ
Thiên nhai nhược tỉ lân
Đêm nay trăng tròn rằm tháng GiêngXuân sông xuân nước tiếp xuân thiênNơi dày khói sóng bàn quân sự
Nửa đêm quay lại trăng đầy thuyền
Rằm xuân trăng sáng toả điềm nhiênTrời núi trên sông giải nối liềnYên tĩnh vùng sâu bàn việc nước
Nửa đêm về sáng trăng đầy thuyền
trong sgk lp 7 in đúng là:"Xuân giang,xuân thuỷ,tiếp xuân viên" có nghĩa là dòng sông mùa xuân, mặt nước mùa xuân,bầu trời mùa xuân....Mong phản hồi từ bạn
Nguyên tiêu vành vạnh ánh trăng trònLồng lộng trời xuân tiếp nước xuânBàn bạc việc quân trên khói sóng
Khuya về thuyền chở bóng trăng ngân
Rằm tháng giêng trăng tròn nhú soiXuân sông, xuân nước nối xuân trờiViệc quân bàn giữa sương, trên sóng
Về muộn đầy thuyền trăng sáng rơi.
RẰM GIÊNG Hồ Chí Minh Vành vạnh rằm giêng trăng sáng soi Xuân sông, xuân nước nối xuân trời Thẳm miền khói sóng bàn quân sự
Đêm muộn thuyền trăng ắp ánh ngời
Em xinh thế như không là sự thật
Cho anh tin Hà Nội chính thiên đường
Trăng sáng nguyên tiêu tỏ tối nay,Trời mây sông nước vẽ xuân này.Thẳm sâu khói sóng bàn quân việc,
Khuya đến thuyền trăng đã nặng đầy.
25.6.2017
Phạm Tuấn Anh
Trang 123 trong tổng số 3 trang [28 bài trả lời]
Trang đầu« Trang trước‹ [1] [2] [3] ›Trang sau »Trang cuối