Hạ huyết áp tư thế thường người bệnh thấy chóng mặt hoặc choáng váng, thậm chí có thể mờ mắt. Hạ huyết áp tư thế thường là nhẹ, kéo dài vài giây đến vài phút sau khi đứng. Tuy nhiên, nếu kéo dài có thể là một dấu hiệu của nhiều vấn đề nghiêm trọng. Vì vậy, hãy trao đổi với bác sĩ nếu bạn thường xuyên cảm thấy lâng lâng khi đứng lên; thậm chí gặp bác sĩ sớm ngay nếu bạn bị mất ý thức trong giây lát khi đứng lên.
Hạ huyết áp tư thế nhẹ thường không cần điều trị. Nhiều người có thể chỉ thấy chóng mặt hoặc choáng váng khi đứng lên và thường không gây ra vấn đề gì. Trường hợp nặng, việc điều trị thường phụ thuộc vào nguyên nhân.
Triệu chứng và nguyên nhân
Triệu chứng phổ biến nhất của hạ huyết áp tư thế bao gồm: cảm thấy đầu óc quay cuồng hay chóng mặt khi đứng lên hoặc nhìn mờ; yếu người; ngất xỉu; nhầm lẫn; buồn nôn... Những dấu hiệu này thường xảy ra ngay sau khi đứng lên và thường chỉ kéo dài vài giây. Nguyên nhân khi bạn đứng lên, tác động lực hấp dẫn đưa máu về vùng chân, gây giảm huyết áp vì có ít máu lưu thông trở lại tim.
Hạ huyết áp tư thế có thể bị gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau bao gồm:
- Mất nước: Sốt, nôn mửa, không uống đủ nước, tiêu chảy nặng và tập thể dục ra mồ hôi quá nhiều, tất cả đều có thể dẫn đến mất nước. Mất nước nhẹ có thể gây ra các triệu chứng của hạ huyết áp tư thế, như yếu ớt, chóng mặt và mệt mỏi;
- Vấn đề tim mạch: Một số bệnh tim mạch có thể dẫn đến huyết áp thấp bao gồm nhịp tim chậm, bệnh van tim, nhồi máu cơ tim và suy tim.
- Nội tiết: Bệnh lý tuyến giáp, suy thượng thận, hạ đường máu và trong một số trường hợp là bệnh đái tháo đường.
- Rối loạn thần kinh: Một số rối loạn hệ thần kinh như bệnh Parkinson, mất trí nhớ, bệnh chuyển hóa amyloidosis có thể phá vỡ hệ thống điều hòa huyết áp bình thường của cơ thể.
- Sau khi ăn: Một số người gặp hạ huyết áp sau bữa ăn. Tình trạng này là phổ biến hơn ở người lớn tuổi.
Về nguy cơ bị hạ huyết áp tư thế
- Tuổi tác: Hạ huyết áp tư thế phổ biến ở những người tuổi từ 65 trở lên;
- Thuốc: Những người dùng thuốc điều trị tăng huyết áp hoặc bệnh tim, như thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn alpha, chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi, ức chế men chuyển. Hoặc đang dùng thuốc điều trị bệnh Parkinson, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc giãn cơ, thuốc điều trị rối loạn cương dương và các chất ma túy.
- Người mắc một số bệnh về tim, như bệnh về van tim, nhồi máu cơ tim và suy tim và bệnh Parkinson.
- Tiếp xúc với nhiệt: Ở môi trường nóng làm đổ mồ hôi và có thể gây mất nước, giảm huyết áp và kích hoạt hạ huyết áp tư thế đứng.
- Nghỉ ngơi tại giường: Người phải nằm trên giường một thời gian dài vì bệnh có thể yếu người. Khi cố gắng đứng lên, rất dễ bị hạ huyết áp tư thế.
- Mang thai: Do hệ thống tuần hoàn mở rộng nhanh chóng trong khi mang thai, huyết áp sẽ giảm và sẽ bình thường trở lại sau khi sinh.
- Uống rượu có thể làm tăng nguy cơ hạ huyết áp tư thế.
Khi bị hạ huyết áp tư thế, người bệnh thấy chóng mặt hoặc choáng váng, thậm chí có thể mờ mắt.
Một số biến chứng có thể gặp do hạ huyết áp tư thế
Nếu nhẹ chỉ hơi phiền toái và ít biến chứng. Một số trường hợp có thể nghiêm trọng, nhất là ở người lớn tuổi, bao gồm
- Ngã: Ngã té do ngất xỉu là một biến chứng thường gặp ở những người hạ huyết áp tư thế.
- Đột quỵ: Những biến động của huyết áp khi đứng và ngồi do hạ huyết áp tư thế có thể gây nguy cơ đột quỵ do giảm cung cấp máu cho não.
- Bệnh tim mạch: Hạ huyết áp tư thế có thể gây nguy cơ mắc bệnh tim mạch và các biến chứng như đau ngực, suy tim hoặc rối loạn nhịp tim.
Phòng ngừa
Để phòng ngừa hạ huyết áp tư thế, để quản lý hoặc ngăn ngừa hạ huyết áp tư thế cần:
- Tăng muối trong chế độ ăn uống: Phải được thực hiện sau khi thảo luận với bác sĩ vì quá nhiều muối có thể làm tăng huyết áp.
- Ăn nhiều bữa nhỏ: Nếu huyết áp của bạn giảm xuống sau khi ăn, có thể chia làm nhiều bữa nhỏ.
- Uống nhiều nước: Cơ thể đủ nước giúp ngăn ngừa các triệu chứng của huyết áp thấp, nên uống 6-8 ly nước lọc mỗi ngày. Nhưng tránh hoặc hạn chế uống rượu, vì rượu có thể làm trầm trọng hạ huyết áp tư thế đứng.
- Tập thể dục: Tập thể dục cơ bắp chân. Khi ra khỏi giường, ngồi trên mép giường khoảng một phút trước khi đứng. Tập thể dục thường xuyên có thể giảm các triệu chứng của hạ huyết áp tư thế.
- Tránh uốn cong thắt lưng: Nếu cần lấy một cái gì đó trên sàn nhà, nên ngồi xổm để lấy đồ vật, không nên uốn cong lưng để lấy. Mang vớ nén có thể giúp giảm các triệu chứng của hạ huyết áp tư thế.
- Đứng dậy từ từ để giảm chóng mặt và choáng váng do hạ huyết áp tư thế, nên chuyển từ nằm sang đứng một cách từ từ. Buổi sáng khi thức dậy, hít thở sâu một vài phút sau đó từ từ ngồi dậy trước khi đứng. Nâng cao đầu khi ngủ giúp chống lại các tác động của lực hấp dẫn.
- Di chuyển đôi chân trong khi đang đứng: Nếu bắt đầu có các triệu chứng trong khi đứng, đặt một chân trên một mỏm đá hoặc ghế. Vận động đôi chân giúp máu chảy từ đôi chân về tim.
Điều trị
Việc điều trị hạ huyết áp tư thế phụ thuộc vào nguyên nhân. Bác sĩ sẽ giải quyết các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn như mất nước hoặc suy tim. Đối với hạ huyết áp tư thế nhẹ, một trong những phương pháp điều trị đơn giản nhất là ngồi hoặc nằm xuống ngay sau khi cảm thấy đầu óc quay cuồng khi đứng và triệu chứng của hạ huyết áp tư thế thường biến mất.
Nếu huyết áp thấp là do thuốc, cần thay đổi liều hoặc ngừng hoàn toàn thuốc đang dùng. Người bệnh cần uống đủ nước; uống ít hoặc không uống rượu; tránh đi bộ trong thời tiết nóng; nâng cao đầu giường; đứng lên từ từ.
Nếu không bị tăng huyết áp, nên tăng lượng muối trong chế độ ăn. Dùng vớ nén có thể giúp giảm ứ trệ máu ở chân và giảm các triệu chứng của hạ huyết áp tư thế. Một số thuốc có thể được sử dụng để điều trị hạ huyết áp tư thế, như fludrocortisones, midodrine nhưng cần thực hiện theo y lệnh của bác sĩ.
Nguồn: Viện Sốt rét - Ký Sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn
Hạ huyết áp tư thế làm cho bạn lo lắng và khó chịu khi thường xuyên diễn ra. Vậy nguyên nhân của hạ huyết áp tư thế là gì? Biểu hiện và phòng ngừa nó như thế nào? Hãy cùng bác sĩ Nguyễn Hoàng Yến tìm giải đáp ngay sau đây!
Hạ huyết áp tư thế đứng là gì?
Hạ huyết áp tư thế là khi huyết áp bị tụt nhanh khi thay đổi tư thế. Đặc biệt là từ ngồi, nằm sang đứng dậy đột ngột. Huyết áp tụt có thể làm cho bạn chóng mặt, thậm chí có thể dẫn đến ngất xỉu.
Tình trạng này có thể chỉ biểu hiện nhẹ và chỉ kéo dài dưới vài phút. Tuy nhiên, nếu hạ áp kéo dài hơn và thường xuyên xảy ra, bạn nên cẩn trọng. Vì nó có thể báo hiệu rằng bạn đang có tồn tại vấn đề sức khỏe khác nghiêm trọng hơn. Điều quan trọng là bạn nên cần đi khám tổng quát nếu thường xuyên cảm thấy choáng váng khi đứng lên.
>>> Xem thêm: Hạ huyết áp: Vấn đề thường gặp và cách xử trí
Nếu hạ huyết áp tư thế đứng chỉ xảy ra thỉnh thoảng thường có nguyên nhân rõ ràng. Ví dụ như bạn đang bị mất nước hoặc do nằm lâu trên giường. Những nguyên nhân này sẽ dễ dàng khắc phục nhanh chóng. Tuy nhiên, với hạ huyết áp tư thế đứng mãn tính và xảy ta thường xuyên thường là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe khác. Do đó, bạn cần đến cơ sở y tế khám để chẩn đoán nguyên nhân và điều trị đúng.
Biến chứng hạ huyết áp tư thế
Hạ huyết áp tư thế thường xuyên có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Tình trạng này càng nguy hiểm hơn ở người lớn tuổi. Các biến chứng có thể là:
- Làm té, ngã: Té ngã do ngất xỉu là biến chứng thường gặp ở những người bị tụt huyết áp tư thế đứng.
- Đột quỵ: Sự thay đổi huyết áp khi bạn đứng có thể là một yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ. Điều này là do hậu quả của giảm lượng máu cung cấp đến não.
- Bệnh tim mạch: Hạ huyết áp tư thế đứng có thể là một yếu tố nguy cơ của các bệnh tim mạch và các biến chứng của tim, như đau ngực, suy tim hoặc các vấn đề về nhịp tim.
Nguyên nhân gây hạ huyết áp tư thế đứng
Tụt huyết áp tư thế xảy ra khi nào?
Khi bạn đứng lên, trọng lực làm cho máu đọng lại ở chân và bụng. Hậu quả làm giảm huyết áp vì có ít máu lưu thông trở lại tim hơn.
Thông thường, các tế bào đặc biệt [cơ quan thụ cảm] gần tim và động mạch cổ sẽ nhận được tín hiệu với mức huyết áp thấp hơn này. Các cơ quan thụ cảm gửi tín hiệu đến các trung tâm bên trong não. Các trung tâm này báo hiệu đến tim và làm cho tim đập nhanh hơn và bơm nhiều máu hơn. Kết quả làm giúp ổn định huyết áp. Các tế bào này cũng cũng gửi tín hiệu làm co mạch máu và tăng huyết áp.
Tụt huyết áp tư thế xảy ra khi một vấn đề nào đó làm gián đoạn quá trình phản hồi của cơ thể để chống lại huyết áp thấp.
Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra hạ huyết áp tư thế, có thể là:
- Mất nước: Xảy ra khi bạn bị sốt cao, nôn mửa nhiều, không uống đủ nước. Các vấn đề khác như tiêu chảy nặng và vận động gắng sức gây đổ mồ hôi nhiều cũng có thể dẫn đến mất nước. Hậu quả của mất nước là làm giảm thể tích máu.
- Có bệnh về tim mạch: Một số bệnh tim có thể dẫn đến huyết áp thấp bao gồm: chậm nhịp tim, các vấn đề về van tim và suy tim. Tình trạng này làm cơ thể bạn không thể đáp ứng nhanh để bơm nhiều máu hơn khi đứng lên.
- Các tình trạng về nội tiết: Bệnh về tuyến giáp, suy thượng thận [bệnh Addison] và lượng đường trong máu thấp [hạ đường huyết] có thể gây ra hạ huyết áp tư thế. Tiểu đường cũng có thể làm tổn thương các dây thần kinh giúp gửi tín hiệu điều chỉnh huyết áp.
- Hạ huyết áp sau khi ăn: Một số người bị huyết áp thấp sau khi ăn. Tình trạng này phổ biến hơn ở người lớn tuổi.
Các yếu tố nguy cơ gây hạ huyết áp:
Có những yếu tố nguy cơ làm cho đối tượng dễ bị hạ huyết áp hơn người khác:
- Tuổi tác. Tụt huyết áp tư thế thường gặp ở những người từ 65 tuổi trở lên.
- Sử dụng thuốc gây hạ áp.
- Có một số bệnh nền: Một số tình trạng về tim, chẳng hạn như các vấn đề về van tim, suy tim. Rối loạn hệ thần kinh nhất định, chẳng hạn như bệnh Parkinson. Các bệnh gây tổn thương thần kinh, chẳng hạn như bệnh tiểu đường, làm tăng nguy cơ huyết áp thấp.
- Tiếp xúc với nhiệt: Ở trong môi trường nóng có thể gây đổ mồ hôi nhiều và có thể mất nước.
- Nằm quá lâu: Nếu bạn phải nằm trên giường một thời gian dài vì bệnh tật, khi cố gắng đứng lên có thể bị hạ huyết áp tư thế.
- Đang mang thai: Hệ thống tuần hoàn mở rộng nhanh chóng khi phụ nữ mang thai, huyết áp có thể giảm xuống.
- Lạm dụng rượu bia. Uống rượu có thể làm tăng nguy cơ hạ huyết áp thế đứng.
Triệu chứng hạ huyết áp tư thế
Triệu chứng phổ biến nhất của hạ huyết áp tư thế là gây choáng váng hoặc chóng mặt khi bạn đứng lên từ tư thế ngồi hoặc nằm. Các triệu chứng thường kéo dài vài giây hoặc chỉ dưới vài phút.
Các dấu hiệu khác hạ huyết áp thế đứng bao gồm:
- Cảm thấy nhìn mờ.
- Cơ thể yếu ớt, mệt mỏi.
- Buồn nôn.
- Ngất.
Cách kiểm soát huyết áp
Mục tiêu của điều trị hạ huyết áp thế đứng là khôi phục huyết áp lại bình thường. Điều này liên quan đến việc tăng lượng máu, giảm lượng máu tụ ở cẳng chân và giúp các mạch máu đẩy máu đi khắp cơ thể.
Việc điều trị hạ huyết áp tư thế sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây hạ áp. Đối với đối tượng chỉ biểu hiện nhẹ, một trong những cách điều trị đơn giản nhất là ngồi hoặc nằm xuống ngay sau khi cảm thấy choáng váng khi đứng. Các triệu chứng hạ áp lúc này sẽ biến mất.
Một số bước đơn giản giúp kiểm soát hoặc ngăn ngừa hạ huyết áp thế đứng, bao gồm:
Tăng muối trong chế độ ăn uống
Lưu ý rằng nếu ăn quá nhiều muối có thể làm cho huyết áp tăng quá mức cho phép. Hậu quả làm tăng những nguy cơ bệnh tật mới cho sức khỏe. Vì thế bạn nên cần được thăm khám và hỏi bác sỹ xem liệu bạn có thể ăn nhiều muối hơn trong chế độ ăn uống của mình không.
Ăn nhiều bữa ăn nhỏ
Nếu huyết áp của bạn giảm sau khi ăn, nên chia thành các bữa ăn nhỏ trong ngày và nên có khẩu phần ăn ít tinh bột.
Bổ sung vitamin thiết yếu
Thiếu sắt và thiếu vitamin B-12 đều có thể ảnh hưởng đến quá trình tạo máu và làm trầm trọng thêm các triệu chứng của hạ huyết áp tư thế đứng. Vì vậy bổ sung sắt và các vitamin thiết yếu có thể hữu ích cho bạn.
Uống nhiều nước
Giữ đủ nước giúp ngăn ngừa các triệu chứng của huyết áp thấp. Uống nhiều nước trước khi đứng trong thời gian dài hoặc khi thời tiết nóng, khi tập thể dục.
Tránh uống rượu
Rượu có thể làm trầm trọng thêm tình trạng hạ huyết áp thế đứng. Vì vậy hãy hạn chế uống hoặc cân nhắc không sử dụng chúng.
Vận động thể lực thường xuyên
Các bài tập giúp tăng cường sức khỏe tim mạch có thể giúp giảm các triệu chứng của hạ huyết áp thế đứng.
Một số mẹo nhỏ khác giúp bạn hạn chế hạ huyết áp tư thế
- Tránh uốn cong ở thắt lưng: Nếu bạn làm rơi thứ gì đó trên sàn, hãy ngồi xổm bằng đầu gối để lấy nó rồi đứng lên từ từ.
- Mang vớ nén cao đến thắt lưng. Vớ nén có thể giúp cải thiện lưu lượng máu và giảm các triệu chứng tụt huyết áp. Nên mang vớ vào ban ngày và cởi ra khi đi ngủ hoặc bất cứ lúc nào bạn nằm nghỉ.
- Từ từ đứng dậy: Khi cần đứng dậy, hãy chuyển đổi tư thế từ từ. Khi ra khỏi giường, hãy ngồi trên mép giường một phút trước khi đứng.
- Ngủ với đầu giường cao: Ngủ với đầu giường hơi nâng lên có thể giúp chống lại tác động của trọng lực. Bạn có thể sử dụng sách hoặc vật gì đó cứng để chèn dưới gối.
- Xử trí hạ áp khi đứng lên: Nếu bạn bắt đầu có các triệu chứng hạ huyết áp khi đứng, hãy khoanh đùi theo kiểu kéo về sau và ép chặt, hoặc đặt một chân lên gờ hoặc ghế và nghiêng người về phía trước càng nhiều càng tốt. Những động tác này cho phép máu lưu thông từ chân đến tim.
Hạ huyết áp tư thế thường ít xảy ra và không quá ảnh hưởng nghiệm trọng. Tuy nhiên, với những đối tượng thường xuyên bị hạ huyết áp hoặc có triệu chứng hạ áp kéo dài sau khi đứng, cần đến cơ sở y tế đê khám tổng quát và tìm nguyên nhân cụ thể.