Thiết lập kênh thông tin phối hợp với gia đình trong tư vấn, hỗ trợ học sinh THCS

Tài liệu tập trung trình bày 3 phương thức phổ biến trong kênh thông tin trực tiếp phối hợp với gia đình để tư vấn, hỗ trợ học sinh tiểu học gồm: họp cha mẹ học sinh; gặp mặt, trao đổi riêng và tọa đàm. Mỗi hình thức sẽ có những lưu ý cụ thể khi sử dụng. Nhưng vì việc vận hành kênh thông tin này được thực hiện trên cơ sở giao tiếp trực tiếp nên giáo viên cần đảm bảo một số yêu cầu chung trong quá trình trao đổi như: 1- Tôn trọng, thiện chí, hợp tác khi giao tiếp; 2- Ưu tiên mục đích, công việc chung, tránh “cá nhân hóa” vấn đề; 3- Tế nhị nhưng không lảng tránh mà thẳng thắn hướng vào vấn đề cần giải quyết; 4- Trao đổi một cách cụ thể, không chung chung; 5- Tránh đổ lỗi, đùn đẩy trách nhiệm; 6- Khơi dậy ý kiến và trách nhiệm của mỗi bên, không nên chỉ để một bên bày tỏ. 3.4.1. Họp cha mẹ học sinh Họp toàn thể [hoặc nhóm] cha mẹ học sinh của lớp là phương thức liên hệ rộng rãi, phổ biến, mang lại hiệu quả cao trong công tác phối hợp giữa giáo viên với gia đình để tư vấn, hỗ trợ học sinh. Qua cuộc họp, giáo viên thông báo đầy đủ, kịp thời thông tin cần thiết đến các bậc cha mẹ; nhận được ý kiến phản hồi, góp ý; lắng nghe được nguyện vọng của họ để cả hai bên cùng tìm ra và thống nhất những giải pháp phù hợp trong tư vấn, hỗ trợ học sinh; động viên được các bậc cha mẹ tích cực, nhiệt tình tham gia hoạt động chung của lớp, của trường để cùng trải nghiệm, thấu hiểu và chia sẻ trách nhiệm với nhà trường trong việc giáo dục con em mình. Các cuộc họp cha mẹ học sinh thường được tổ chức định kì vào 3 thời điểm: đầu năm học mới, giữa năm học [sơ kết học kì 1] và cuối năm học [tổng kết năm học]. Để các cuộc họp đạt hiệu quả, giáo viên nên lưu ý một số điều liên quan đến nội dung và cách thức trao đổi thông tin với cha mẹ học sinh như sau: Bảng 3.1: Một số lưu ý khi họp cha mẹ học sinh Vấn đề Nên Không nên Nội dung thông tin trao đổi a. Họp đầu năm học mới - Thông tin chung của nhà trường: chương trình học, kế hoạch hoạt động nhà trường trong cả năm học và học kì 1; chủ trương, cách thức đánh giá học sinh; - Thông tin chung của lớp: sĩ số, đặc điểm chung của tập thể học sinh trong giai đoạn đầu năm học; kế hoạch năm học nói chung và học kì 1 nói riêng [mục đích, nội dung, thời gian, cách thức triển khai, yêu cầu thực hiện…]; - Thành lập Ban đại diện cha mẹ học sinh của lớp - Phổ biến nội quy học tập, rèn luyện của nhà trường và giáo viên đã thống nhất với học sinh để cha mẹ được biết và cùng phối hợp hướng dẫn con nghiêm túc thực hiện. - Cùng trao đổi, bàn bạc để thống nhất nội dung, kế - Thông tin riêng của từng học sinh, nhất là học sinh chưa thực hiện tốt nội quy, nề nếp; - Khai thác quá sâu hoặc quá nghiêm trọng nhược điểm của học sinh [tập thể học sinh] mà không xác định được nguyên Vấn đề Nên Không nên hoạch, cách thức, thái độ tương tác, phối hợp làm nhân, đưa ra việc giữa giáo viên với tập thể cha mẹ học sinh, cũng được định hướng như với ban đại diện cha mẹ học sinh để đạt được kết tháo gỡ sẽ khiến quả tốt nhất. cuộc họp trở nên - Dành một khoảng thời gian nhất định để Ban đại bế tắc, dễ đổ lỗi diện cha mẹ học sinh trao đổi, làm việc riêng với cho nhau; toàn thể cha mẹ học sinh của lớp. b. Họp giữa năm học [sơ kết học kì 1] - Sơ kết tình hình của tập thể học sinh [sức khỏe, đi học chuyên cần, nề nếp học tập, kết quả học tập, nề nếp tự phục vụ, ý thức kỉ luật, tinh thần xây dựng bài và tham gia các hoạt động chung, quan hệ với giáo viên và các bạn…]. - Nhận xét những ưu điểm nổi bật [mặt mạnh] và hạn chế phổ biến của học sinh, tập thể học sinh; nguyên nhân của ưu điểm và hạn chế [nếu có]. Khi khen, có thể nêu tên nhiều học sinh có chung ưu điểm. Nhưng khi nêu hạn chế, chỉ nên nêu hiện tượng, không nêu đích danh học sinh nào. - Thông báo kết quả học tập trong học kì của từng học sinh đến cha, mẹ [nên bằng tài liệu phát tay riêng cho từng người để đảm bảo tính riêng tư và tiết kiệm thời gian đọc, ghi chép]. - Lắng nghe ý kiến phản hồi, trao đổi của các bậc cha, mẹ. Lưu ý thông báo những tiến bộ hay khó khăn của học sinh trong năm học, giải thích các thắc mắc của cha mẹ học sinh có liên quan đến kết quả học tập của con [nếu có]; - Kế hoạch hoạt động của trường, lớp trong học kì tiếp theo; c. Họp cuối năm học [tổng kết năm học] - Các nội dung thông tin tương tự như họp sơ kết học kì 1 [nhưng là thông tin của học kì 2 và cả năm học]; Vấn đề Nên Không nên - Lắng nghe ý kiến trao đổi, phản hồi của cha mẹ học sinh; Ghi nhận, cảm ơn sự đóng góp và phối hợp của tập thể và Ban đại diện cha mẹ học sinh với các hoạt động của trường, lớp. - Thông báo thời gian tổng kết năm học của toàn trường; thời gian nghỉ hè; thời gian học sinh đi học trở lại; - Một vài lưu ý hướng dẫn gia đình quản lí việc ôn tập, nghỉ ngơi của học sinh trong dịp nghỉ hè. - Chuẩn bị nội dung cuộc họp cẩn thận, chu đáo. - Làm cho cuộc Liên lạc và phối hợp với Ban đại diện cha mẹ học họp đơn thuần sinh của lớp để cùng thực hiện công tác chuẩn bị. trở thành một dịp - Thông báo rõ ràng tới cha mẹ học sinh thời gian, thông báo, truyền địa điểm, mục đích, nội dung dự kiến của cuộc họp đạt thông tin, trong giấy mời họp gửi về cho học sinh, hoặc thông điểm số… Cách thức báo qua sổ liên lạc điện tử/ tin nhắn điện thoại… - Thực hiện cuộc họp theo đúng tiến trình. Nội dung - “Độc thoại” từ trao đổi trình bày ngắn gọn, chủ yếu nhấn mạnh thông tin đầu đến cuối thông quan trọng; dành nhiều thời gian để lắng nghe ý kiến buổi họp; tin phản hồi của cha mẹ học sinh. - Kết thúc các buổi họp, nên có biên bản và thông - Gây sức ép để qua biên bản trước tập thể cha mẹ học sinh. cha mẹ học sinh - Tự đánh giá, rút kinh nghiệm sau mỗi buổi họp [về phải phát biểu ý nội dung, hình thức, hoặc những điều nên thay kiến khi họ không đổi…] để lần họp tiếp theo đạt kết quả tốt hơn. muốn hoặc chưa sẵn sàng. Chú ý: Trong một số trường hợp, do nguyên nhân khách quan nào đó khiến kế hoạch họp cha mẹ học sinh bị hoãn lại hoặc phải thay đổi hình thức [chẳng hạn, do dịch bệnh lây lan, không được tập trung đông người] hoặc quá gấp, phải triển khai ngay [không kịp gặp mặt trực tiếp] thì việc họp cha mẹ học sinh có thể được chuyển từ hình thức trực tiếp sang gián tiếp, qua việc sử dụng điện thoại, tin nhắn hoặc các tiện ích của mạng xã hội. Khi đó, bên cạnh những lưu ý họp cha mẹ học sinh như đã trình bày ở bảng trên, giáo viên còn cần lưu ý đến việc sử dụng các phương tiện thuộc kênh gián tiếp [trình bày ở phần 3.5]. 3.4.2. Gặp mặt, trao đổi riêng với cha mẹ học sinh Phương thức này có thể thực hiện bằng cách giáo viên mời cha mẹ học sinh đến trường để trao đổi thông tin, hoặc giáo viên chủ động đến thăm hỏi gia đình và học sinh. Đây là phương thức giáo viên thường sử dụng khi học sinh có hành vi vi phạm kỉ luật hoặc có những khó khăn riêng nhưng ở mức độ phức tạp. Giáo viên có thể mời cha mẹ học sinh tới để thông báo tình hình, cùng họ tìm biện pháp thích hợp nhằm hỗ trợ, tác động đến con. Trong trường hợp học sinh dân tộc thiểu số, có hoàn cảnh khó khăn, học sinh khuyết tật hoặc có những lí do đặc biệt nào đó mà cha mẹ học sinh không thể đến trường làm việc thì giáo viên có thể tới nhà học sinh. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng phương thức này trong những trường hợp thật cần thiết hoặc đánh giá vấn đề của học sinh là thực sự nghiêm trọng. Càng không nên lợi dụng việc mời cha mẹ học sinh đến trường vì những mục đích cá nhân khác. Ngoài lí do làm xáo trộn công việc, thời gian trong ngày của cha mẹ học sinh và bản thân giáo viên [phải sắp xếp thời gian, công việc…] thì việc đến trường gặp giáo viên để trao đổi về tình hình của con thường làm họ cảm thấy bất an, buồn bực hoặc có thêm các xúc cảm tiêu cực khác [xấu hổ, tức giận, thất vọng…]. Trong trường hợp vẫn cần gặp mặt, trao đổi trực tiếp với cha mẹ học sinh thì giáo viên nên lưu ý một số điều về nội dung, cách thức trao đổi thông tin như sau: Bảng 3.2: Một số lưu ý khi gặp mặt, trao đổi riêng với cha mẹ học sinh Vấn đề Nên Không nên Nội dung thông tin trao đổi - Những khó khăn cụ thể mà học sinh đang gặp phải [về học tập, quan hệ giao tiếp, phát triển bản thân]; - Mong muốn, nguyện vọng hoặc những điều học sinh muốn cha mẹ hiểu nhưng khó giãi bày, chia sẻ; - Những kinh nghiệm phù hợp, thành công trong dạy học hoặc giáo dục với những học sinh có đặc điểm tương tự [từ sách hướng dẫn, thực tế trải nghiệm của giáo viên hoặc kinh nghiệm của các cha, mẹ khác đã giúp con họ tiến bộ], nhưng lưu ý ẩn danh để đảm bảo tính bảo mật, không xâm phạm quyền riêng tư. - So sánh thông tin của học sinh [đang trao đổi] với thông tin của học sinh khác trong lớp [kể cả tốt hơn hoặc kém hơn]. - Chỉ ra tình trạng học sinh đang ở mức nào so với cả lớp mà nên tập trung vào biểu hiện cụ thể về suy nghĩ, thái độ, hành vi của học sinh và tìm cách tháo gỡ, hỗ trợ. Vấn đề Nên Không nên Cách thức trao đổi thông tin - Gọi điện, nhắn tin, hoặc viết email trước để giáo viên và cha mẹ học sinh sắp xếp lịch gặp phù hợp, thuận tiện nhất cho cả hai bên; - Nhấn mạnh với cha mẹ học sinh về mục đích của việc gặp riêng [để trao đổi kĩ hơn, rõ hơn và đảm bảo tính riêng tư; mong nhận được sự phối hợp từ gia đình để giải quyết được vấn đề của con] chứ không phải để chê bai hay phê bình học sinh và gia đình; - Nhấn mạnh đây là thông tin giữa giáo viên và cha mẹ, không nên/ không cần thiết trao đổi lại với học sinh. Hoặc nếu cần trao đổi thì cả giáo viên và cha mẹ thống nhất sẽ nói với học sinh những vấn đề nào, ở mức độ nào là đủ và phù hợp; - Trình bày trung thực, đánh giá khách quan, toàn diện vấn đề mà học sinh đang gặp phải [biểu hiện, mức độ, nguyên nhân, hậu quả…]; - Tuân thủ các nguyên tắc giao tiếp với cá nhân [tôn trọng, lắng nghe, thiện chí, bình tĩnh, thấu hiểu, đồng cảm…]. - Đổ lỗi hoàn toàn cho gia đình; - Làm nghiêm trọng hóa; hoặc ngược lại, làm đơn giản hóa vấn đề của học sinh; - Định kiến với học sinh, thiếu tin tưởng vào khả năng thay đổi vấn đề của các em; - Chỉ thể hiện tình trạng khó khăn thực tế của học sinh mà không thể hiện tinh thần hợp tác, thiện chí của giáo viên sẽ cùng đồng hành, giúp đỡ học sinh và cha mẹ học sinh như thế nào. 3.4.3. Tọa đàm với cha mẹ học sinh Tọa đàm là phương thức gặp mặt, trao đổi ý kiến, bàn luận, chia sẻ kinh nghiệm giữa giáo viên và các bậc cha mẹ về một chủ đề nào đó liên quan đến hoạt động dạy học, giáo dục học sinh. Trong đó, có một số người được chọn trình bày nội dung cụ thể đã chuẩn bị trước [thường là giáo viên hoặc cha mẹ có vốn hiểu biết sâu hoặc kinh nghiệm về chủ đề tọa đàm], các thành viên còn lại sẽ cùng tham gia chia sẻ ý kiến để mở rộng hoặc nhấn mạnh thêm những nội dung được bàn đến. So với họp cha mẹ học sinh hay gặp mặt, trao đổi trực tiếp thì hình thức này được sử dụng ít hơn do phụ thuộc vào nhiều điều kiện khác nhau [thời gian, cơ sở vật chất, nội dung chương trình, cách thức tổ chức, sự sẵn sàng tham gia của giáo viên, cha mẹ học sinh...]. Trên thực tế, để tổ chức thành công các buổi tọa đàm giáo dục, giáo viên thường chọn cách cùng phối hợp với giáo viên các lớp khác và Ban đại diện cha mẹ học sinh của cả khối tổ chức tọa đàm cho một nhóm lớp nhất định vì như vậy, vừa huy động được nhiều lực lượng cùng tham gia, vừa mang lại lợi ích cho nhiều người hơn. Khi tổ chức tọa đàm với cha mẹ học sinh, giáo viên nên lưu ý một số điểm cơ bản: Bảng 3.3: Một số lưu ý khi tọa đàm với cha mẹ học sinh Vấn đề Nên Không nên Nội dung thông tin trao đổi - Chọn chủ đề vừa phù hợp với hoạt động dạy học, giáo dục học sinh, vừa phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng của cha mẹ [Kĩ năng giao tiếp với con; kỉ luật tích cực; áp lực học tập, thi cử; cùng con vượt qua khó khăn của các kì thi…]; - Cung cấp nhiều thông tin bổ ích, hữu dụng cho học sinh, hoặc cha mẹ học sinh để giáo dục con; - Thông tin cần đảm bảo tính chính xác, khoa học, tin cậy và thuyết phục; - Các thông tin được lựa chọn để trình bày, trao đổi cần mang tính tập trung, làm nổi bật chủ đề tọa đàm; - Tùy chủ đề cụ thể mà giáo viên cân nhắc nên hay không nên mời học sinh cùng tham gia trong buổi tọa đàm để lắng nghe ý kiến từ cả hai phía. - Tổ chức quá nhiều buổi tọa đàm, gây nhàm chán và lãng phí; - Chọn những chủ đề tuy liên quan đến giáo dục nhưng không phù hợp với nhu cầu của cha mẹ học sinh; - Liên hệ, minh họa hay chia sẻ thông tin riêng tư của từng cá nhân học sinh trong buổi tọa đàm [kể cả ẩn danh]. Cách thức trao đổi thông tin - Phương pháp, hình thức tổ chức phong phú, hấp dẫn, bổ ích - Phù hợp về không gian, thời tiết; ngắn gọn về thời gian; chuẩn bị chu đáo về điều kiện, phương tiện, cơ sở vật chất; - Tăng tương tác, trao đổi; tranh thủ ý kiến chia sẻ, phản hồi, đóng góp kinh nghiệm của cha mẹ học sinh. - Tập trung nhiều vào lí thuyết, ít hướng dẫn thực hành; - Giáo viên nói quá nhiều, dẫn đến cha mẹ học sinh chỉ thụ động tiếp nhận thông tin. Tóm lại, việc thiết lập và duy trì kênh thông tin trực tiếp phụ thuộc rất nhiều vào quá trình giao tiếp nên giáo viên cần lưu ý: 1- Luôn giữ thái độ tích cực, bình tĩnh, lịch sự, tôn trọng; 2- Ghi nhớ những thông tin chính về gia đình hoặc hoàn cảnh của học sinh; 3- Chú ý những năng khiếu, thế mạnh của từng em; 4- Nói rõ kì vọng và thể hiện tinh thần thiện chí, hợp tác với cha mẹ học sinh; 5- Duy trì liên lạc với cha mẹ học sinh, không chỉ để thông báo những vấn đề về hành vi hay kết quả của từng em, mà còn để cảm ơn kịp thời những gì mà cha mẹ học sinh đã phối hợp và hỗ trợ; 6 - Tìm người kết nối hiệu quả nếu giữa giáo viên và cha mẹ học sinh có những rào cản nhất định; 7- Lắng nghe cha mẹ học sinh, khuyến khích họ nói rõ những quan điểm, kì vọng đối với giáo viên và con cái họ; 8- Động viên cha mẹ học sinh tham gia một số hoạt động của lớp, có thể tham khảo ý kiến của họ khi đưa ra các quyết định quan trọng liên quan đến học sinh và tập thể lớp; 9- Chia sẻ với cha mẹ những phương pháp, kĩ thuật đơn giản để họ có thể áp dụng dạy con học tại nhà…