Cây xanh và môi trường tương tác như thế nào

Thảm thực vật phong phú đã xuất hiện trên Trái đất cách đây hàng trăm triệu năm và đồng hành cùng con người qua nhiều thế hệ cùng nhiều nền văn minh khác nhau. Thế nhưng hiện nay, các học giả nghi ngờ rằng sự phụ thuộc ngày càng tăng của con người vào công nghệ sẽ dẫn đến việc suy giảm nỗ lực kết nối với thiên nhiên, làm lung lay sợi dây liên kết vốn tồn tại từ rất lâu này (1).

Sự kết nối giữa thiên nhiên và con người

Từ thuở sơ khai, thực vật đã là trọng tâm trong đời sống xã hội loài người. Chúng ta phụ thuộc vào thực vật để làm thuốc, thực phẩm, nguyên liệu sản xuất công nghiệp (gỗ, giấy, mực…), cung cấp năng lượng cho con người và động vật trên toàn cầu phát triển. Chúng không chỉ đan xen và ảnh hưởng trực tiếp đến số phận loài người mà còn có một kết nối đặc biệt với họ. Quan sát hình dáng, màu sắc hay ngửi mùi hương của hoa lá, cỏ cây khiến tâm trạng chúng ta phấn khởi và hạnh phúc, đó là bởi thực vật vốn đã kích thích giác quan con người trong suốt chiều dài lịch sử.

Ngày nay, xã hội hiện đại đánh mất mối liên kết chặt chẽ với thiên nhiên theo nhiều cách. Ngân hàng Thế giới (World Bank) ước tính vào năm 2050, cứ 10 người thì có 7 người sống tại các thành phố và việc tiếp cận với thực vật trong môi trường sống sẽ bị giảm đi .

Sự giảm tương tác và mất đi mong muốn tiếp xúc với cây xanh này có thể dẫn đến việc thiếu tôn trọng dành cho sự sống xung quanh, không những làm chậm lại quá trình giải quyết biến đổi khí hậu, mà còn bỏ qua rất nhiều lợi ích thực tế mà cây cối mang lại.

Ít ai hiểu rằng, tương tác với cây quan trọng như thế nào trong cuộc sống con người, bởi cây có ảnh hưởng và liên kết trực tiếp đến cách chúng ta "suy nghĩ và hành động" mỗi ngày.

Tinh thần phấn chấn khi ở bên cây cối

Một trong những lợi ích lớn nhất mà cây đem lại có lẽ là thay đổi trạng thái tinh thần theo hướng tích cực, trong đó bao gồm việc giảm lo lắng và căng thẳng, làm dịu tâm trí, hỗ trợ chữa các vấn đề tâm lý như trầm cảm, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), đồng thời khiến chúng ta hài lòng hơn về cuộc sống (3), (4), (5), (6).

Đó là vì chỉ cần ở bên cây cối, nồng độ cortisol (hormone liên quan đến cảm giác căng thẳng) sẽ giảm xuống (7). Điều đó có nghĩa, cây giúp chúng ta cân bằng lượng cortisol trong cơ thể, và việc giữ cho mức cortisol cân bằng là yếu tố quan trọng để đảm bảo não bộ được thư giãn, tránh rơi vào trạng thái “chiến đấu hoặc bỏ chạy” và sẵn sàng xử lý những tình huống bất ngờ một cách bình tĩnh.

Nhìn vào hình ảnh cây xanh cũng có hiệu ứng tương tự, dù mức độ sẽ ít hơn việc được kết nối trực tiếp với thiên nhiên.

Ngoài ra, cây còn giải phóng phytoncide - hóa chất tự nhiên có tác dụng hỗ trợ tuyệt vời cho sức khỏe thể chất và tâm lý con người. Khi chúng ta hít thở không khí trong lành, chúng ta đang tiếp nhận phytoncide vào cơ thể. Hóa chất này có đặc tính kháng khuẩn, bảo vệ cây khỏi vi trùng và bệnh tật có hại, nhờ vậy cũng giúp con người tăng khả năng miễn dịch, giảm viêm và tránh một số loại bệnh (8).

Hoạt động dễ hấp thụ phytoncide nhất chính là tắm rừng (forest bathing hay shinrin-yoku) - liệu pháp chữa bệnh ở Nhật Bản có từ những năm 1980. Không chỉ củng cố hệ miễn dịch, việc đắm mình trong tự nhiên như đi bộ hoặc ngồi trong rừng cũng làm giảm hoạt động của hệ thần kinh (khiến cơ thể chậm lại, chuyển sang trạng thái tĩnh lặng hơn và tập trung vào việc phục hồi, thư giãn), từ đó giảm bớt sự tức giận, phân tán trong tâm trí và thậm chí cải thiện giấc ngủ (9), (10), (11). LeLa Journal đã từng đề cập về liệu pháp tắm rừng trong bài viết "Bỏ phố về rừng: Bạn đã biết đến phương pháp chữa lành nhờ hơi thở của đại ngàn?", quý vị có thể đọc thêm tại đây.

Không khí trong lành mang đến sự tập trung, sáng tạo và năng suất cao

Mua những chậu cây xinh xắn trang trí cho nhà cửa hay nơi làm việc không chỉ cải thiện mood mà thực sự có thể giúp bạn suy nghĩ sáng suốt. Các phát hiện cho thấy, ngồi ở khu vực có cây xanh sẽ làm tăng mức độ tập trung đến 20% và tăng khả năng ghi nhớ thông tin lên từ 15 - 20%. Thực vật làm điều này thông qua việc giảm nồng độ carbon dioxide (CO2) và cải thiện chất lượng không khí (12).

Cây được xem như những “máy lọc không khí tự nhiên”, ngày ngày loại bỏ độc tố và các chất gây ô nhiễm để chúng ta thở trong một không gian trong lành. Chúng lọc được các chất như carbon dioxide (nồng độ CO2 cao sẽ làm giảm hiệu suất nhận thức), nitrogen dioxide (do phương tiện giao thông ngoài đường thải ra), hạt bụi mịn và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (đến từ máy làm mát không khí, sản phẩm tẩy rửa hoặc hoạt động nấu ăn, dọn dẹp…) (13), (14).

Khả năng giảm bớt ô nhiễm không khí của cây là một lợi ích tuyệt vời vì hiện nay phần lớn cư dân thành thị dành thời gian trong nhà hoặc không gian kín - nơi ô nhiễm không khí có thể cao hơn nhiều lần so với ngoài trời (15). Bên cạnh đó, khi nhìn vào màu xanh lá cây (hay việc sống trong môi trường xanh), các chức năng não sẽ hoạt động tích cực hơn, làm tăng năng suất, kéo dài khoảng chú ý, đồng thời nâng cao sự sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề của chúng ta - những thứ có lợi cả trong đời sống cá nhân và sự nghiệp (16), (17), (18), (19).

Có thể thấy, cây cối (hay thực vật nói chung) mang lại không ít hiệu ứng chuyển đổi tích cực cho tinh thần con người. Khi chưa có điều kiện tiếp xúc thường xuyên với môi trường tự nhiên, chăm sóc cây trồng trong nhà là một hoạt động hữu ích để chúng ta “hàn gắn lại” mối liên kết sâu sắc với thiên nhiên. Để tìm hiểu thêm về cây trong nhà, độc giả có thể tham khảo bài viết Cây trong nhà: Bạn đã chăm sóc đúng cách chưa? và 5 loại cây cảnh giúp lộc đến nhà trong năm 2023.

Trong nhiều năm làm việc ở bộ phận truyền thông của các công ty và tổ chức khác nhau, Hoa Nguyễn đã tích góp được những kinh nghiệm hữu ích để xây dựng hình ảnh thương hiệu và lan tỏa những giá trị nhân văn đến cho xã hội. Cô nhận thấy rằng, để thay đổi nhận thức của cộng đồng và hướng mỗi người đến một lối sống tốt đẹp, chúng ta cần tạo nên những câu chữ, bài viết về các chủ đề hữu ích, khoa học và nêu bật những vấn đề cần giải quyết của xã hội. Bởi khi tư duy đã thay đổi, chúng ta sẽ thay đổi được hành động theo hướng tích cực hơn. Một cá nhân thay đổi sẽ góp phần vào thay đổi chung của toàn thế giới.